Text concordance

Please read the notes on Using the text concordance if you have not already done so.

If you just want to find a cantiga from the first few words of the lyrics, try the Index by incipit instead.

Cantigas processed: 420

Total lines: 21656

Total words: 162244

Total distinct word forms: 10224

Alphabetical index: A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | X | Z

Word:    Show references: always for single word results never   
1 word formCountReferences
E9611
A:3Rei e ben des Compostéla
A:7e de Murça, u gran ben
A:10de mouros e nóssa fé
A:11meteu i, e ar pobrou
A:13muit' antigu', e que tolleu
A:14a mouros Névl' e Xerez,
A:16e Alcalá d' outra vez,
A:17e que dos Romãos Rei
A:18é per dereit' e Sennor
A:20fez a honrr' e a loor
A:25fezo cantares e sões,
B:3há-o d' haver e de razôn assaz,
B:4per que entenda e sábia dizer
B:5o que entend' e de dizer lle praz,
B:7E macar éu estas dúas non hei
B:13E o que quéro é dizer loor
B:16cousa que el fez; e por aquest' éu
B:18e rógo-lle que me queira por séu
B:19trobador e que queira méu trobar
B:21dos miragres que ela fez; e ar
B:23por outra dona, e cuid' a cobrar
B:27e poi-lo gaannad' há, non lle fal,
B:29querendo leixar ben e fazer mal,
B:30ca per esto o pérd' e per al non.
B:39en méus cantares e, se ll' aprouguér,
B:41aos que ama; e queno soubér,
1:4bẽeita e sagrada,
1:6no séu reino e nos herdar
1:11E porên quéro começar
1:18e demais ta cunnada
1:21E demais quéro-ll' enmentar
1:23a Beleên e foi pousar
1:26Jesú-Crist', e foi-o deitar,
1:29no presév', e apousentar
1:31E non ar quéro obridar
1:34e “paz en térra dada”;
1:40estranna e preçada.
1:45do sepulcr' e guardada
1:47foi e disse: “Coitada
1:51E ar quéro-vos demostrar
1:55séu Fill'; e pois alçada
1:67fez Déus, e enssinada,
1:71E, par Déus, non é de calar
1:75deste mund' e juntada
1:77e Reínna chamada,
1:78Filla, Madr' e Crïada;
1:79e porên nos dev' ajudar,
2Esta é de como Santa María pareceu en Toledo a Sant' Alifonsso e déu-ll' ũa alva que trouxe de Paraíso, con que dissésse missa.
2:3que sas graças e séus dões
2:8e Afons' éra chamado,
2:13en a loar noit' e día.
2:16que sas graças e séus dões
2:20e os séus bõos escritos
2:26judéus e a heregía.
2:32Santa Locai', e enquanto
2:37achou mui fórt' e sen medo
2:42a Virgen santa e salva
2:43e, en dando-lla, lle disse:
2:46houve dad' e tan fremoso,
2:48sería e orgulloso
2:61foi lógo mórt' e perdudo,
3:4ll' imos falir e errar.
3:9e no inférno entrou;
3:18cono démo, e lla déu;
3:19e fez-ll' en Déus descreer,
3:26repentiu-s' e foi perdôn
3:38chorou tant' e non fez al,
3:44e déu-lla ant' o altar.
4:7vidro, e un fillo séu
4:11na escól'; e éra gréu
4:15e d' aprender gran sabor
4:17e por esto tal amor
4:26e aos moços dand' ía
4:28e vi' en un cález bél.
4:35e enos braços tẽer
4:43e déu-lle tal comüiôn
4:47e en cas séu padr' entrou
4:49e ele lle preguntou
4:56e séu fill' entôn prendía,
4:57e u o forn' arder viu
4:58metê-o dentr' e choía
4:59o forn', e mui mal faliu
4:66e ena rúa saía;
4:67e aqué a gente ven
4:75Déus, séu fill', e sen falir
4:76Azarí' e Misaél.
4:79e preguntaron-ll' assí
4:87e o meninno sen al
4:89e o padre, que o mal
5:3E desto vos quér' éu óra contar, segund' a letra diz,
5:8e do démo que, por tentar, a cuidou vencer.
5:11e, per quant' éu de séu feit' aprendí, foi de mui gran valor.
5:13e servidor de Déus e de sa lei amador,
5:14e soube Santa María mais d' al ben querer.
5:16e ela outrossí a el amava mais que outra ren;
5:18cruzou-s' e passou o mar e foi roméu a Jerusalên.
5:20leixou séu irmão e fez i gran séu prazer.
5:24e vós seede-ll' en logar de madre porên, vos rógu' éu,
5:25e de o castigardes ben non vos seja gréu;
5:28catou séu irmão a sa mollér e namorou-s' entôn
5:29dela, e disse-lle que a amava mui de coraçôn;
5:33O Emperador dous anos e meio en Acre morou
5:34e tod' a térra de Jerussalên muitas vezes andou;
5:35e pois que tod' est' houve feito, pera Roma se tornou;
5:37a sa mollér, e ela lógo soltar mandou
5:40barva non fez nen cercẽou cabelos, e mal se vestiu;
5:41a séu irmão foi e da Emperadriz non s' espediu;
5:43preguntou-lli que fora, e el lle recodiu:
5:46o irmão do Emperador e muito xe lle queixar
5:52cavalgou e quanto mais pod' a Roma começou de s' ir;
5:53e a pouca d' hóra viu a Emperadriz a si vĩir,
5:54e lógo que a viu, mui sannudo a ela leixou-s' ir
5:55e déu-lle gran punnada no rostro, sen falir,
5:56e mandou-a matar sen a verdade saber.
5:58e rastrand' a un monte a levaron mui préto dalí;
5:59e quando a no monte tevéron, falaron ontre si
5:65sõo mui póbr' e coitada, e de vósso ben hei mestér.”
5:68que crïedes nósso fill' e facedes crecer.”
5:70a levou consigo aa Condessa e disse-ll' atal:
5:73e porên tenno que seja contra nós leal,
5:74e metamos-lle des hoi mais o moç' en poder.”
5:76de o crïar muit' apóst' e mui ben muito se trameteu;
5:77mas un irmão que o Cond' havía, mui falss' e sandeu,
5:78Pediu-lle séu amor; e porque ela mal llo acolleu,
5:79degolou-ll' o meninno ũa noit' e meteu
5:83O Cond' e a Condessa lle disséron: “Que hás?” Diz: “éu hei
5:84pesar e coita por méu crïado, que óra mórt' achei.”
5:88e non viínna quen lla das mãos sacasse de nenllur
5:90ũus dizían: “Quêimena!” e outros: “Moira con segur!”
5:94disse-lle que fezésse séu talán, e sería sa pról;
5:101de coita e d' afán e pois mórte, u outra ren non jaz,
5:103E pois foi feito, o mar nona leixou en paz,
5:106com' aquela que tanto mal sofrera e non ũa vez,
5:107tornou, con coita do mar e de fame, negra come pez;
5:109tolleu-ll' a fam' e déu-ll' ũa érva de tal prez,
5:112nen fame, come se sempr' houvésse comudo carn' e pan;
5:113e a érva achou so sa cabeça e disse de pran:
5:116enquanto a soubéren guardar e gradecer.”
5:122E eles lógo conssigo a foron coller.
5:125E o maestre da nave diss' a un séu hóme: “Vai, cóz
5:126carn' e pescado do méu haver, que te non cóst' ũa nóz.”
5:127E a Emperadriz guariu un gaf', e a vóz
5:128foi end', e muitos gafos fezéron s' i trager.
5:132Entôn a Condessa e el Conde changían a gentil
5:137mas andou en muitas romarías, e depois ben a tres
5:139Emperador, que a chamou e disso-lle: “Ves?
5:140Guári-m' est' irmão gaf', e dar-ch-ei grand' haver.”
5:143ant' o Apostóligu' e ante vós, como os feitos há.”
5:144E pois foi feito, o Emperador diss': “Ai Déus, que será?
5:146E con pesar séus panos se fillou a romper.
5:147A Emperadriz fillou-s' a chorar e diss': “A mi non nuz
6:12e lóg' a Santa María | o ofereu porende.
6:13O menínn' a maravilla | ér' apóst' e fremoso,
6:14e d' aprender quant' oía | éra muit' engẽoso;
6:15e demais tan ben cantava, | tan manss' e tan saboroso,
6:16que vencía quantos éran | en sa térr' e alende.
6:17E o cantar que o moço | mais apósto dizía,
6:18e de que se mais pagava | quen quér que o oía,
6:20e pois diz mal do judéu, que | sobr' aquesto contende.
6:23e por levá-lo consigo | conos outros barallava,
6:24dizend': “éu dar-ll-ei que jante, | e demais que merende.”
6:28e leixad' ela despenda, | pois que tan ben despende.”
6:30muitos judéus e crischãos | e que jogavan dados,
6:31entôn cantou o meninno; | e foron ên mui pagados
6:34e levó-o a sa casa, | pois se foron as gentes;
6:35e déu-lle tal dũa acha, | que ben atro enos dentes
6:40que o andava buscando | e dalend' e daquende.
6:42e a quantos ela viía, | a todos preguntando (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
6:43se o viran; e un hóme | lle diss'; “éu o vi ben quando
6:46e a madre do meninno | braadand' e dizendo:
6:52e direi que mui mal érra | queno téu ben atende.”
6:54o judéu, começou lógo | en vóz alta e clara
6:59e sacaron o meninno | du o judéu o poséra
6:60viv' e são, e dizían | todos: “Que ben recende!”
6:62e ele lle contou como | o judéu o ferira,
6:63e que houvéra tal sono | que sempre depois dormira,
6:66e o cantar que dizías | méu ja escaeciste;
6:67mas léva-t' e di-o lógo | mellor que nunca dissiste,
6:70aos judéus foron lógo | e todo-los mataron;
6:71e aquel que o ferira | eno fógo o queimaron,
7:2devemos muit' e rogar
7:17havía e de guardar
7:18séu feit' e sa besonna.
7:20foron esto e saber,
7:25E fôrona acusar
7:27e el ben de Colonna
7:28chegou i; e pois chamar
7:30léda e mui risonna.
7:34fezéstes; e vin aquí
7:39foi; e, come quen sonna,
7:41lle fez o fill' e crïar
7:44e se guarida achou,
7:46e el muito a catou
7:47e desnüá-la mandou;
7:48e pois lle viu o sẽo,
7:50e as donas a brasmar,
8:3cantand' e con alegría,
8:5E por aquest' un miragre | vos direi, de que sabor
8:8óra oíd' o miragre, | e nós contar-vo-lo-emos.
8:10que mui ben cantar sabía | e mui mellor vïolar,
8:11e en toda-las eigrejas | da Virgen que non há par
8:15e pois diss': “Ai, Grorïosa, | se vos prazen estes méus
8:18houv', e fez-lle na vïóla | ũa candea decer;
8:20dizend': “Encantador sodes, | e non vo-la leixaremos.”
8:22non quis leixar séus cantares, | e a candea entôn
8:27u x' ant' estav', e atou-a | mui de rij' e diss' assí:
8:30como x' ante vïolava, | e a candea pousou
8:34entendeu que muit' errara, | e lógo s' arrepentiu;
8:35e ant' o jograr en térra | se deitou e lle pediu
8:36perdôn por Santa María, | en que vós e nós creemos.
8:38que déu ao jograr dõa | e converteu o negral
9Esta é como Santa María fez en Sardonai, préto de Domás, que a sa omagen, que éra pintada en ũa távoa, se fezésse carne e manass' óio.
9:2sempre, noit' e día,
9:9mui fazedor d' algu' e | de todo mal quita,
9:10rica e mui nóbre | e de ben comprida.
9:17E alí morand' e | muito ben fazendo
9:30ant' o San Sepulcro | e en el beijasse.
9:31“E mais vos rogamos
9:49e como non lévas, | asse Déus te valla,
9:50a omagen tigo | e vas téu caminno?
9:58leixou ir, e lógo | tornou sen tardada
9:59e foi buscar u as | omages vendían,
9:60e comprou end' ũa, | a mellor pintada.
9:62e quen podería
9:64põer? E vaamos
9:67E pois que o monge | aquesto feit' houve,
9:69E lógu' i a préto | un leôn, u jouve,
9:84e o séu partamos,
9:93e de malandança,
9:94e ben vos mostramos
9:103e gran malestança
9:105E ao mar s' ía
9:107E en ũa nave | con outra gran gente
9:108entrou, e gran péça | pelo mar singraron;
9:112E ele prendía
9:120e o tempo fórte | sería quedado.
9:123e diz con fïança:
9:126nóss' e amparança.”
9:127E lóg' a tormenta | quedou essa hóra,
9:128e a nav' a Acre | entôn foi tornada;
9:129e con sa omagen | o monge foi fóra
9:130e foi-se a casa | da dona honrrada.
9:138onde prazer houve, | e ir-se quiséra;
9:143“e sen demorança,
9:145e Déus tiraría
9:148e foi aa dona | contar sa fazenda,
9:149e déu-ll' a omagen, | ond' ela foi cérta,
9:150e sôbelo altar | a pos por emenda.
9:152se fez e saía
9:154grossain, e sejamos
9:156e corr' avondança.
10Esta é de loor de Santa María, com' é fremosa e bõa e há gran poder.
10:1Rósa das rósas e Fror das frores,
10:3Rósa de beldad' e de parecer
10:4e Fror d' alegría e de prazer,
10:6Sennor en toller coitas e doores.
10:9e póde-ll' os pecados perdõar,
10:11Devemo-la muit' amar e servir,
10:16e de que quéro seer trobador,
11Esta é de como Santa María tolleu a alma do monge que s' afogara no río ao démo, e feze-o ressocitar.
11:25e lóg' as pórtas abría
11:31E u ll' a alma saía,
11:33e con mui grand' alegría
11:44ca fez óbras noit' e día
11:46e méu mandado.”
11:55E pois chegou, lles movía
11:68e no córpo a metía
11:69e fez-lo erger
11:76foron, e à agua fría,
11:85e lógo viver
12:3E daquest' un gran miragre | vos quér' éu óra contar,
12:8e quand' entrou na segreda | e a gente se calou,
12:10pïadosa e doorida assaz.
12:11E a vóz, come chorando, | dizía: “Ai Déus, ai Déus,
12:12com' é mui grand' e provada | a perfía dos judéus
12:14e aínda non quéren conósco paz.”
12:16da eigreja e a todos | diss' o que da vóz oiu;
12:17e toda a gent' assí lle recodiu:
12:20dereit' aa judaría, | e acharon, sen mentir,
12:22ían os judéus e cospir-lle na faz.
12:23E sen aquest', os judéus fe- | zéran ũa cruz fazer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
12:25E por est' houvéron todos de morrer,
12:26e tornou-xe-lles en dóo séu solaz.
13:3E porend' un gran miragre | vos direi desta razôn,
13:6a ela s' acomendava, | e aquello lle prestou.
13:8e o meirinno da térra | houve-o lóg' a prender,
13:9e tan tóste sen tardada | fez-lo na forca põer;
13:11E u pendurad' estava | no forca por s' afogar,
13:13ante chegou muit' aginna | e foi-ll' as mãos parar
13:14so os pées e alçó-o | assí que non s' afogou.
13:16mais lo meirinno passava | per i e mentes meteu
13:17com' éra viv', e un hóme | séu lógo lle corregeu
13:21guardou-me Santa María, | e aqué-vo-la aquí
13:24Santa María, e lógo | foi decer por séu amor
14Esta é como Santa María rogou a séu Fillo pola alma do monge de San Pedro, por que rogaran todo-los santos, e o non quis fazer senôn por ela.
14:3E muit' é cousa guisada | de poder muito con Déus
14:4a que o troux' en séu córpo, | e depois nos braços séus
14:5o trouxe muitas vegadas, | e con pavor dos judéus
14:10monges e que de San Pedro | havían a vocaçôn.
14:14beveu ũa meezinna, | e morreu sen confissôn.
14:15E tan tóste que foi mórto, | o dém' a alma fillou
14:16dele e con gran lediça | lógo a levar cuidou;
14:17mas defendeu-llo San Pedro, | e a Déus por el rogou
14:24e chamou todo-los Santos | alí u os estar viu,
14:25e rogaron polo frade | a Déus; mas el recodiu
14:26ben com' a el recodira, | e en outra guisa non.
14:33perdôn. E diss' el: “farei-o | pois end' havedes sabor;
14:34mas tórn' a alma no córpo, | e compra sa profissôn.”
14:37e contou ao convento | como s' houvér' a perder,
15:3E de lle seeren ben mandados,
15:4esto dereit' e razôn aduz,
15:8son, e de todos é lum' e luz;
15:14sobre Jüião falss' e felôn,
15:20con perssïãos, e foi sacar
15:21hóste sobr' eles, e pela térra
15:23e San Basill' a pé dũa sérra
15:25e diss' assí: “Aquel que non érra,
15:28“Sabedor és, e muito me praz;
15:31e de tod' esto éu ben m' avanto
15:43E mais ti digo que, se conqueiro
15:45per aquí lógu' e téu mõesteiro
15:46e ta cidade ti destroír;
15:47e fẽo comerás por fazfeiro,
15:49e se t' aqueste pan non refeiro,
15:55e est' orgullo que mi hás mostrado, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
15:56Déus tio demande, que pód' e val;
15:57e quant' éu hei tenn' encomendado
15:62de Jüião, e disse: “Por Déus
15:68e levar gran marteir' e afán,
15:77da Santa Virgen, lass' e maltreito;
15:78e ela lógo ll' apareceu
15:81e dizendo: “Pois que hei congeito,
15:84San Mercuiro e disse-ll' assí:
15:86mal a méu Fill' e peior a mi,
15:90e sei de nós ambos vingador.”
15:91E mantenente sen demorança
15:93en séu cavalo branqu', e sa lança
15:94muito brandind'; e tóste chegou
15:95a Jüião, e déu-lle na pança
15:97ontr' os séus todos; e tal vingança
15:101e Santa María déu-ll' escrito
15:102un livro, e ele o abriu,
15:103e quant' i viu no coraçôn fito
15:104teve ben, e lógo s' espediu
15:105dela. E pois da visôn foi quito,
15:106ficou ên con med' e con tremor.
15:109e catar foi lógo de primeiro
15:112de Jeso-Crist', e nonas achou;
15:113e teve que éra verdadeiro
15:114séu sonn', e déu a Déus ên loor.
15:123E se daquesto, pela ventura,
15:126e das sas armas non vi i ren.
15:132e as armas todas essa vez
15:133acharon, e a lança jazendo,
15:135sangoent'; e per i entendendo
15:146e Jüião mórto sen coor.
15:147E contou-lles a mui gran ferida
15:152fazer vósqu', e non vos seja gréu,
15:153e receber vóssa lei comprida,
15:154e serei dela preegador.”
15:155E lóg' a agua sôbela tésta
15:156lle deitaron, e batismo pres;
15:157e começaron lógu' i a fésta
15:159e cada día pela gran sésta
15:160vinnan da hóst' un e dous e tres,
16:1Quen dona fremosa e bõa quisér amar,
16:2am' a Grorïosa e non poderá errar.
16:3E desta razôn vos quér' éu agora dizer
16:8prez d' armas, e mui fremos' e apóst' e mui fran;
16:11E pola haver fazía o que vos direi:
16:15E, con tod' aquesto, dava séu haver tan ben
16:16e tan francamente, que lle non ficava ren;
16:20da que el amava, e séu desamor sentiu,
16:22de querer séu ben e de o mais d' al cobiiçar. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
16:25a un sant' abade e disse-ll' en confissôn
16:29que pelo dém' éra; e porên se trameteu
16:31E porên lle disse: “Amigo, creed' a mi,
16:34que é poderosa e vo-la poderá dar.
16:35E a maneira en que lla devedes pedir
16:40e tod' ess' ano sas Aves-Marías rezou,
16:47E u el estava en aqueste preit' atal,
16:48mostrand' a Santa María sa coit' e séu mal,
16:50tan fremos' e crara que a non pod' el catar;
16:51e disse-ll' assí: “Tóll' as mãos dante ta faz
16:52e para-mi mentes, ca éu non tenno anfaz;
16:53de mi e da outra dona, a que te mais praz
16:58sérvos que tu amas, e quér' a outra leixar.”
16:59E entôn lle disse a Sennor do mui bon prez:
16:64fillou, des alí rezou el, e non lle foi gréu,
16:65quanto lle mandara ela; e, com' oí éu,
17:1Sempre seja bẽeita e loada
17:12e con pesar del per poucas morreu;
17:17un fill', e u a nengũu non viu
17:21e mostrando-se por devinnador,
17:23E ontr' o al que soub' adevinnar,
17:25e disse que llo quería provar,
17:27E pero ll' o Emperador dizer
17:30e ela vẽo ben acompannada.
17:45de Santa María, e diss' assí:
17:48e esta coita que tu hás de pran
17:50o ten en vil, e sei ben esforçada.”
17:57Mas foi-s' o démo e fez-ll' o bocín,
17:58e derribou do teit' ũa braçada.
18Esta é como Santa María fez fazer aos babous que crían a seda dúas toucas, porque a dona que os guardava lle prometera ũa e non lla déra.
18:5E por nos fazer veer
18:14e houve pouca
18:24e non morreron;
18:34e alí u jazía
18:39a casa, e viu entôn
18:41os bischocos e obrar
18:43e começou a chorar
18:45E pois que assí chorou,
18:61Un e un, e dous e dous
19:2cona que de Déus é Madre e Filla.
19:5contra un ric-hóme fól e sobervioso,
19:6e contar-vos-ei end' a gran maravilla.
19:7Ele e outros dous un día acharon
19:8un séu ẽemigu', e pós el derranjaron
19:9e en ũa eigreja o ensserraron
19:15E pois que o eles péças feit' houvéron,
19:28e dun santo bispo mui ben confessados,
19:33e cintas ên feitas, con que apertadas
20:4e sen houvésse
20:7Ca tu noit' e día
20:12e mal obrand' — o
20:17E ar todavía
20:25e amparando
20:29e maravillosos,
20:31e corregendo
20:32muit' e sofrendo,
20:34e, contendendo,
20:39e os homildosos
20:41e enadendo
20:42e provezendo
20:45a ti e rendo,
21Esta é como Santa María fez haver fillo a ũa mollér maninna, e depois morreu-lle, e ressocitou-llo.
21:2quando xe quisér, e mórtos resorgir.
21:4e que forma d' hóme en ela fillou,
21:13e por ta mercee un fillo barôn
21:14me dá, con que goi' e te póssa servir.”
21:16e pois a séu temp' aquel fillo nado
21:22por el, e sas faces fillou-s' a carpir.
21:24ao mõesteir' o levou e ant' o
21:27E braadando começou a dizer:
21:29en dar-m' este fill' e lógo mio toller,
21:36e porend' a ti o venno demandar;
21:40foi, e o meninno tornou en vida
21:44da primeir', e pois tornou-se-ll' en sabor; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
21:45e déu porên graças a Nóstro Sennor
21:46e a sa Madre, porque a quis oír.
22Esta é como Santa María guardou a un lavrador que non morresse das feridas que lle dava un cavaleiro e séus hómees.
22:2de defender e ampará-los séus.
22:5e dest' un miragre vos direi éu
22:11E u o viu séu millo debullar
22:16mas non ll' entraron; e escantaçôn
22:20e feriu-o, pero nono chagou;
22:23e non moira, ca non merecí mal.”
22:27E fillaron-se lóg' a repentir
22:28e ao lavrador perdôn pedir,
22:29e déron-ll' algu'; e el punnou de s' ir
23:5en que muito bon costum' e muita bõa manna
23:9e porende a tirou de vergonna un día
23:12e déu-lle carn' e pescado e pan e cevada;
23:15E dobrava-xe-ll' a coita, ca pero quisésse
23:18se non fosse pola Madre do Véll' e Meninno.
23:19E con aquest' asperança foi aa eigreja
23:20e diss' “Ai, Santa María, ta mercee seja
23:24e el Rei e sa companna toda foi comprida
23:25de bon vinn', e a adega non ên foi falida
23:26que non achass' i avond' o riqu' e o mesquinno.
24Esta é como Santa María fez nacer ũa fror na boca ao crérigo, depois que foi mórto, e éra en semellança de lílïo, porque a loava.
24:3quen loar te sab' e temer.
24:7que éra tafur e ladrôn,
24:14E pois fazía oraçôn,
24:20no sagrad', e houv' a jazer
24:24a un prést', e disse-ll' entôn:
24:28no sagrad', e longe põer
24:32con choros e con devoçôn,
24:35e mandou os sinos tanger,
24:44fror na boca e parecer
24:47da Virgen, e mui con razôn;
24:48e pois fezéron ên sermôn,
25Esta é como a imagen de Santa María falou en testimonio ontr' o crischão e o judéu.
25:3E desto vos quéro contar
25:9por fazer ben e mais valer,
25:16quiséss'; e pois esto viía,
25:19E o judéu lle diss' entôn:
25:32Jeso-Crist' e Santa María.”
25:36foi ela, e el hóme santo
25:37e profeta; porên, sennér,
25:38fillar-chos quér' e dar-ch-ei quanto
25:40E o crischão respondía:
25:45e as omages lle mostrou (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
25:46o crischão, e ant' a gente
25:47tangeu e fillou-s' a dizer
25:51“E vós, Jeso-Cristo, Sennor,
25:52e vós, sa Madre muit' honrrada,”
25:60e vós fazed' a el a paga,
25:62o méu’, e en preito me traga,
25:72dest' e ben fazê-lo sabía;
25:79e por esto fez compõer
25:80ũ' arca, e dentro metía
25:82houv', e diss': “Ai, Déus, tu o guía.”
25:84e o vento moveu as ondas,
25:85e outro día pareceu
25:87de Besanç'. E pola prender
25:91E pois o judéu esto viu,
25:93a séu sennor, e el saiu
25:94e disse-lle: “Sól dúas nózes
25:101e a arca en guisa tal
25:104e fillou-a con alegría,
25:108a sa casa, e séus dinneiros
25:109achou en ela. E mui ben
25:113poi-los foi contar e volver,
25:117e o judéu ben come fól
25:129e tu non quéras contender
25:133e se o dissér en mia faz
25:136e a gente pós eles ía,
25:150é grand'; e tu, judéu maldito,
25:153e fuste a arc' asconder
25:158e en séu Fill', e foi crischão;
26Esta é como Santa María juïgou a alma do Roméu que ía a Santïago, que se matou na carreira por engano do dïabo, que tornass' ao córpo e fezésse pẽedença.
26:4quen Déus troux' en séu córp' e de séu peito
26:5mamentou, e del despeito
26:22e non se mãefestou o mesquinno;
26:23e o démo mui festinno
26:28e disse: “Macar m' éu de ti despago,
26:38e vai-te degolar.”
26:47foron-s'; e lógo chegaron
26:51E u passavan ant' ũa capéla
26:52de San Pedro, muit' apósta e béla,
26:60e, se Déus m' ampar,
26:70pois nós e vós est' assí rezõamos,
26:73e o que julgar façamos
26:76e rezõaron quanto mais podéron.
26:82e o roméu mórto foi resorgido,
27Esta é como Santa María fillou a sinagóga dos judéus e fez dela eigreja.
27:4Lôcifer do Céo, e depois britou
27:5o iférn' e os santos dele sacou,
27:6e venceu a mórt' u por nós foi morrer.
27:9e que os Apóstolos, amigos séus,
27:10compraran e foran eigreja fazer.
27:12e a Cesar se foron ende queixar,
27:16os Apóstolos, e disse-lles assí:
27:21pois que lla compramos e fezémos ên
27:25e a quaraenta días, qual sinal
27:29Santa María, e mui de coraçôn
27:35E pois que o prazo chegou, sen falir,
27:37e amba-las partes fez lóg' alá ir
27:38e dos séus que fossen a próva veer.
27:41e aos judéus tan tóst' apareceu
27:46e non queramos con ela contender.”
27:47Foron-s' os judéus, e gãou dessa vez
27:55E os judéus, que sempr' acostumad' han
27:57foron i; e assí os catou de pran
28Esta é como Santa María defendeu Costantinóbre dos mouros que a combatían e a cuidavan fillar.
28:6que fez mui grand' e féro
28:16mui brav' e mui sannudo,
28:19E começou a dizer,
28:25e o tesour' ên levar
28:28se Déus m' ajud' e parca,
28:35E as donas ar rogou
28:37mui de rij' e conssellou
28:47e os arqueiros tirar;
28:48e assí combatudo
28:51E coita sofreron tal
28:52os de dentro e tanta,
28:59E ben alí u deceu,
28:62e ela mui sen sanna
28:67E avẽo dessa vez
28:73as gentes, e arredar
28:78os séus, e Mafométe
28:89e as feridas fillar.
28:96e fez come sisudo,
28:97e na vila foi entrar
28:101e disse-lle: “Sennor, hoi
28:104e seer convertudo
28:105e Mafométe leixar,
28:107E o por que esto fiz,
28:118déu i, ricas e bõas;
28:122e foi-lle gradeçudo.
29:13e havía i faiçôn
29:15con séu Fill', e per razôn
29:18fez tan muit' e parecer,
30:7u fillou por Madr' e déu por Sennor
30:13Tal foi el meter entre nós e si
30:14e déu por avogada,
30:16e filla e crïada.
30:26e por nóssa saúde
30:27fillou dela carn' e sofreu paxôn
30:32e o mal escollermos.
30:35que Jeso-Crist' e a que nos mantên
31Esta é como Santa María levou o boi do aldeão de Segóvia que ll' havía prometudo e non llo quería dar.
31:10gentes grandes e mïúdas.
31:12e ar van-x' i muitos sãos, | que dan i sa caridade;
31:13e per aquesta razôn
31:17E porend' un aldeão | de Segóvia, que morava
31:19e en aquela sazôn
31:21e de lobos lógu' entôn
31:23E porque o aldeão | desto muito se temía,
31:27que de lob' e de ladrôn
31:29son as cousas que tu quéres; | e por aquesto te rógo
31:30que mi aquesta vaca guardes.” | E a vaca vẽo lógo
31:31sen dan' e sen ocajôn,
31:33e fez fillo sen lijôn
31:35Pois creceu aquel bezerro | e foi almall' arrizado,
31:43e correndo de randôn
31:48meteu-se na sa eigreja | e parou-s' ant' a omage;
31:49e por haver sa raçôn
31:53E des alí adeante | non houv' i boi nen almallo
31:54que tan ben tirar podésse | o carr' e sofrer traballo,
31:61e fez chamar a pregôn,
31:62e gentes foron vĩudas,
32:15e ant' el chamado
32:16e empreguntado
32:24tóst' e sen desdên,
32:25e que sa vía
32:33fezist'. E porên
32:34te digu' e ti mando | que destas perfías
32:35te quites; e se non, | d' hoj' a trinta días
32:37e alá irías
32:42e déu ao préste | sa raçôn dobrada.
32:43“E missa cantada
33Esta é como Santa María levou en salvo o roméu que caera no mar, e o guïou per so a agua ao pórto ante que chegass' o batél.
33:2o mar e todo-los ventos
33:7houv' en un livr', e tirar
33:17e começou-s' afondar
33:21con eles; e pois torvar
33:24e porên se foi cambiar
33:26hómẽes. E un saltar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
33:27deles quis e se lançar
33:30que i éran, e tombar
33:31no mar foi e mergullar
33:36e fugir dos escarmentos,
33:40E con coita d' arribar,
33:42e térra foron fillar
33:43con pavor e medorentos;
33:44e entôn viron estar
33:48e fôrono preguntar
33:53do mar e dos séus tormentos.
33:54E el fillou-s' a chorar
33:55e disse: “Se Déus m' ampar,
33:63e “mercee” lle chamar,
34:11de noit'. E poi-la levou so sa capa furtada,
34:13des i assentou-s' alí e fez gran falimento;
34:14mas o démo o matou, e foi a perdimento.
34:15Pois que o judéu assí foi mórt' e cofondudo,
34:16e o démo o levou que nunc' apareçudo
34:19E pero que o logar muit' enatio estava,
34:24con agua e lógu' entôn a sa casa levou-a,
34:25e en bon logar a pos e fez-lle comprimento
35Esta é como Santa María fez queimar a lãa aos mercadores que ofereran algo a súa omage, e llo tomaran depois.
35:5E por esto non lle damos | ren do nósso, mas do séu,
35:24da eigreja, hóme bõo, | manss' e de mui bon talán,
35:27E andou primeiro França, | segundo com' aprendí,
35:28u fez Déus muitos miragres | per elas; e foi assí
35:29que depois a Ingratérra | ar passou e, com' oí,
35:33e entrou i tanta gente | que non cabían i chus,
35:35E u ja pelo mar ían | todos a mui gran sabor,
35:37e estando en aquesto, | ar houvéron gran pavor,
35:42e ponnamos as relicas | alt' u as póssan veer.”
35:44a arca conas relicas; | e tanto que as mostrou,
35:50sól que non guardes os córpos | de mórt' e de mal prender.”
35:53E o que tiínn' a arca | das relicas, sen mentir,
35:56e o que tiínn' a arca | da Virgen, Madre de Déus, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
35:57lles diss' a mui grandes vózes: | “Falssos, maos e encréus,
35:59e porên mal non nos faças, | se non, lógo morrerás
35:60e con quantos tigo trages | ao inférno irás
35:61e de quant' acabar cuidas | ren ên non acabarás,
35:64e fez tirar das galéas | saetas mui mais de mil
35:68e britou lógo o maste, | e sobr' el entôn caeu
35:69e déu-lle tan gran ferida, | que os ollos lle verteu
35:70lógo fóra da cabeça | e fez-lo no mar caer.
35:71E fez as outras galéas | aquele vento de sur
35:73e apareceu-lles Dovra, | a que pobrou rei Artur,
35:74e entôn cuidaron todos | o séu en salvo tẽer.
35:75E lógo aas relicas | correndo mui gran tropél
35:76vẽo desses mercadores, | e cada un séu fardél
35:77fillou e quant' alí déra, | e non cataron o bél
35:81E maestre Bernal disse: | “Un preito vósco farei:
35:82dar-vos-ei a meiadade, | e leixad' o al jazer.”
35:87Os mais desses mercadores | de Frandes e de París
35:88éran; e pois s' apartaron, | cada ũu deles quis
35:91E poi-ll' houvéron comprada, | un día ante da luz
35:96a que é Sennor do mundo. | E porên, par San Fiíz,
35:97feriu corisco na nave, | e com' o escrito diz,
35:98queimou tod' aquela lãa | e non quis o al tanger.
35:100u leixaran as relicas, | e disséron: “Pois Déus quér
35:102dará i de bõa mente, | e ide-o receber.”
35:106E non quis ên mais do terço, | que fezo lógo coller.
36Esta é de como Santa María pareceu no maste da nave, de noite, que ía a Bretanna, e a guardou que non perigoasse.
36:2a Sennor, que coitas nos tóll' e tempestades.
36:3E desto mostrou a Virgen maravilla quamanna
36:7E u singravan pelo mar, atal foi sa ventura
36:8que se levou mui gran tormenta, e a noit' escura
36:10e todos cuidaron morrer, de cérto o sabiades.
36:11Pois viron o perigo tal, gemendo e chorando
36:17que ides rogar outros santos, e Santa María,
36:20entôn todos dun coraçôn e dũa voontade
36:22que lles valvéss' e non catasse as súas maldades.
36:23E dizían: “Sennor, val-nos, ca a nave se sume!”
36:24E dizend' esto, cataron, com' er é de costume,
36:25contra o masto, e viron en cima mui gran lume,
36:27E pois lles est' apareceu, foi o vento quedado,
36:28e o céo viron craro e o mar amanssado,
36:29e ao pórto chegaron cedo, que desejado
36:30havían; e se lles prougu' ên, sól dulta non prendades.
37:3e maravillosos.
37:5e maravillosos, por que o mais temamos;
37:10e na sa eigreja ant' o altar jazía
37:14e depois eno conto dos çopos ficava,
37:17en Santa María e mercee chamando
37:20e dizendo: “Ai, Virgen, tu que és escudo
37:25per aquel pé a mão indo e vĩindo
37:26trouxe muitas vezes, e de carne comprindo
37:28E quando s' espertou, sentiu-se mui ben são,
37:29e catou o pé; e pois foi del ben certão,
37:33e aa Virgen santa graças ende déron,
37:34e os séus miragres ontr' os outros tevéron
38Esta é como a omagen de Santa María tendeu o braço e tomou o de séu fillo, que quería caer da pedrada que lle déra o tafur, de que saiu sángui.
38:5Ca ela e séu Fillo son juntados
38:7e porên son mui neicíos provados
38:11como Madr' e Fill' acordados
38:12son en fazer ben e mal castigar.
38:15con Rei de Franç'; e foron assũados
38:23ribaldos e jogadores de dados
38:24e outros que lles tragían i vinno a vender;
38:25e ontr' os malaventurados
38:28os Santos e a Reínna sen par.
38:36houv' ant' eles e fillou-s' a culpar.
38:38ollos a catou, e começou-a mal a trager
38:41e por que vejas com' errados
38:44E foi-lles lóg' ũa pédra lançar.
38:45E déu no Fillo, que ambos alçados
38:47e macar non llos houv' ambos britados,
38:51e a fror que con apertados
38:55do Meninno, e os panos dourados
38:59e macar non dava braados,
38:61E demais houve os ollos tornados
38:65E démões lóg' assembrados
38:73e pois no río afogados
38:78cavaleiros vẽo e ant' a eigreja decer
38:79foi; e un daqueles mais arrufados
38:82os queixos houv', e mia vedes trager,
38:83e por que dinneiros pagados
38:85Pois esto disse, pérnas e costados
38:86e a cabeça foi lóg' ant' a omagen merger,
38:87e lóg' os óssos foron ben soldados
38:88e a pédra houv' ele pela boca de render.
38:90todos, e el foi a pédra põer,
39:1Tórto sería grand' e desmesura
39:8alí o fógu' e queimou quant' havía
39:11E como quér que o fógo queimasse
40:4e dos Céos Vía.
40:7e pois téu padre pariste
40:8e ficaste pura
40:9Virgen, e porên sobiste
40:15en ti, e dele fezísti
40:16hóm' e creatura;
40:18gran sen e cordura
40:25e con el nos remĩísti
40:27que fez Éva, e vencísti
40:33u ïamos, e metísti
41:10e déu-lle Paraíso.
41:11Gran ben lle fez en est' e grand' amor
41:14e tollera-ll' o siso;
41:15mas cobrou-llo ela, e por mellor
41:18de poder, de bondad' e de valor,
41:21e sempre a séu Fill' é rogador
42Esta é de como o crerizôn meteu o anél eno dedo da omagen de Santa María, e a omagen encolleu o dedo con el.
42:10ũas gentes sa eigreja, | e porên foran tirar
42:12e posérona na pórta | da praça, so o portal.
42:15e jogavan à pelóta, | que é jógo de que praz
42:18de mancebos por jogaren | à pelót', e un donzél
42:19andava i namorado, | e tragía séu anél
42:23podéss'; e viu a omage | tan fremosa parecer,
42:24e foi-llo meter no dedo, | dizend': “Hoi mais non m' enchal
42:28e est' anél tan fremoso | ti dou porend' en sinal.”
42:29E os gẽollos ficados | ant' ela con devoçôn,
42:32outra mollér ben quisésse | e que lle fosse leal.
42:34e a omagen o dedo | cono anél encolleu;
42:35e el, quando viu aquesto, | tan gran pavor lle creceu
42:38u o donzél braadava, | e el contou-lles des i
42:39como vos ja dit' havemos; | e conssellaron-ll' assí
42:45E da Virgen grorïosa | nunca depois se nembrou,
42:47e per prazer dos parentes | lógo con ela casou
42:48e sabor do outro mundo | leixou polo terrẽal.
42:49Poi-las vodas foron feitas | e o día se saiu,
42:50deitou-s' o novio primeiro | e tan tóste s' adormiu;
42:51e el dormindo, en sonnos | a Santa María viu,
42:52que o chamou mui sannuda: | “Ai, méu falss' e mentiral!
42:53de mi por que te partiste | e fuste fillar mollér?
42:55que a leixes e te vaas | comigo a como quér,
42:58e a Virgen grorïosa | fez-lo outra vez dormir,
42:59que viu jazer ontr' a novia | e si pera os partir,
42:61ves? E por que me leixaste | e sól vergonna non hás?
42:63e vai-te comigo lógo, | que non espéres a cras;
42:64erge-te daquí correndo | e sal desta casa, sal!”
42:65Entôn s' espertou o novio, | e desto tal medo pres
42:66que s' ergeu e foi sa vía, | que non chamou dous nen tres
42:67hómẽes que con el fossen; | e per montes mais dun mes
42:68andou, e en ũ' ermida | se meteu cab' un pinnal.
42:69E pois en toda sa vida, | per com' éu escrit' achei,
42:71que o levou pois conssigo | per com' éu creo e sei,
43:1Porque é Santa María | leal e mui verdadeira,
43:3E porend' un hóme bõo | que en Darouca morava,
43:4de sa mollér, que havía | bõa e que muit' amava,
43:5non podía haver fillos, | e porende se queixava
43:11Muit' ên proug' ao marido, | e tan tóste se guisaron
43:12de fazer sa romaría | e en séu caminn' entraron.
43:13E pois foron na eigreja, | Santa María rogaron
43:14que podéssen haver fillo | ontr' el e sa companneira.
43:15E a mollér fez promessa | que se ela fill' houvésse,
43:17e por séu servidor sempre | na sa eigreja o désse;
43:18e que aquesto comprisse | entrou-ll' ende par maneira.
43:19E pois aquesto dit' houve, | ambos fezéron tornada
43:22e a séu temp' houve fillo | fremoso de gran maneira.
43:26con que o levar devera, | e cuidou seer arteira.
43:27Ca u quis tẽê-lo fillo | e a cera que tiínna,
43:28déu féver ao meninno | e mató-o muit' aginna,
43:35E lógo en outro día | entraron en séu caminno,
43:36e a madr' en ataúde | levou sig' aquel meninno;
43:37e foron en quatro días, | e ant' o altar festinno
43:39e dizend' a grandes vózes: | “A ti venno, Grorïosa,
43:40con méu fill' e cona cera | de que te fui mentirosa
43:42o adug' ante ti mórto, | e dous días há que cheira.
43:44mas porque sabes mia coita, | e non catasses despeito
43:46e non quisésses que fosse | nojosa e mui parleira.”
43:49que s' amercẽasse dela | e séu Fillo ll' ementando,
43:50a quen polas nóssas coitas | róga sempr' e é vozeira.
43:52que dá aos mórtos vida | e a enfermos saúde?
43:55Quando o padr' e a madre, | que fazían muit' esquivo
43:62por prazer da Grorïosa, | santa e dereitureira.
44Esta é como o cavaleiro que perdera séu açor foi-o pedir a Santa María de Salas; e estando na eigreja posou-lle na mão.
44:7que grand' e mui fremos' éra, e ren
44:11E daquest' o ifançôn gran pesar
44:13e porende o fez apregõar
44:15E pois que por esto nono achou,
44:17e de cera semellança levou
44:18de sa av', e diss' assí: “Ai, Sennor
44:21que mio cobres; e tu fas-lo assí,
44:22e haver-m-ás sempre por servidor.
44:23E demais esta cera ti darei
44:24en sa figura, e sempr' andarei
44:25pregõando téu nome e direi
44:31E que houvéss' end' el maior prazer,
44:35E el entôn muit' a Madre de Déus
44:36loou, e chorando dos ollos séus,
45Esta é como Santa María gãou de séu fillo que fosse salvo o cavaleiro malfeitor que cuidou de fazer un mõesteiro e morreu ante que o fezésse.
45:3E desta guisa avẽo | pouc' há a un cavaleiro
45:4fidalgu' e rico sobejo, | mas éra brav' e terreiro,
45:5sobervios' e malcreente, | que sól por Déus un dinneiro
45:8e a todos séus vezinnos | fería e dẽostava;
45:9sen esto os mõesteiros | e as igrejas britava,
45:11E todo séu cuidad' éra | de destroír los mesquinnos
45:12e de roubar os que ían | seguros pelos caminnos,
45:13e per ren non perdõav' a | molléres nen a meninnos,
45:15E esta vida fazendo, | tan brava e tan esquiva,
45:17éra chẽa de pecados | e mui mais mórta ca viva,
45:19E, porque sempre os bõos | lle davan mui gran fazfeiro
45:21faría con bõa claustra, | igreja e cimiteiro,
45:22estar e enfermaría, | e todo en sa herdade.
45:23E des i ar cuidou lógo | de meter i gran convento
45:25e per que mui ben vivessen | lles daría comprimento,
45:26e que por Santa María | servir sería i frade.
45:28e poi-ll' alçaron a mesa, | foi catar lógo correndo
45:29logar en que o fezésse, | e achó-o, com' aprendo,
45:30muit' apóst' e mui viçoso, | u comprís' sa caridade.
45:31En este coidad' estando | muit' aficad' e mui fórte,
45:33e os démões a alma | fillaron del en sa sórte,
45:36E disséron os dïabos: | “Mais vós, que razôn havedes
45:38por que est' alma é nóssa, | e allur outra buscade.”
45:41e mui mal vos acharedes | de quanto a ja tevéstes;
45:42mais tornad' a vósso fógo | e nóssa alma leixade.”
45:44ca Déus é mui justiceiro, | e por esto ben sabemos
45:46toda ben enteiramente, | sen terç' e sen meadade.”
45:47E un dos ángeos disse: | “O que vos digu' entendede:
45:48éu sobirei ao céo, | e vós aquí mi atendede, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
45:49e o que Déus mandar desto, | vós entôn esso fazede;
45:50e hoi mais non vos movades | nen faledes, mais calade.”
45:52e contou aqueste feito | mui tóst' a Santa María;
45:55E ele lle respondía: | “Mia Madr', o que vós quisérdes
45:58e faça o mõesteiro, | u viva en homildade.”
45:59E pois Déus est' houve dito, | un pano branco tomava,
45:61e sôbela alma lógo | o pano deitar mandava,
45:63Tornou-s' o ángeo lógo; | e atán tóste que viron
45:65e os ángeos correndo | pós eles mal los feriron,
45:68e maltreitos fèramente, | dẽostados e feridos,
45:72e cantando “Súrgat Dêüs” | eno córpo a tornaron
45:73daquel cavaleiro mórto, | e vivo o levantaron;
45:74e fezo séu mõesteiro, | u viveu en castidade.
46:5E dest' avẽo assí
46:11e roubar,
46:15e todo quanto robou
46:17e mui lédo se tornou
46:18a sa térra, e juntar
46:19foi e dar
46:25e pois la muito cousiu,
46:27e guardar
46:29E ameúde veer
46:30a ía muit' e catar;
46:32ontre si e rezõar
46:36carn' en mollér. “E perdudos
46:51e crismar
46:57de viva carn' e d' al non,
46:59e deitar
46:63e un crérigo vĩir
46:65e pois desto, sen falir,
46:67fez, e ar
47:5Ca ele noit' e día | punna de nos meter
47:8na cruz paxôn e mórte, | que houvéssemos paz.
47:9E desto, méus amigos, | vos quér' óra contar
47:14muit', e mui ben sa orden | tiínna, com' aprendí; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
47:22e a Santa María | mui de rijo chamou,
47:23que ll' apareceu lógu' e | o tour' amẽaçou,
47:26longu' e magr' e veloso | e negro come pez;
47:32dizendo: “Tól-t', astroso, | e lógo te desfaz.”
47:34como vos hei ja dito, | e ll' o medo tolleu
47:35do démo e do vinno, | con que éra sandeu,
47:36disse-ll': “Hoi mais te guarda | e non sejas malvaz.”
48Esta é como Santa María tolleu a agua da fonte ao cavaleiro, en cuja herdade estava, e a déu aos frades de Monssarrad a que a el quería vender.
48:2que fill' aos que han muito | e dá aos menguadosos.
48:3E daquest' un gran miragre | fez pouc' há en Catalonna
48:6ant' el e que non vaamos | u irán os soberviosos.
48:8saborosa, grand' e crara, | que naç' encima dun monte,
48:9que éra dun cavaleiro; | e d' outra parte de fronte
48:14e quando lla non comprían, | éran dela perdidosos.
48:15E demais, sobre tod' esto, | el assí os pennorava,
48:17e porend' aquel convento | en tan gran coita estava,
48:18que non cantavan as hóras | e andavan mui chorosos.
48:24e con Déus, o vósso Fillo, | que todo póde, põede
48:26veend' agua conos ollos | e seer ên desejosos.”
48:30e des alí adeante | foron dela avondosos.
49Esta é de como Santa María guïou os roméus, que ían a sa eigreja a Seixôn e erraran o caminno de noite.
49:7do démo e de mal obrar,
49:8e en como gãemos
49:13E ar acórre-nos aquí
49:15segund' éu sei ben e oí,
49:18e molléres moitas
49:20de noit' e de día.
49:21E, segund' éu oí dizer,
49:28e perderon vía.
49:29E sen aquest' un med' atal
49:37e chamand' a Madre de Déus,
49:41e lógo aqueles roméus
49:43e disséron: “Ai, Sennor, téus
49:45E en aquel gran lum' entôn
49:47mollér de córp' e de faiçôn,
49:48e ben come donzéla
49:49lles pareceu; e pero non
49:53E poi-la donzéla chegou,
49:56e lógo as compannas
49:58e per muit' estrannas
50:3E dultar non deve, por quanto vos direi,
50:5que córpos e almas nos julgass', éu o sei,
50:15E porên dos céos quis en térra decer
50:17e quis ena Virgen por nós carne prender,
50:18e leixou-s' encima, demais, por nós matar.
50:20e come a Padre e nósso Crïador,
50:21e come a hóme del coita e door
50:23E a Santa Virgen, en que s' el ensserrou,
50:24de que prendeu carne e por madre fillou,
51Esta é como a omage de Santa María alçou o gẽollo e recebeu o cólbe da saeta por guardar o que estava pós ela.
51:5E desto vos contar quéro | ũa mui gran demostrança
51:9e come judéus
51:16o fez, e que o tomara,
51:21mentes e que non
51:23E lógo sôbela pórta | do castélo a poséron
51:24e, aorando-a, muito | chorand' assí lle disséron:
51:28de nós, tu, altar e ara
51:29en que o córpo de Cristo | foi feito e conssagrado;
51:30e porende te rogamos | que daqueste cond' irado
51:32e sei nóssa acitara,
51:36e diss' a outro da vila, | que poséran por porteiro,
51:42e o de fóra tan tóste | houv' a baesta armada
51:43e tirou-ll' assí
51:48por guardá-lo baesteiro, | e feriu-lli a saeta.
51:49E ar aprix al,
51:53Esta maravilla viron | os de dentr' e os da hóste,
51:54e outrossí fez el Conde; | e deceu a térra tóste
51:57e come roméu
51:59E os gẽollos ficados | aorou a magestade,
51:61e lógo mandou
51:63e sa hóst' alçou
51:66e punnaron d' a saeta | tirar, mas nunca podéron,
51:72e porên Santa María | tan gran pesar ên mostrava,
52Esta é como Santa María fez vĩir las cabras montesas a Montsarrat, e se leixavan ordennar aos monges cada día.
52:3E dest' un miragre, se Déus m' ampar,
52:16e ant' a pórta paravan-s' en az
52:17e estavan i todas mui quedas en paz,
52:19E quatr' anos durou, segund' oí,
52:24furtou un cabrit' ên e o comeu;
52:25e das cabras depois assí lles conteceu
52:27E desta guisa a Madre de Déus
53Como Santa María guareceu o moço pegureiro que levaron a Seixôn e lle fez saber o Testamento das Escrituras, macar nunca leera.
53:3E de tal ja end' avẽo | un miragre que dizer
53:13e a madre mui coitada | pera Seixôn o levou
53:14e chorando mui de rijo, | o pos ben ant' o altar.
53:15Tod' essa noite vigía | tev'; e lógo guareceu
53:16o meninno en tal guisa | que andou ben e correu,
53:20tornass', e non quis la madre; | e ele lle diss' assí:
53:22e que vos pes m' haveredes | eno cól' a soportar.”
53:24e travou lógu' en sa madre, | dizendo: “Ai éu, ai éu!”
53:25E ela o en séu cólo | fillou, com' aprendí éu,
53:26e a Seixôn de caminno | começou tóste d' andar.
53:27E pois entrou na eigreja, | ant' o altar sen falir
53:28o pos; e lóg' o meninno | se fillou ben a dormir,
53:29e viu en vijôn a Madre | de Déus, que o foi guarir,
53:30e séu fillo Jeso-Cristo, | a que ela presentar
53:31a alma en Paraíso | foi dele. E alá viu
53:33e por todo-los da térra | de Seixôn, e ben sentiu
53:35E oiu mais que a Virgen | diss' a Déus esta razôn:
53:37fas tu que seja ben feita.” | E el lle respôs entôn:
53:39e de muitas outras térras, | que darán haver assaz,
53:40ca todo quanto demandas | e quéres, todo me praz;
53:41e que éu faça téu rógo, | aquest' en dereito jaz,
53:46que as Escrituras soube, | e latín mui ben falar.
53:47E quanto no Testamento | Védro e no Nóvo sé
53:48escrito mui ben sabía, | e mui mais, per bõa fé;
53:49e dizía aas gentes: | “De Santa María é
53:51E por que cértos sejades | que tod' est' e mui mais sei,
53:55Todos quantos est' oíron | déron graças e loor
53:57e acharon en verdade | quanto diss' aquel pastor,
53:58e começaron tan tóste | na eigreja de lavrar.
54:11Est' éra sisudo e leterado
54:12e homildoso e ben ordinnado,
54:13e a Santa María todo dado,
54:14sen tod' orgullo e sen louçaínna.
54:15E tal sabor de a servir havía
54:19e dizía prima, terça e sésta
54:20e nõa e vésperas, e tal fésta
54:22e pois complétas e a ledaninna.
54:23E vivend' en aquesta santidade,
54:27Ca o rostr' e a garganta ll' enchara
54:28e o coiro fendera-s' e britara,
54:35E porend' o capeiron lle deitaron
54:37que éra mórt', e torná-lo mandaron
54:39E u el en tan gran coita jazía
54:42e con ũa toalla que tiínna
54:44e pois tirou a sa teta do sẽo
54:47e deitou-lle na boca e na cara
54:48do séu leite. E tornou-lla tan crara,
54:51E disse-lle: “Por esto vin, irmão,
54:52que ti acorress' e te fezésse são; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
54:53e quando morreres, sei ben certão
54:55Pois esto dit' houve, foi-s'. E mui cedo
54:56se levantou o monge; e gran medo
54:57houvéron os outros, e quedo, quedo
54:60e deste miragre maravillados,
54:61e a Santa María muitos dados
55Esta é como Santa María serviu pola monja que se fora do mõesteiro e lli crïou o fillo que fezéra alá andando.
55:2que mui d' anvidos s' assanna | e mui de grado perdõa.
55:4a Virgen Santa María, | pïadosa e sen sanna,
55:8e porend' en todo tempo | sempre sas hóras dizía
55:9mui ben e compridamente, | que en elas non falía
55:10de dizer prima e terça, | sésta, vésperas e nõa,
55:11comprétas e madodinnos | ben ant' a sa majestade.
55:17e ela tornou-se lógo | vergonnosa e coitada,
55:19E foi ao mõesteiro | alí onde se partira,
55:20e falou-ll' a abadessa, | que a nunca mẽos vira
55:23E ela foi fazer lógo | aquelo que lle mandava;
55:25e dest' a Santa María | chorando loores dava,
55:27Estas loores e outras | a Santa María dando
55:28muitas de noit' e de día, | foi-se-ll' o tempo chegando
55:29que havía d' haver fillo; | e entôn se foi chorando
55:30pera a sa majestade, | e como quen se razõa
55:34se che fiz algún serviço, | e guarda-me mia pessõa
55:35que non cáia en vergonna, | Sennor, e alma me guarda
55:40e ena coita da dona | pos lógo sa meezinna,
55:41e a un ángeo disse: | “Tira-ll' aquel fill' aginna
55:42do córp' e crïar-llo manda | de pan, mais non de borõa.”
55:43Foi-s' entôn Santa María, | e a monja ficou sãa;
55:44e cuidou achar séu fillo, | mais en séu cuidar foi vãa,
55:46e por el foi mas coitada | que por séu fill' é leõa.
55:48estavan todas no córo | e ben cantand' e leendo,
55:50e cuidaron que fill' éra | d' infançôn e d' infançõa.
55:51E pois entrou eno córo, | en mui bõa vóz e crara
55:56e el que éra sa madre; | e a maravilla féra
55:58dizendo: “Tornar-me quéro, | e leixade-m' ir, varõa.”
55:61e loaron muit' a Virgen | por aqueste cousimento
56:17e porên foi compõer
56:18cinque salmos e juntar,
56:23e de sũu os põer
56:29Quen catar e revolver
56:32e “Ad Dóminum” i há,
56:33e cabo del “In conver-
56:34tendo” e “Ad te” está,
56:35e pois “Retribúe ser-
56:41ant' o altar e tender
56:42se todo e repentir
56:44quand' éra fól e astroso.
56:50cinque rósas, e creceu
57Esta é como Santa María fez guarecer os ladrões que foran tolleitos porque roubaran ũa dona e sa companna que ían en romaría a Monsarrat.
57:1Mui grandes noit' e día
57:6e sen engano
57:8E daquesto queremos
57:15e os bõos avanta
57:16e dá-lles siso (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
57:17e Paraíso
57:24d' i mui grand' e estranna
57:29e iren sa vía.
57:35roubador e guerreiro,
57:39e non fillasse
57:44mui trist' e mui coitada;
57:52E os frades saíron
57:54e quand' esto oíron,
57:56corrend' e foi mui tóste,
57:57e passou un recóste
57:58e viu cabo da fonte
57:81e ar mudo sen fala
57:82e mui maltreito
57:85O prïor e séus frades,
57:96E pois que os ladrões
57:99e pregairas fezéron.
57:100E lóg' houvéron sãos
57:101ollos, pées e mãos;
57:102e porende juraron
57:105e se quitassen
58:3E dest' un miragre vos contarei
58:8e tiínna ben quant' en regla jaz,
58:9e o que a Santa María praz,
58:14dun cavaleiro; e pos preit' atal
58:16e que a fillasse pois por mollér
58:17e lle déss' o que houvésse mestér;
58:18e pos de s' ir a el a un curral
58:19do mõesteir'; e i a atendeu.
58:21e viu en vijôn, ond' esterreceu
58:24estreit' e fond' e mais negro ca pez,
58:25e o démo, que a trager i fez,
58:28d' hómes e muitos tormentar i viu;
58:29e con med' a poucas xe lle partiu
58:30o coraçôn, e chamou: “Sennor, val
58:33mandamentos, e non cates los méus
58:36Santa María e mui mal trager,
58:38o por que me deitast', e non m' en cal.”
58:40dentro no poç'; e ela braadou
58:45nen de méu Fillo, e se non, aquí
58:49e con espanto daquela vijôn
58:53e disse-lles: “Mal quiséra falir
58:57ja mais null' hóme; e ide-vos ja,
59:3E daquesto un gran feito
59:11monja, fremosa e béla,
59:16e fremos' e de bon prez,
59:17e non catou séu dẽósto,
59:23saüdava noit' e día
59:25fazía, e lógu' entôn
59:28e dun crucifiss' assí,
59:31E pois s' ergía dalí,
59:33da igrej', e sancristãa
59:35do logar, e a campãa
59:38e a sas hóras vĩir.
59:43do cavaleir', e punnou
59:45E porend' ũa vegada
59:47e, com' éra costumada,
59:49e à omagen correu
59:51E ficando os gẽollos,
59:61e, com' hóme que aduz,
59:63E ben cabo da orella
59:72britou; e espantou-s' ên
59:79según Lucas e Matéus
59:80e os outros escrivir
59:83u havía mil e cento
59:85e cantando ben assaz
60Esta é de loor de Santa María, do departimento que há entre Ave e Éva.
60:1Entre Av' e Éva
60:4o Paraís' e Déus,
60:9e Ave ên sacar;
60:10e por esta razôn:
60:12amor de Déus e ben,
60:13e pois Ave haver
60:14no-lo fez; e porên:
60:17e María britou
61:6que a Madre de Déus móstra noit' e día.
61:16ele e outros quatro a ũa feira;
61:17e torceu-xe-ll' a boca en tal maneira
61:19E tal door havía que ben cuidava
61:21e con esta coita lógo se tornava
61:23E lógo que chegou deitou-se tendudo
61:29pelo rostro, e tornou-llo tan enteiro
61:30e tan são ben como xo ant' havía.
61:33e ao mõesteiro lógo vĩido
61:34foi, e dalí sergent' é pois todavía.
62Como Santa María déu fillo a ũa bõa dona que deitara en pennor, e crecera a usura tanto que o non podía quitar.
62:2e os acórr' a gran coita sabuda.
62:11E macar a dona de gran linnage
62:19E porque achar non pode consello
62:23E de coraçôn que a acorresse
62:26E sa demanda lle foi ben cabuda;
62:28Santa María: “vai, e dar-ch-ei quito
62:30assí foi ela léd' e atrevuda.
62:31E cavalgou lógo sen demorança
62:32e foi a séu fillo con esperança,
62:33e viu-o estar u fazían dança
62:36“ven acá, méu fillo”, e poi-lo deitava (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
62:42fez e sempre faz, ca dest' é tẽuda.
63:8franqu' e ardid' éra, que bẽes alí
63:12e nunca con mouros quiso haver paz;
63:17que éra bon hóm' e d' atal coraçôn
63:20e houve gran guérra con rei Almançor,
63:24ca éra ardido e de mui bon sen;
63:25e porên do séu non lle leixava ren,
63:31E avẽo-ll' un día que quis saír
63:36dos séus pecados e a missa oiu
63:38e outras dúas que i foron dizer,
63:46e tól-me vergonna, ca hás ên poder.”
63:48e ena carreira o conde achou,
63:52que vençudos foramos éu e os méus;
63:55E tanto fezéstes por gãardes prez,
63:61e éu hei un méje dos de Monpislér
63:63Disse-ll' est' el conde, e mui mais ca tres
63:65e el deles todos tal vergonna pres
63:67Mais pois que sas armas viu e couseceu
63:73caer en vergonna; e maravidís
63:74e outras ofrendas lle foi ofrecer.
64:3E dest' un miragre, de que fiz cobras e son,
64:8apósta e ninna foi, e de bon parecer;
64:9e por aquesto a foi o infançôn prender
64:10por mollér, e foi-a pera sa casa levar.
64:14que havía guérra e que o foss' ajudar.
64:18que me guarde e que me sábia ben consellar.”
64:19E o infançôn lle respondeu entôn assí:
64:22e entôn vos direi a quen vos cuid' a leixar.”
64:24e pois foi dita, u se lle quis el espedir,
64:27E ar ele, chorando muito dos ollos séus,
64:29e disse-ll': “Amiga, nunca os pecados méus
64:32que vos póde ben guardar de posfaz e de mal;
64:33e porende a ela rógu' éu, que pód' e val,
64:34que mi vos guarde e leix' a min cedo tornar.”
64:39E con séus amores a poucas tornou sandeu;
64:40e porend' ũa sa covilleira cometeu
64:41que lle fosse bõa, e tanto lle prometeu
64:43E disse-ll' assí: “Ide falar con mia sennor
64:44e dizede-lle como moiro por séu amor;
64:45e macar vejades que lle desto grave for,
64:48e que a hajades quant' éu podér punnarei;
64:49mas de vóssas dõas me dad', e éu llas darei,
64:50e quiçai per esto a poderei enganar.”
64:54e disse que per ren non llas quería fillar.
64:56e d' alcaiotaría sabedor e sotil,
64:60fillou lógo as çapatas, e fez i mal sen;
64:63E assí esteve un ano e ben un mes,
64:67E depós aquest' a poucos días recodiu
64:68séu marid' a ela, e tan fremosa a viu
64:72e sobr' esto nunca haveremos senôn paz,
64:74vos guardou.” E a çapata lle foi ên tirar.
65:4que Santa María fez; e ela mande
65:5que mostrá-lo póssa per mi e non ande
65:8de mui santa vida e mui bon crischão,
65:9houv' un séu feegrês soberv' e loução, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
65:11E o hóme bõo sempre lle rogava
65:12que se corregesse e o castigava;
65:21Entanto o préste morreu, e sen falla
65:23E durou depois muit' en esta maldade,
65:26e do que fezéra sentiu-se culpado.
65:27E quis comungar e fillar pẽedença,
65:31E lógo que podo foi a el correndo
65:32e séu mal lle disse, chorand' e gemendo; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
65:33e ele lle disse, per quant' éu entendo:
65:36e foi lóg' a Roma u o Papa éra
65:37e disso-ll' aquelo sobre que vẽéra.
65:42e porên foi-se mui trist' e mui coitado.
65:43E pensou que sempr' assí ja mais andasse
65:45que lle non pediss' e que o consellasse
65:47Atán muit' andou per térras e per mares,
65:48sofrendo traballos muitos e pesares,
65:49buscando ermidas e santos logares
65:50u achasse tal hóm'. E tant' houv' andado
65:53e pois sa fazenda toda houv' oída,
65:55e disse-ll': “Amigo, se me tu crevéres
65:56e desta ta coita bon consello quéres,
65:57vai Alexandría, e se o fezéres,
65:61e semellou-lle consello muit' esquivo,
65:62e teve-s' entôn ja por desasperado.
65:63E diss': “Aquesto semella-me trebello,
65:67E o ermitán lle diss' entôn: “Sandece
65:69aas gentes, e tod' aquest' el padece
65:71E o hóme disse: “Pero éu fezésse
65:74per que fosse del creúd' e ascuitado.”
65:75E o ermitán déu-lle sa carta lógo
65:76que lle levasse, e disse-ll': “éu te rógo
65:77que lla léves, e se en este meógo
65:79Foi-s' o hóm' e punnou de chegar mui cedo
65:83E morou ena vila ben quinze días,
65:84buscand' o fól per carreiras e per vías;
65:85e poi-lo non achou, disso: “A Messías
65:89mui magr' e roto e de fól contenente,
65:90e diss': “Aquest' é o que tant' hei buscado.
65:96e o sandeu foi-se da gent' esfurtando,
65:97e el depós el, sempre o aguardando,
65:107E des i ergeu-s' e como quen s' aparta
65:111E pois que a carta houve ben leúda
65:112e houv' a razôn dela ben entenduda,
65:114e seed' esta noit' aquí albergado.
65:115E dormid' agora, pois canssad' andades;
65:119E fez-lle sa cama ben entre dous cantos;
65:120e a mea noite aqué-vo-los santos
65:121con Santa María, e chegaron tantos
65:124e ena cima do altar a sentaron
65:125e os madudinnos todos ben cantaron,
65:126e o fól cantava con eles de grado.
65:127E pois que os houvéron todos ben ditos
65:129o fól chamou o outr', e 'n gẽollos fitos
65:131E diss' o fól: “Sennor santa pïadosa,
65:136“Vai óra mui quedo e non t' alvoroces;
65:137e o que t' escomungou, se o connoces,
65:138chama-o ante mi, e serás soltado.”
65:139Levantou-s' o hóme, e con el o louco,
65:140e catou-os todos; mais tardou mui pouco
65:144e de como fora o feito disséron;
65:145e ela disse, pois que llo dit' houvéron:
65:148e o fól ao outro moveu tal preito
65:149que se foss', e teve-s' end' el por maltreito
65:150e disse: “Sól de m' ir non será pensado,
65:154e o ben de Déus de que éra deitado.”
65:158pero ando núu e mui mal parado.
65:160e méu linnage a mantev' a gran brío;
65:161e morreron todos, e o sennorío
65:162me ficou end' a mi, e fui rei alçado.
65:163E macar vos paresc' óra tan astroso,
65:164muito fui loução, apóst' e fremoso,
65:165ardid' e grãado, riqu' e poderoso,
65:166e de bõas mannas e ben costumado.
65:167E seend' assí sennor de muitas gentes,
65:168vi morrer méu padr' e todos méus parentes;
65:169e en mia fazenda entôn parei mentes
65:170e daqueste mundo fui lógu' enfadado.
65:173e que como fól entr' as gentes guarisse
65:175E por razôn tive que en esta térra
65:176dos méus que sofresse desonrra e guérra
65:178e polos salvar quis seer marteirado.
65:181no Paraíso, e dou-vos por comenda
65:184ambos de sũu, e cada noite viron
65:185a Santa María; e pois se compriron
65:187E Santa María, a que el servira
65:191E pois que foi mórto, quis Déus que soubéssen
65:192sa mórt' os da vila e lógo vẽéssen
65:193sobr' el fazer dóo e ll' honrra fezéssen
65:194com' a séu sennor natural e amado,
65:196e que o perderan pelos séus pecados;
65:199E gran dóo fez por el séu companneiro,
65:200e quant' el viveu foi sempr' alí senlleiro,
65:202levó-o consigu', e el seja loado. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
66Como Santa María fez a un bispo cantar missa e déu-ll' a vestimenta con que a dissésse, e leixou-lla quando se foi.
66:5e que m' oïrán,
66:15ante Déus e todavía
66:18E a séu déstro tragía
66:25E dizede, quen sería
66:27E ela lle respondía:
66:30fillou e afán
66:32E lógo pera el ía
66:33e diss' ao san- (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
66:35e responderán
66:42e taes llas dan
66:46E pois que se revestía,
66:49e os outros van
66:50cantand', e el bẽeizía
66:51o vinn' e o pan
66:53E pois a missa compría
66:56e todos ir-s-an;
67Como Santa María fez connocer ao hóme bõo que tragía o démo consigo por servente; e quiséra-o matar, senôn pola oraçôn que dizía.
67:2que con esto nos defende | do dém' e da sa maldade.
67:3E de tal razôn com' esta | un miragre contar quéro
67:4que fezo Santa María, | apósto e grand' e féro,
67:7Ond' avẽo que un hóme | mui poderos' e loução,
67:8sisud' e fazedor d' algo, | mais tant' éra bon crischão,
67:11E por mellor fazer esto | que muit' ele cobiiçava, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
67:13en que pan e vinn' e carne | e pescad' a todos dava,
67:14e leitos en que jouvéssen | en ivérn' e en estade.
67:15E como quen há gran coita | de comprí-lo que deseja,
67:19e vẽo pera el lógo | manss' e en bon contenente,
67:20e disse: “Sennor, querede | que seja vósso sergente,
67:21e o serviço dos póbres | vos farei de bõa mente,
67:22pois vejo que vós queredes | e fazedes i bondade;
67:23e sequér o méu serviço | haveredes en dõado.”
67:25e demais viu-o fremoso, | apóst' e ben razõado,
67:26e cuidou que non andava | senôn con gran lealdade.
67:27En esta guisa o démo | chẽo de mal e arteiro
67:29e en todos séus serviços | a el achava primeiro,
67:35E porende lle fazía | amẽude que caçasse
67:36enas montannas mui fórtes, | e eno mar que pescasse;
67:37e muitas artes buscava | per que o algur matasse,
67:38per que houvéss' el a alma, | e outr' houvéss' a herdade.
67:40e porên de bõa mente | u ll' el consellava ía;
67:43E por aquest' aquel démo | que ll' andava por vassalo
67:45e pero día nen noite | non quedava de tentá-lo,
67:50como vos contarei óra; | e por Déus, ben m' ascuitade:
67:51Aquel bispo éra hóme | sant' e de mui bõa vida,
67:52e mui mais religïoso | que se morass' en ermida;
67:53e por aquesto o démo | tanto temeu sa vĩida,
67:56e que todo-los sergentes, | foras aquele, servían;
67:60E ele lle contou todo, | de com' a ele vẽéra
67:61e como lle lealmente | sempre serviço fezéra.
67:66e poi-lo catou o bispo, | connoceu sa falsidade.
67:67E diss' ao hóme bõo: | “Déus vos ama, ben sabiades,
67:68que vos quis guardar do démo | falss' e de sas falsidades;
67:69e éu vos mostrarei óra | com' est' hóm' en que fïades
67:71E entôn diss' ao démo: | “Di-me toda ta fazenda,
67:73e éu te conjur' e mando | que a digas sen contenda,
67:80de lle fazer mal nïũu.” | E pois est' houve contado,
67:82e esvãeceu ant' eles, | como x' éra vãidade.
68:3E dest' un miragre direi
68:10dele perdía e solaz.
68:11E por esto quería mal
68:13e Santa María sen al
68:15coita e mal, por que perder
68:19E pois fez esta oraçôn,
68:21e dormindo viu en vijôn
68:29méu e cen vezes saüdar
68:32e foi-s'; e na rúa topou
68:34ant' ela e disse: “Malvaz
69Como Santa María fez oír e falar o que éra sordo e mudo, en Toledo.
69:2e os sãos tira de vía vãa.
69:8e d' hómẽes honrrados gran companna
69:9con el, e cavalaría tamanna
69:13e troux' un séu irmão sord' e mudo
69:17o que lle mandavan, e o fazía,
69:19E pero non oía nen falava,
69:21e chorand' e mugindo lle rogava
69:22que o sãasse. E ũa mannãa
69:24e viu dentro claridade sobeja,
69:25e entre si disse: “Se Déus me veja,
69:31do Córpus Dómini. E viu estando
69:35E a déstro viu estar da capéla
69:37que de faiçôn e de coor mais béla
69:38éra que non ést' a név' e a grãa,
69:40ant' o préste e que s' agẽollasse;
69:41e ao préste fez que o catasse
69:42a Virgen pïedosa e louçãa,
69:44e tirou-ll' end' un vérmen a semella
69:46éra velos' e cobérto de lãa.
69:47E tan tóste oír houve cobrado
69:48e foi-s' a casa do monje privado,
69:49e lógo per sinas ll' houve mostrado
69:50que ja oía o gal' e a rãa. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
69:53e disse: “Conde, non sei con qual érva
69:54oe Pédr' e a orella lle mãa.”
69:59E depús esto, vérnes madurgada,
69:60levava vinn' e pan aa pousada
69:63da igreja; e ía pela mão
69:64con el un préste. E viu ben de chão
69:66ena cabeça, e a barva cãa,
69:79E pois sãidad' houve recebuda,
69:82a ta graça”, e cantou antivãa.
69:85e tantos aa eigreja vẽéron
70Esta é de loor de Santa María, das cinque lêteras que há no séu nome e o que quéren dizer.
70:3‘ÉME’ móstra MADR' e MAIOR (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
70:4e mais MANSA e mui MELLOR
70:8APÓSTA e AORADA,
70:9e AMIGA e AMADA
70:11‘ÉRRE’ móstra RAM' e RAÍZ, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
70:12e REÍNN' e Emperadriz,
70:13RÓSA do mundo; e fiíz
70:16JUSTO JÜÍZ, e por isto
70:20e que tod' ACABAREMOS
71:3E porend' un miragre | vos quéro dizer óra
71:7E direi dũa monja | que en un mõesteiro
71:8houve, de santa vida, | e fillava lazeiro
71:11de grandes orações | sempre, noites e días.
71:12E sen esto rezava | ben mil Ave Marías,
71:14que os judéus atenden | e que nós ja havemos.
71:15Tod' aquesto dizía | chorando e gemendo,
71:16e suspirava muito, | mais rezava correndo
71:17aquestas orações. | E porên, com' aprendo,
71:20por dormir mui cansada, | e pero non durmía.
71:26e sei óra mui léda, | e un pouco falemos.”
71:29Esto mais ca mesura | foi, e porend' aginna
71:38mente e non te coites; | ca cérto che dizemos
71:41que entôn me semella | que Déus Padr' e Amigo
71:42e Fill' en nósso córpo | outra vez ben tẽemos.
71:43E porên te rogamos | que filles tal maneira
71:45e dúas partes leixa | e di ben a terceira,
71:46de quant' ante dizías, | e mais t' end' amaremos.”
71:48E des entôn a monja | sempre muit' homildosa-
71:51Ca sempr' “Ave María” | mui ben e passo disse;
71:52e quando deste mundo | quis Déus que se partisse,
72:9E desto vos quéro contar
72:14e aos dados perdeu
72:15algu', e porên descreeu
72:18e sa Madre non leixou,
72:19e en séus nembros travou
72:21E u(u) quis do ventre séu (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
72:31é mórt' e en perdiçôn,
72:36E porên sinal
72:39partid', e ll' o cór verás
72:41da té(è)sta e a serviz. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
72:44que pód' e que val.”
72:45E o padre foi lóg' alí
72:46e achou séu fill' assí
73:3E dest' un miragre fremoso vos direi
73:5que fez Santa María; e creo e sei
73:11E quando algũa cousa ll' ía falir,
73:13e ela llo dava; porend' ena servir
73:14éra todo séu sis' e todo séu coidar.
73:19E fillou na outra mão, com' aprendí,
73:21e indo na carreira avẽo-ll' assí
73:23E avẽo-ll' assí que quand' entrepeçou,
73:25que éra mui vermello; e tal la parou
73:27E aquel vinn' éra de vermella coor
73:28e espessa tan muito que nïún tintor
73:30e u caía nono podían tirar.
73:33e diss' entôn: “Ai, Madre do que nos mantên,
73:34Virgen Santa María, e ven-mi ajudar. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
73:35E non me leixes en tal vergonna caer
73:39Esto dizend' e chorando muito dos séus
73:41e fez tal vertude, per que muitos roméus
74:3E dest' un miragre vos quéro contar
74:7E ao démo mais feo d' outra ren
74:8pintava el sempr'; e o démo porên
74:11a quantos me veen?” E el diss' entôn:
74:13ca tu sempre mal fazes, e do ben non
74:16e o pintor fèrament' amẽaçou
74:17de o matar, e carreira lle buscou
74:22e punnava de a mui ben compõer,
74:26mui grandes torvões e que quér chover.
74:31E ela lógo tan tóste ll' acorreu
74:32e fez-lle que eno pinzél se sofreu
74:33con que pintava; e porên non caeu,
74:35E ao gran son que a madeira fez
74:37e viron o démo mais negro ca pez
74:39E ar viron com' estava o pintor
74:40colgado do pinzél; e porên loor
75Como Santa María fez veer ao clérigo que éra mellor pobreza con homildade ca requeza mal gãada con orgullo e con sobervia.
75:5E desta razôn vos direi | un miragre mui fremoso, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
75:8e porên gran maravilla | lle foi per ela mostrada.
75:10mui riqu' e muit' orgulloso | e soberv' e torticeiro; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
75:11e por Déus nen por sa Madre | non dava sól nen dinneiro,
75:12e de séu córpo pensava | muit' e de sa alma nada.
75:14mui cativa e mui póbre | e de tod' haver mesquinna;
75:15mais amava Jesú-Cristo | e a sa Madr', a Reínna,
75:16mais que outra ren que fosse. | E con tant' éra pagada
75:18e porend' en ũa chóça | morava, feita de palla,
75:19e vivía das esmólnas | que lle davan; e sen falla
75:21E estando desta guisa, | déu a ela féver fórte,
75:22e outrosí ao rico, | per que chegaron a mórte:
75:24e o rico ao démo, | que lle déu mórte coitada.
75:28e diss': “Esta 'nfermedade | semella muit' aficada.
75:29E porend' éu vos consello | que façades testamento,
75:30e dad' a nóssa igreja | sequér cen marcos d' arento;
75:32e desta guis' haveredes | no Paraíso entrada.”
75:35ca séu marido guarría, | e que folgá-lo leixasse,
75:39e o riqu' entôn con sanna | mui bravo lle respondía:
75:40“Na mollér e enos fillos | hei mia alma ja leixada.”
75:43da vélla como morría, | e que lle désse recado
75:44com' houvésse maenfésto | e que fosse comungada.
75:46aquí con est' hóme bõo | que é honrrad' e mui rico,
75:48ten a mórt' há mais dun ano, | e pero non é finada.”
75:50e achó-a mui coitada | e cona mórte gemendo,
75:51e disse-ll': “Aquel moógo | non verrá, per quant' entendo,
75:54e disso: “Santa María | Virgen, de Déus Madr' e Filla,
75:55ven por mi' alm' e non pares | mentes a mia pecadilla,
75:56ca non hei quen me comungue | e sõo desamparada.”
75:59se aquesta vélla mórre, | segund' éu entend' e creo,
75:61E o capelán lle disse: | “Esto non me conselledes,
75:63e de quant' alá gãardes, | nulla parte non me dedes.”
75:64E o evangelisteiro | se foi lógo sen tardada,
75:65e fillou o Córpus Crísti | e o cáliz da igreja;
75:66e quando foi aa chóça, | viu a que bẽeita seja,
75:69E viu con ela na chóça | ũa tan gran claridade,
75:71E el tornar-se quiséra, | mas disso-ll' ela: “Entrade
75:73E pois entrou, viu a déstro | estar ũas seis donzélas
75:74vestidas de panos brancos, | muit' apóstas e mais bélas
75:77E siían assentadas | en palla, non en tapede;
75:78e disse a Virgen santa | ao crérigo: “Seede,
75:79e aquesta mollér bõa | comungad' e assolvede,
75:84con sas mãos e dissésse: | “Mia culpa, ca fui errada.”
75:85E pois foi maenfestada, | Santa María alçó-a
75:86con sas mãos, e tan tóste | o crérigo comungó-a;
75:87e desque foi comungada, | u xe jazía deitó-a,
75:88e disse-ll' entôn a vélla: | “Sennor, nóssa avogada,
75:89non me leixes mais no mundo | e léva-me ja contigo
75:90u éu veja o téu Fillo, | que é téu Padr' e amigo.”
75:94e non hajas outr' empeço, | mais sempre goio e riso,
75:97E ao crérig' ar disse: | “Ide-vos, ca ben fezéstes,
75:98e muito sõo pagada | de quan ben aquí vẽéstes;
75:99e, par Déus, mellor consello | ca o capelán tevéstes,
75:103e ar viu a casa chẽa, | per com' éu achei escrito,
75:106a vélla, e viu a Virgen | tan fremosa e tan crara,
75:112E tan tóst' a mollér bõa | foi deste mundo passada.
75:113E ao crérig' a Virgen | disse que mui ben fezéra
75:114e que mui ben s' acharía | de quanto alí vẽéra,
75:116e pois aquest' houve dito, | foi-s' a Benaventurada.
75:117E enquant' a Virgen disse, | sempr' o crérig' os gẽollos
75:119e tornou-s' a cas do rico, | e houv' i outros antollos,
75:121E pois que entrou, viu outros | maiores que os de fóra,
75:122muit' espantosos e feos, | e negros mui más ca móra,
75:123dizendo: “Sal acá, alma, | ca ja tempo é e hóra
75:125E a alm' assí dizía: | “Que será de min, cativa?
75:133E disse-lle: “Para mentes | en quant' agor' aquí viste
75:134outrosí e ena chóça, | alí u migo seviste;
75:138e mentre viveu no mundo | foi hóme de santa vida;
75:139e depois, quando ll' a alma | de sa carne foi saída,
75:140levó-a Santa María; | e ela seja loada.
76:8e ladrôn mui fórt', e tafur e pelejador;
76:9e tanto ll' andou o dém' en derredor,
76:11E poi-lo achou con furto que fora fazer,
76:14o sen, e con coita fillou-s' a carpir.
76:15E como mollér que éra fóra de séu sen
76:17o mundo en poder, e disse-lle: “Ren
76:20que aa omagen foi e ll' o Fillo tolleu
76:21per força dos braços e desaprendeu,
76:23o méu sã' e vivo vĩir sen lijôn nen mal.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
76:33tornou-lle séu Fillo; e lógu' essa vez
77Esta é como Santa María sãou na sa igreja en Lugo ũa mollér contreita dos pées e das mãos.
77:4ena sa igrej' en Lugo, grand' e pïadoso,
77:6o mais de séu córp' e de mal encolleito.
77:9e os calcannares ben en séu dereito
77:17e lógo se fezo levar en un leito
77:18ant' a sa igreja, pequen' e estreito.
77:19E ela alí jazendo fez mui bõa vida
77:31O bispo e toda a gente deant' estando,
77:32veend' aquest' e oínd' e de rijo chorando,
77:33viron que miragre foi e non trasgeito;
78:7E daquest' avẽo, gran temp' há ja passado,
78:9e aquest' havía un hóme séu privado
78:15E outros privados que con el cond' andavan
78:16havían-ll' enveja, e porende punnavan
78:19E sobr' esto tanto con el conde falaron,
78:21e de taes cousas a el o acusaron,
78:23E que non soubéssen de qual mórte lle dava,
78:25e un mui gran forno encender llo mandava
78:27E mandou-lle que o primeiro que chegasse
78:29e que sen demóra no forno o deitasse,
78:30e que i ardesse a carne del astrosa.
78:35E u ele ía cabo de sa carreira,
78:39E lógo tan tóste entrou ena igreja
78:40e diss': “Esta missa, a como quér que seja,
78:42me guard' e de mezcra maa e revoltosa.”
78:45éra que mandara, e porên sen tardada
78:47e aquel hóm' éra o que a mezcra feita
78:48houvéra e toda de fond' a cima treita.
78:49E disse-lle: “Lógo vai corrend' e asseita
78:52e non teve vía, mas per un semedeiro
78:53chegou ao forno; e lógo o caleiro
78:54o deitou na chama fórt' e perigoosa.
78:56foi ao caleiro e disse-ll': “Hás comprid' a
78:60aquel hóme bõo e per un gran recóste
78:61se tornou al conde, e dentr' en sa repóste
78:64ant' ele viv', e soube de como queimara
78:67E disse chorando: “Virgen, bẽeita sejas,
78:70contar este feito e com' és poderosa.”
79Como Santa María tornou a meninna que éra garrida, corda, e levó-a sigo a Paraíso.
79:4e sempre faz ben.
79:7e de o oír seer-vos-á saboroso, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
79:8e prazer-mi-á ên. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
79:11éra e apósta, mas garridelinna
79:12e de pouco sen.
79:13E esto fazendo, a mui Grorïosa
79:16beldad'; e porên
79:19que, se migu' ir quéres, leixes ris' e jógo,
79:20orgull' e desdên.
79:21E se esto fazes, d' hoj' a trinta días
79:27e fillou lóg' outras, daquelas estrannas,
79:28e non quis al ren.
79:29O padr' e a madre, quand' aquesto viron,
79:30preguntaron Musa; e pois que ll' oíron
79:33A vint' e seis días tal féver aguda
79:35e Santa María ll' houv' apareçuda,
79:38E quando o prazo dos días chegado
79:41santos. E porên seja de nós rogado
79:43que nos ache quitos d' érr' e de pecado;
79:44e dized': “amên.”
80:1De graça chẽa e d' amor
80:5e que téu Fillo sempre faz
80:7E pois que contigo é Déus,
80:9e fas-nos que sejamos séus
80:10e que perçamos del pavor.
80:13Cristo parist'; e porend' u
80:17e pois tu sées u el sé,
81:2que toda door tóll' e mal.
81:9fógo, e ar outrossí
81:18rógo e demanda
81:32e con sa coor natural,
82Como Santa María guardou un monge dos dïáboos que o quiséran tentar e se lle mostraron en figuras de pórcos polo fazer perder.
82:5por un monge bõo, cast' e mui fïél,
82:10non cuidava, e dizía-lles: “Az, az.”
82:14dele vos meted', e non dôrmia en paz.”
82:19E aquel dïabo lles respôs assí:
82:24e chamou a Virgen, a que nunca fal
82:27E a Grorïosa tan tóste chegou
82:28e ant' aquel frade lógo se parou
82:29e con ũa vara mal amẽaçou
82:37e a Virgen santa mans' e en bon son
82:39a vida que fazes; e porende ben
83:3De mórtes e de prijões;
83:4e por aquesto, varões,
83:7E desto Santa María
83:15que lle davan e gran pẽa,
83:19jazía e en escura
83:20cárcer e en gran ventura
83:24muitos e ant' ela chóran;
83:27d' érros e de maos feitos;
83:28demais cégos e contreitos
83:29sãa, e gafos maltreitos
83:30e muitos demonïados
83:31e d' outras enfermedades,
83:32e que por sas pïedades
83:36muitas vezes e disséra,
83:40E el jazend' en gran medo,
83:42da cárcer, e viu britados
83:43séus férros e que dormían
83:48se foi pass', e pois correndo
83:49fogiu e, segund' aprendo,
83:52E pois esta cousa dita
83:54e muitos loores dados
84Como Santa María resuscitou a mollér do cavaleiro, que se matara porque lle disse o cavaleiro que amava mais outra ca ela; e dizía-lle por Santa María.
84:3E daquest' un gran miragre | oíd' óra, de que fix
84:5e ontr' os outros miragres | porende metê-lo quix,
84:8con dona menínn' e béla, | que amou mais d' outra ren,
84:9e ela a el amava | que xe perdía o sen;
84:10e do mal que dest' avẽo | vos contarei a razôn.
84:11O cavaleir' éra bõo | de costumes e sen mal,
84:12e mais d' outra ren amava | a Virgen espirital;
84:13e por esto de sa casa | fezéra un gran portal
84:16cada noite s' esfurtava | de sa mollér e dos séus
84:17e ant' a omagen s' ía, | dizend': “Os pecados méus
84:20en como se levantava | e de mal o sospeitou,
84:21e por aquesta sospeita | ũa vez lle preguntou:
84:26e pero parou i mentes | sempre mui mais des entôn.
84:28e pois houvéron jantado, | começou-ll' a preguntar
84:29a dona a séu marido | muito e a conjurar
84:32outra dona mui fremosa | amo muit' e amarei
84:33mais d' outra cousa do mundo | e por séu sempr' andarei.”
84:35e tomou lóg' un coitélo, | con que tallavan o pan,
84:36e déu-se con el no peito | ũa ferida atán
84:39E fillou sa mollér lógo | e deitó-a, sen mentir,
84:40en séu leito e cobriu-a, | e non quiso que saír
84:41podéss' hóme de sa casa; | e a pórta foi abrir
84:42da igreja e correndo | entrou i de gran randôn.
84:43E parou-s' ant' a omagen | e disso assí: “Sennor,
84:45mais tu, Sennor, que sofriste | gran coita e gran door
84:46por téu Fillo, dá-mia viva | e sãa óra en don.”
84:48e diss' ao cavaleiro: | “O méu Fillo recebeu
84:49o rógo que me feziste | e a ta mollér viveu
84:50pola ta firme creença | e por ta gran devoçôn.”
84:51El entôn tornou-se lógo | e foi sa mollér veer,
84:52e achó-a viv' e sãa | e houv' ên mui gran prazer.
84:53Entôn el e sa companna | começaron bẽeizer
84:55El mandou abrí-las pórtas | e as gentes vĩir fez,
85Como Santa María livrou de mórte un judéu que tiínnan preso ũus ladrões, e ela soltó-o da prijôn e feze-o tornar crischão.
85:8a que chagas grandes déran e pois torcillões.
85:10e poi-lo houvéron feito, ataron-ll' as mãos
85:11e os pées e déron-lle muitas con bastões,
85:15e déron-lle pan e agua aqueles peões,
85:16en tal que lles non morress' e houvéssen quinnões
85:18adormeceu, e en sonnos viu Santa María
85:19mais fremosa que o sól; e lógo ll' as prijões
85:20quebrantou, e foi guarido de todas lijões.
85:21E pois que sonnou aquesto, foi lógo despérto,
85:23e por saber mais quen éra, fez sas orações
85:24que lle dissésse séu nome, e dar-ll-ía dões.
85:25E ela lle disse lógo: “Para-mi ben mentes,
85:26ca éu sõo a que tu e todos téus parentes
85:28e matastes-me méu Fillo come mui felões.
85:29E porên mostrar-te quéro o ben que perdedes
85:30e o mal que, pois morrerdes, lógo haveredes,
85:31que en min e en méu Fillo vóssas entenções
85:32tornedes e recebades bõos gualardões.”
85:33Entôn o pres pela mão e tiró-o fóra
85:34dalí, e sobr' un gran monte o pos essa hóra
85:35e mostrou-lle un gran vale chẽo de dragões
85:36e d' outros dïabos, negros mui mais que carvões,
85:38dos judéus, que as cozían e pois ar assavan
85:39e as fazían arder assí como tições,
85:40e queimando-lle-las barvas e pois os grinões.
85:45E viu de muitas maneiras i santas e santos
85:48os guarde e do dïab' e de sas tentações.
85:50“Estes son méus e de méu Fillo, Déus Jesú-Cristo,
85:51con que serás se crevéres en el e leitões
85:52comeres e leixares a degolar cabrões.”
85:54leixó-o; e el foi-se lóg' a un mõesteiro
85:57E pois que ant' o convento contou quanto vira,
85:59e deste feito foron pelas térras pregões,
86Como Santa María livrou a mollér prenne que non morresse no mar e fez-lle haver fillo dentro nas ondas.
86:1Acorrer-nos póde e de mal guardar
86:4e guardar de mal cada que lle prouguér,
86:11O miragre foi muit' apóst' e mui bél
86:23E porend' un día avẽo assí
86:25mais o mar creceu e colleu-a alí,
86:26e non se pod' ir, tanto non pod' andar.
86:29e pois s' a mesquinna en tal coita viu,
86:33e demais chegou-ll' o tempo de parir,
86:34e por tod' esto non cuidou escapar.
86:36oiu-lle séu rógu', e tan tóste chegou
86:37e a súa manga sobr' ela parou
86:38que a fez parir e as ondas quedar.
87:3E desto vos quéro contar
87:8de todo ben e servidor
87:17Aos séus honrrou e ergeu
87:19E pois lle foi aparecer,
87:27que me sérve e servid' há
87:29Os séus honrrou e honrrará
87:39e foi bisp' a pouca sazôn,
88:12E porque acostumado
88:15e outrosí ben cẽar
88:16e comer carn' e pescado
88:17e bon vinno non leixar
88:21e comer verças de prado
88:23e bever vinno botado
88:24e por bon pan non catar.
88:25E sobr' esto vos direi
88:27Con coita e con pesar
88:30e disse-lles: “Est' estado
88:42e o convent' abalado
88:46que defend' ôrdin e lei.
88:50de comer, e a rezar
88:55e nonos quis ajudar,
88:58e ind' assí, viu de lado
88:73houv' ant' ela e rogar
88:74foi. E diss': “éu que farei?”
88:80muit' e fillou-s' a chorar
88:81e disse: “Leixá-lo-ei.”
88:84e des i foi castigado
88:86e com' hóm' escarmentado
89Esta é como ũa judéa estava de parto en coita de mórte, e chamou Santa María e lógo a aquela hóra foi libre.
89:4E un miragre disto
89:10e a mórte chegada.
89:20braadand' e gemendo
89:21e chamando-se mui cativa,
89:24foi; e desasperada
89:34alí; e de verdade
89:36de coraçôn e rogasse
89:41E ela o fez lógo,
89:42e houve fillo e saúde,
89:45e a sa madre dada.
89:49da casa e a dẽostavan
89:50e “heréja” a chamavan
89:51muit' e “renegada”
89:52e “crischãa tornada.”
89:60E trouxe dous meninnos
89:61sig' aquel fill' e ũa filla;
89:62e macar pequeninnos
89:69do fill' e como sãos
89:71Santa María; e féra-
89:73por aquest' e loada.
90:5e ar sen companneira
90:7e per esta maneira
90:11e ar sen companneira
90:13e per esta maneira
90:17e ar sen companneira
90:18seend' el Fill' e Padre;
90:19e per esta maneira
90:23e ar sen companneira
90:25e per esta maneira
90:29e ar sen companneira
90:31e per esta maneira
91Como Santa María deceu do céo en ũa eigreja ante todos e guareceu quantos enfermos i jazían que ardían do fógo de San Marçal.
91:1A Virgen nos dá saúd' | e tólle mal,
91:3E porên dizer-vos quéro
91:5outro mui grand' e mui féro
91:15E braadand' e gemendo
91:21E éra de tal natura
91:24os fillava, e des i
91:25queimava peior que fógo; e assí
91:28e sól dormir nen comer
91:31e ante ja querrían mórtos seer
91:36e lógu' entôn decendeu
91:37Santa María, e a térra tremeu
91:39E os hómees tal medo
91:41se fillaron, e non quedo,
91:43e ela fez lóg' os enfermos guarir
92:7E esta Virgen santa déu
92:11E tan tóste se fez fillar
92:12e aa eigreja levar
92:15E chorando de coraçôn,
92:20E porende venno a ti
92:24e a Virgen ll' apareceu,
92:27E disse-ll' entôn: “Lógo cras
92:29con devoçôn, e cobrarás
92:30téu lum', e que te durará
92:34e aínda che mais fará.”
92:36e lóg' a missa começou,
92:37e séu lum' alí o cobrou;
93:7anos e guareceu en mẽos que un mes
93:9Est' éra mui fremoso e apóst' assaz,
93:10e ar mui leterado e de bon solaz;
93:13El assí mantẽendo orgull' e desdên,
93:17E el alí estando, fillou-s' a dizer
93:20dóo e pïadad' e del amercẽar.
93:21E el en atal vida tres anos durou,
93:22sofrendo ben sa coita, e nunca errou
93:23a Déus nen a sa Madre, e sempre rezou
93:25E pois houve rezado esta oraçôn
93:27a Virgen grorïosa e diss': “Hoi mais non
93:30e do séu santo leite o córpo ll' ongiu;
93:31e tan tóst' a gafeen lógo del se partiu, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
93:35a el Santa María e o foi guarir,
94:3e de falir e d' errar
94:5E guarda-nos de falir
94:6e ar quér-nos encobrir
94:9e a emenda vĩir
94:23e porên lle foran dar
94:38e a vós de coraçôn
94:39m' acomend'.” E foi-s', e non
94:43e foi gran tempo durar
94:45E o cavaleiro fez,
94:47en ela fillos e fillas;
94:60e déu a todo recado
94:66a monja e se partiu
94:70E entrou en el a medo
94:71e fillou-s' a preguntar
94:77e prïol' e tesoureira,
94:79muito, e de ben, sen mal,
94:85E ela, con gran pavor
94:86tremendo e sen coor,
94:90—e porên bẽeita seja—
94:93e séus panos foi fillar
94:95E tan tóste, sen desdên
94:96e sen vergonna de ren
94:98e contou-lles o gran ben
94:101e por lles todo provar
94:111e fillaron-s' a cantar
95Como Santa María livrou un séu ermitán de prijôn dũus mouros que o levavan a alên mar, e nunca se podéron ir atá que o leixaron.
95:6sa térra e foi fazer en Portugal morada
95:18e d' ele ja bever vinno non éra penssado;
95:21E macar ll' alguên por esto dinneiros quería
95:25ca ele os convidava e os recebía,
95:31e fillárono aginna e con mui gran sanna
95:33E pois est' houvéron feito, fezéron gran guérra,
95:34rouband' en mar quant' achavan e saínd' a térra,
95:35e quiséran-s' ir con todo. Mas a que non érra
95:40e quanto toda a noite éran alongados
95:43E quando aquesto viron, foron espantados
95:44e chamaron Mafométe, o fillo d' Abdalla.
95:46que nom' Arrendaf' havía, e hóme sisudo,
95:47e nembrou-lle daquel hóme que fora metudo
95:48ena sóta da galéa e i ascondudo,
95:49e teve que por est' éra séu feito perdudo
95:50e diss': “Amigos, fól éste quen a Déus contralla.”
95:51E mandó-o tirar fóra e pos-ll' our' e prata
95:52deant', e panos de seda, outros d' escarlata,
95:53e mandou que os fillasse come de ravata,
95:55Mais desto non fillou ren e, ben come quen cata
95:57E o almiral entôn preguntou que hóm' éra,
95:59E el lles contou entôn qual vida mantevéra
95:62e que al non fillaría do séu nemigalla.
95:63E eles, quand' est' oíron, fóra o poséron
95:65e que non houvésse medo assí lle disséron.
95:66Tan tóst' alçaron sas veas, e bon vent' houvéron
95:67e foron sa vía que sól non se detevéron,
95:70e gentes de todas partes foron i juntadas,
95:71e a Santa María loores porên dadas;
95:74e non lle fezéron mal, d' atant' houv' avantalla.
96Como Santa María guardou a alma dun hóme bõo que se non perdesse, ca o havían escabeçado ladrões, e fez que se juntassen o córpo e a tésta e se maenfestasse.
96:5faz, e que maneira busca e vía
96:8que a Virgen fez fremos' e preçado;
96:9e se éu podér, per mi vos mostrado
96:19E quand' est' hóme viron, se leixaron
96:20correr lóg' a el; e poi-lo fillaron
96:24E a quarto día per i vẽéron
96:25dous frades mẽores, e vózes déron
96:26o córp' e a tésta, ond' eles pavor
96:27houvéron; e meteron ben femença
96:29nos dade, por Déus e por sa creença,
96:33foron, a tést' e o córpo juntados
96:34viron, e disséron: “Polo Salvador,
96:35vós, córp' e tésta, por Déus conjuramos
96:39de vós.” E contou como o mataran
96:40e come dïabres a alma cuidaran (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
96:45a méu córpo, e que me confessasse;
96:46e ela des i foi mia aguardador.”
96:49e confessou-se verdadeiramente
96:50ant' eles e disse: “Amigos, se for
96:52a Déus por mi e me ll' acomendedes,
96:54agora jazer mórto e sen coor.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
96:56e o séu córpo tan tóste desfeito;
96:57e os hómees, pois viron tal preito,
97:3vai o coitad', e valer,
97:4e valer.
97:9e ben sei
97:14e con coita fillou-s' a chorar
97:15e rogar
97:18na eigreja e fezo-se séu
97:20e est' havía nome Matéu,
97:23E pois na eigreja pos séu don
97:24e fez chorando sa oraçôn,
97:29E quand' u éra el Rei chegou,
97:33e parou
97:34s' e pois começou-ll' assí a dizer:
97:36e tanto que vóssa carta vi
97:37vin quanto pud', e aqué-m' aquí.”
97:38E el Rei lógo respôs-ll' assí,
97:42fezéstes, e tan descomunal,
97:44El Rei contou-lle: “Tal e atal.”
97:49e se a vóssa mercee for,
97:51e mellor
97:54e tenno que comprides assaz
97:55e fazê-lo quér', u al non jaz.”
97:56E meteu i un hóme de paz
97:60e fez gente da térra vĩir,
97:62da verdad' e de quanto mentir
97:63e falir
97:64foran al Rei. E fez-lo escrever
97:65e envïou-llo. E pois abriu
97:66el Rei aquel escrito e viu
97:69e cousiu
97:71a aquel hóm'. E lógo porên
97:72lle perdõou e fez-lle gran ben,
97:73e os mezcradores en desdên
97:74tev' e nunca por eles déu ren,
97:75e des ên
98Como ũa mollér quis entrar en Santa María de Valverde e non pude abrir as pórtas atẽen que se mãefestou.
98:4a hómees e molléres | que estavan i,
98:7E o falimento fora | grand' e sen razôn;
98:8e porque s' ên non doía | en séu coraçôn,
98:16e entravan i os outros, | dous e tres a par.
98:18e con coita a cativa | sas faces carpir,
98:21e fas-me, Sennor, que seja | éu dos sérvos téus
98:22e que entre na eigreja | tas hóras oír.”
98:23Pois que aquest' houve dit' e | se mãefestou
98:24e do mal que feit' havía | muito lle pesou,
98:25entôn as pórtas abértas | viu, e lógu' entrou
98:26na eigreja muit' aginna. | E esto gracir
98:27foi ela e muita gente | que aquesto viu.
98:28E sempr' ela en sa vida | a Virgen serviu
98:29e nunca des aquel' hóra | dalí se partiu,
99Como Santa María destrüiu un gran póboo de mouros que entraran ũa vila de crischãos e querían desfazer as sas omágẽes.
99:6vos quéro e retraer,
99:13de crischãos e romper
99:15e o altar desfazer,
99:17e as omages toller
99:18das paredes e raer
99:24e mais béla parecer
99:25das outras, e a correr
99:33E porên s' houv' a perder
99:36pola britar e mover;
99:41E cuidaron perecer
99:42todos e alí morrer,
99:43e houvéron a saber
100:4pera Déus e nos guía.
100:15a sen par | luz e verdadeira
100:19e a querría
100:20por ti dar e daría.
100:23u Déus ten | sempre goi' e riso
100:25e prazer-m-ía
101Como Santa María guareceu o que éra sordo e mudo.
101:2fazer oír e falar.
101:5e sordo, que dũa vez
101:12con sas mãos, e gemer
101:14lle quiséss' e ajudar
101:16e falasse sen falir.
101:17E por aquesto partir
101:24e con sas mãos tangeu
101:25ll' o rostr' e o guareceu
101:26e foi-ll' a lingua soltar.
101:27E as orellas ll' abriu,
101:29e o sángui lle saiu
101:30da lingu' e delas a par,
101:33aa Virgen, e por séu
102:2e de mal todavía
102:11e quant' ele mais podía
102:15e encontrou un meninno
102:18ir migo e mi algo dérdes;
102:19e se vós esto fezérdes,
102:23E el fillou pepïões
102:24e déu-ll' end' a séu sabor.
102:25E pois que llos houve dados,
102:30e todo o debullaron
102:31e en un algar deitaron
102:33en nïún logar, e fondo
102:34éra muit' e non redondo,
102:40foi lógu' e del guardador
102:45foi aquela noit'. E tantos
102:53madre; e eles fugiron,
102:55E pastores lo oíron,
102:58e poi-lo foio abérto
102:61E lógo córdas preséron
102:63e assí o ên trouxéron,
102:64mais chagad' e sen coor.
102:65E pois lles houve contada
102:66a verdad' e demostrada,
103:3E daquest' un gran miragre | vos quér' éu óra contar,
103:6e que o viss' en sa vida | ante que fosse morrer.
103:7E porend' a Grorïosa | vedes que lle foi fazer:
103:10mui crara e mui fremosa, | e cab' ela s' assentou.
103:11E pois lavou mui ben sas mãos, | diss': “Ai, Virgen, que será
103:14e que sábia do que ben óbra | que galardôn haverá?”
103:17que se escaeceu seendo | e catando sempr' alá.
103:18Atán gran sabor havía | daquel cant' e daquel lais,
103:23e diz: “éu daquí ir-me quéro, | ca hoi mais comer querrá
103:24o convent'.” E foi-se lógo | e achou un gran portal
103:25que nunca vira, e disse: | “Ai, Santa María, val!
103:27Des i entrou na eigreja, | e houvéron gran pavor
103:28os monges quando o viron, | e demandou-ll' o prïor,
103:31e o prïor e os frades, | de que mi agora quitei
103:34e outrossí o convento; | mais des que soubéron ben
103:38E por aquesto a loemos; | mais quena non loará
103:41por ela, e aquí nos móstra | o que nos depois dará”.
104Como Santa María fez aa mollér que quería fazer amadoiras a séu amigo con el córpo de Jesú-Cristo e que o tragía na touca, que lle corresse sángui da cabeça atá que o tirou ende.
104:3E o que o fazer coida, | creed' aquesto por mi,
104:5E daquest' un gran miragre | vos direi, que éu oí
104:9e por quanto s' el casara, | tan gran pesar houv' entôn,
104:11E con gran pesar que houve | foi séu consello buscar
104:12enas outras sas vezinnas, | e atal llo foron dar:
104:15pois que lle tal ben quería. | E ela tóste, sen al,
104:18e diss' entôn que quería | lógo comoiôn prender.
104:19E o crérigo sen arte | de a comungar coidou;
104:22e punnou quanto mais pode | de se dalí lógu' erger.
104:24ena boca e tan tóste | tirou-a end' e odeu
104:25a hóstïa ena touca; | e nada non atendeu,
104:26ante se foi muit' aginna | por provar est' e veer
104:29lóg' a ela séu amigo | e ja mais nunca partir
104:30dela se ja podería, | e de con ela viver.
104:31E entrant' a ũa vila | que dizen Caldas de Rei,
104:35E a gent' entôn dizía, | quando aquel sangue viu:
104:37E ela maravillada | foi tanto que est' oiu,
104:39E pos a mão nas toucas, | e sentiu e viu mui ben
104:40que éra sangue caente, | e disso assí porên:
104:44todo como ll' avẽéra; | e déron porên loor
104:46e a séu Fillo bẽeito, | chorando con gran prazer.
104:48e deitou-s' ant' a omagen | e disse: “Sennor de prez,
104:50E lóg' a un mõesteiro | se tornou monja meter.
105:1Gran pïadad' e mercee e nobreza, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
105:5E desto fezo a Santa Reínna
105:14e disse: “Non hás por que t' espantar;
105:16u verás méu Fill' e min faz a faz.
105:19e te quitares de toda maldade,
105:24e a meninna ficou no lugar
105:25mui pagada e con grand' alegría,
105:26e no coraçôn pos de non casar.
105:29hóme que é mui riqu' e muit' honrrado
105:30e que te quér lógo grand' algo dar.”
105:35E o padr' e a madre perfïados
105:37E quando os prazos foron chegados,
105:38fezéron vodas; e depois jantar
105:45e tal xe ficou como xe vẽéra,
105:57E desto queixou-s', e fez end' enquisa
105:60quand' esto soube, e mui gran pesar.
105:64lógo salvaj', e ardeu o malvaz.
105:65E todo-los daquela vila ardían (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
105:66daquel fógu' e fazían-se levar
105:69e todos aquesta coita sofrían
105:75E metêrona mais mórta ca viva
105:77E pois acordou, muito braadava
105:82e queima, que o córpo me desfaz.”
105:83Assí gemendo e dando carpinnas,
105:84adormeceu. E lógo sen tardar
105:86e começou-a muit' a confortar
105:87e disse-ll: “éu trago as meezinnas
105:88con que são de fógu' e d' alvaraz.
105:89E léva-t' ên, ca des hoi mais és sãa,
105:90e vai dormir ant' aquel méu altar;
105:91e pois t' espertares, sei ben certãa
105:94daqueste fógo e de séu fumaz.”
105:98Entôn a ergeu e foi-a levar,
105:99e ela sentiu o córpo ben são
105:100do fógu' e da ferida do falpaz.
105:101E outro día os que madurgaron
105:102e a viron fôrona espertar
105:103e como sãara lle preguntaron,
105:104e ela ren non lles quiso negar;
105:105e pola confortar lógo mandaron
105:109e pois que os beijou, saúd' houvéron.
105:110E começaron entôn de loar
105:111Santa María, e lógo soubéron
106:6escrito, e mui ben sei
106:9E contarei sen mentir
106:11fez dous presos e fogir
106:12e pois ir
106:17e meter
106:22e pintar
106:24E diss' a séu compannôn:
106:29E pois esto prometeu,
106:37e sacou
106:52e porên
106:56dos presos e guïador,
107Como Santa María guardou de mórte ũa judéa que espenaron en Segóvia; e porque se acomendou a ela non morreu nen se firiu.
107:8que foi en érr' e fillada
107:9e a esfalfar levada
107:11muit' alta e muit' esquiva.
107:12E ela diss': Ai, cativa,
107:23E se ficar viv' e sãa,
107:29e lógo a espenaron,
107:36e ergeu-se mui ligeira-
107:37ment' e foi-se sa carreira
107:42e quena non servirá?”
107:43E chegou aa eigreja
107:46gente viu, e diss': “Acá
107:47vĩid' e batiçar-m-edes,
107:48e tal miragr' oïredes
107:50e tod' hóm' assí fará.”
107:51E tan tóst' aquela gente
107:53e foi sempre ben creente
108:4E daquest' oí contar
108:11E começou a falar
108:13ena Virgen e jurar
108:20e disso: “Se Déus m' ampar,
108:22ca o que térra e mar
108:26começou e disse: “Non
108:33se fillou e lóg' alí
108:35en térra e diss' assí:
108:51tenna atrás, e des ên
108:53E o praz' uviou chegar
108:71e polos judéus tirar
109Como Santa María livrou un hóme de cinco dïáboos que o querían levar e matar.
109:13s' assũaron e fillaron entôn
109:30sodes e punnades de me servir.
109:42e d' os dïabos sempre destroír.
110:2que pera a loar tempo nos fal e vida.
110:3E como póde per lingua seer loada
110:5quis fillar e ser hóme, per que foi mostrada
110:6sa deïdad' en carne, vista e oída?
110:9nen se fosse de férro e noite e día
110:12e o mar todo tinta, que grand' é provado,
110:13e vivesse por sempr' un hóme enssinado
111Esta é como un crérigo de missa que servía a Santa María morreu no río que ven por París; e a tercer día ressocitó-o Santa María e sacó-o do río.
111:15E pero de mui bon grado
111:20foi fazer, e pois entrado
111:21houv' en un barqu' e passad' o
111:25e el na agu' afogado
111:28madodinnos e rezado
111:29un salm'; e lógo fillado
111:31E pois foi apoderado
111:37vẽo, e o denodado
111:40houv' o mórto e sacado
111:42fora daquend' e dalên.
111:44jouvéra e afondado;
112Como Santa María guardou ũa nave que ía carregada de triígo que non perecesse, e sacó-a en salvo ao pórto.
112:4que aos séus noit' e día
112:5guarda de mal e os guía,
112:9de trigo e de cevada
112:12seer de tod' e perduda,
112:20e o temôn pecejado,
112:21e os da nave sen grado
112:26e aquel pan todo mollar.
112:29e porende grand' oférta
112:32séu Fill' e que lles guardasse
112:33séu pan e que os sacasse
112:36e da nave s' alongaron,
112:37e ao pórto chegaron,
112:39E viron séu pan eixuito,
112:41e a Virgen porên muito
113:6qu' en Monssarraz fez a Virgen | e que ben parece hoj' i, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:8foi e ar leixou-se caer.
113:15e fez-la tan passo decer
113:19e non nos leixes perecer
113:21Dit' esto, saíron fóra | da eigrej' e viron estar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:23E começaron Déus beinzer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:24e a Virgen e séu poder.
113:27a Monssarraz, e han prazer
113:28e do séu van i oferer.
114Esta é dun mancebo a que séus ẽemigos chagaron mui mal de mórte, e sa madre prometera-o a Santa María de Salas, e foi lógo guarido.
114:5gran fïança en ela e a servía
114:8mais ca ren, e sempre o acomendava
114:9a Santa María e por el rogava
114:10que llo d' ocajões guardass' e de maes.
114:11E mestér lle foi, ca un día acharon-
114:12no séus ẽemigos e mal o chagaron
114:17foi por el mui tóst' e trouxe-o aginna
114:18a sa cas' e pos-lo en ũus portaes.
114:19E catou-o e viu-o come desfeito
114:20das chagas mui grandes e atán maltreito,
114:21e atou-llas lógo ben todas a eito
114:22con panos de linno e con séus cendaes.
114:23E acomendó-o aa grorïosa
114:29sãas e guaridas e tan ben sarradas
114:33ca ja são éra, e que o catasse;
114:34e ela o fez lógu', e achou-ll' iguaes
114:35as chagas e sãas. E porên loores
114:38e mais a aqueles que lle son leaes.
114:39Lógo madr' e fillo en caminn' entraron
114:40e foron a Salas e alá contaron
114:41aqueste miragre; e todos loaron
114:42a Virgen por est' e loarán ja maes.
115:7e con sa amparança
115:15del, e sempre nos guía.
115:22e poséra,
115:29bõo e muit' honrrado,
115:30e demais, segund' oí,
115:31riqu' e mui ben casado,
115:32e amado
115:36Est' hóme e sa mollér
115:39e séus fillos fezéron,
115:40e quant' houvéron mestér
115:44e verdade
115:45ontre si noit' e día.
115:50desfazer, e tant' andou
115:58o hóm', e fez-lo erger
115:61E o que prometudo
115:62e tẽudo
115:63muit' éra que guardass' e
115:72e rogava
115:111e diss': “Ao quinzẽo
115:115d' outre e sen perfía.”
115:117e con mui gran quebranto
115:119por séu fill' e fez chanto;
115:120e pois feze-o chamar
115:121e disse-ll' entôn tanto:
115:124vai, e toma
115:129E o moç' en trebello
115:130nono tev' e por París
115:131foi; e pois no concello
115:136E tan tóste que o viu,
115:138foi e ben lle descobriu
115:148daquela térra e há
115:150e conssello te dará
115:153e vai tóst', e non chóres
115:155e faz ta romaría.”
115:166E per com' aprendí éu,
115:168chegou a el e lle déu
115:170e disse-ll': “Ai, sennor méu,
115:174E con medo
115:186E achá-lo-ás, ben sei,
115:191nona quér, e sa manna
115:193d' outr' hóme, e sa vida
115:197o moç', e gran jornada
115:212grand' e béla
115:216E o ángeo de Déus
115:220e diss': “Ai, amigos méus,
115:225pães.” E lógo s' ía.
115:232e comprenda
115:233o démo e o dome,
115:240e comungar-t-ei en paz,
115:241e a ta alma sãa
115:242e certãa
115:245sempre e alegría.”
115:252e tremendo
115:254e valede
115:259el e os séus andaron
115:262e levaron
115:268o moç' e como perdiz
115:272e leixavan
115:273o moço e fugían,
115:278ao dém' e séu tropél
115:284e tolleron,
115:287chorand' e non riíndo,
115:290o moço; e en sa pról
115:299lle déra livr' e são,
115:300e disse-ll': “Amigo, ves:
116:13e con haver e con sen
116:15e jajũava tan ben
116:19E atal vida usou
116:29da Virgen que pód' e val,
116:46e acender fezéron;
116:47e, como per oír sei,
117Como ũa mollér prometera que non lavrasse no sábado e per séu pecado lavrou, e foi lógo tolleita das mãos; e porên mandou-se levar a Santa María de Chartes, e foi guarida.
117:2dereit' é e gran razôn que lle seja tẽuda.
117:9tallar e coser con seda d' óbra mui mïúda,
117:11E en mente non havía do que prometera
117:15Mais que vissen a vingança judéus e crischãos
117:17que aos braços apresas foron, e tenduda
117:18caeu en térra e jouve mui gran péça muda.
117:21e depois pelas eigrejas demandand' ajuda
117:23E quando viu que tod' esto ren non lle prestava,
117:25e ant' o altar chorando foi tan repentuda
117:28andar tolleita das mãos e pedir oíran
118:13e quando vẽo aa quarta vez,
118:23éu e ele.” E tan muito chorou
118:24en dizend' esto, e tanto rogou
118:26E fez chamar i dous hómẽes séus
118:27de sa casa; e séu marid' entôn
118:29e muitas gentes loaron entôn
118:32séu fill' a Salas, e ant' o altar
119Como Santa María tolleu un joíz aos dïáboos que o levavan e tornó-o a sa casa e disse-lle que se mẽefestasse, ca outro día havía de morrer.
119:9mui gran mannãa jantando e cẽand' a nõa,
119:10e grandes dões fillava, ca non dos mïúdos.
119:11Este mui bon pan comía sempr' e bõos vinnos
119:14prendía, e por el éran mui mal remeúdos.
119:18grandes vózes e braados fórtes e agudos,
119:19e dizend': “Aginn', aginna, mui tóste fillade
119:20aquel hóme e da vila longe o levade.”
119:22mandou fillar a séus mees lanças e escudos, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
119:23e el saiu dos primeiros partí-la peleja,
119:26o fillaron, ũus negros e outros cornudos.
119:27E mantenente da vila o poséron fóra
119:28sobr' un poço fond' e negro mais que ũa móra,
119:29e quisérono deitar en ele essa hóra
119:31E aquel poço fervía ben come caldeira,
119:36e leixaron aquel hóm' aa Santa Reínna,
119:41e porende o livrou daquela coita féra,
119:43téus pecados, e filla deles gran pẽedença
119:44e en pagar o que deves mete ta femença,
119:45e en méu Fill' e en mi have ben ta creença
119:46e faz come os que están sempr' apercebudos.
119:50faça, e que os santos non lle sejan sannudos.”
119:52o leixou. E ele tornou-se lógo de mão
119:53a sa casa, e envïou polo guardïão
119:54e fillou del pẽedença dos érros sabudos;
119:55e null' hóme mais coitado non foi queno visse.
119:56E outro día morreu como ll' a Virgen disse;
119:57e u quis Déus que ll' a alma do córpo saísse,
119:58os ángeos a levaron nóbres e temudos.
120:6e tal consello lles dou porên.
120:7E con tod' esto serví-la-an
120:8e de séu prazer non saïrán
120:9e mais d' outra ren a amarán,
120:10e serán per i de mui bon sen;
120:12mercee mui grand' e bon talán,
121:2carreiras en como guarde | os séus de mórt' e de mal.
121:3E de tal razôn com' esta | en Proença ũa vez
121:7E aquesto cada día | podendo-as el achar,
121:8e senôn, por cada rósa | dissésse en séu logar
121:9ũa vez “Ave María”, | e assí fosse cercar
121:10a guerlanda toda delas, | e que lla fezéss' atal.
121:13fazía, e a põía | na sa omagen; des ên
121:17ũa non lle falecía. | E el fazendo assí,
121:21fraco en que cavalgava. | E deceu dele a pé
121:22e ficou lóg' os gẽollos | escontra u o sól sal,
121:23e diss' as Aves Marías, | rogando de coraçôn
121:24a Virgen que lle valvésse. | E ela valeu-ll' entôn;
121:27E ar viron ũa dona | ũa guerlanda fazer
121:28de rósas e el con ela | do outro cabo põer
121:30non houvéron d' ir a ele, | e disséron lóg' atal:
121:33“E porende vos consello”, | diss' entôn un deles, “méus
121:37e faz con el a guerlanda | e é sa ajudador,
121:39Foron-s' eles; e daquesto | o cavaleiro non viu
121:42todo quanto ll' escontaron | da Sennor que pód' e val.
121:43E porên, se a amava | ante, depois la amou
121:44mui mais; e este miragre | per muitas térras contou
121:45e con quantos a loavan | sempre muito a loou,
122Como Santa María resucitou ũa infante, filla dun rei, e pois foi monja e mui santa mollér.
122:5na sa capéla, e creed' a mi
122:9e dentro ũa sa figura sé
122:10feita como quando pariu e jaz.
122:14a pintou toda, o córp' e a faz.
122:18de Cistél, que é santa e de paz.
122:22foi e morreu, de que mao solaz
122:25e a sa madre lógo o contou,
122:26e ela fez como a quen despraz
122:27de lle morrer sa filla. E entôn
122:28foi-a fillar e diss' assí: “Pois non
122:34E fez-lo lógo, par San Bonifaz.
122:37e as donas fillaron-s' a carpir,
122:38e ela chorando pos séu anfaz
122:39e disse: “Ja mais non me partirei
122:44E esto dizendo, chorar oiu
122:45a meninna, e as pórtas abriu
122:46e fillou-a nos braços mui vïaz,
122:47chorand' e dizendo: “Bẽeita tu
122:49Cristo; e porên, cada logar u
122:51darei do méu.” E ben assí o fez;
122:52e levou sa filla daquela vez,
123Como Santa María guardou un frade mẽor dos dïáboos na hóra que quis morrer, e torcía-se todo con medo deles.
123:5e valer-ll-á contra o démo maior
123:9entrara na orden e i mui bon prez
123:14e parou-se negro. E quen vos dissér
123:19E des que ena mão lla ensserrou,
123:21e a faz mui branca toda se tornou
123:30pois foi mórt', e disse: “Quen saber quisér
123:34fugiron ên todos. E quen ben fezér
123:37aos que a sérven e sempre lles val
123:38e saca de pẽa quen i estevér.
123:41e vós muitas graças lle dade porên,
124:3E dest' un mui gran miragre | vos contarei, que oí (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
124:4dizer aos que o viron, | e o contaron assí
124:5como vos éu contar quéro; | e, según com' aprendí, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
124:8da térra e ar do outro | que é chamado Mẽor;
124:9e mostrou Santa María, | Madre de Nóstro Sennor,
124:10por un hóme. E quen esto | oír, sabor haverá
124:13e a Sevilla quand' éran | de mouros, mais dũa vez,
124:14foi acusado e preso, | porque sen mandad' alá
124:15fora, e que o matassen | lógo, u non houvéss' al,
124:16e que foss' apedreado | porque fezo feito tal.
124:17E ferindo-o, chamava | a Reínna sperital,
124:20e por aquesto non quéras | que moira sen confissôn,
124:22Entôn os que o matavan | disséron: “E que será
124:24Entôn o que llo mandava | mandou-lle ferir e dar
124:25mui grande con un venabre | e depoi-lo degolar.
124:26E non morreu por tod' esto, | dizendo: “Por Déus, acá
124:29E pois ll' esto feit' houvéron, | diss': “Amigo, sempr' éu quix
124:31nen fal aos que a sérven.” | E dizend' esto, morreu;
124:32e de como nós creemos, | Déus sa alma recebeu.
124:33E des que foi mórto, lógo | a hóra embarveceu,
124:35de Guadaíra; e jouve | un tempo, creede ben,
124:38pola sa gran pïadade, | e sempre nos manterrá.
125Como Santa María fez partir o crérigo e a donzéla que fazían voda, porque o clérigo trouxéra este preito pelo démo, e fez que entrassen ambos en orden.
125:5E desta razôn vos direi | un miragre fremos' assaz, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
125:8e rezava por aquesto | a sas hóras cada día.
125:10da cidad' en que morava | el; e éra i outrossí
125:14per que do démo guardada | fosse; e a Virgen porên
125:15ll' apareceu e lli disse: | “Di ‘Ave María’ e ten
125:16sempr' en mi a voontade, | e guarda-te de folía.”
125:17Ela fezo séu mandado | e usou esta oraçôn:
125:21Daquesto foi mui coitado | o crérigu', e per séu saber
125:22fez ajuntar os dïabos | e disse-lles: “Ide fazer
125:26e foron aa donzéla | e andaron-ll' a derredor;
125:30se tornaron, e el disse: | “Como vos vai?” Disséron: “Mal;
125:34que ar tornaron a ela, | e un deles tan muit' andou
125:36e ao crérigo vẽo | o démo con alegría,
125:38e hoi mais de a haverdes | tenno que non será mui gréu.”
125:39E o crérigo ll' ar disse: | “Tórna-t' alá, amigo méu,
125:40e fais-me como a haja, | senôn, lógo morrería.”
125:41E o démo tornou tóste | e feze-a lógu' enfermar,
125:42e ena enfermidade | fez-la en tal guisa maiar
125:43que séu padre e sa madre | a querían porên matar;
125:45E entôn atán fremoso | o crérigo lle pareceu
125:49con aquel crérigu'. E disse | a sa madre que manamán
125:50por el lógo envïasse | e chamassen un capelán
125:54o crérigu'; e el de grado | vẽo i e foi-lles pedir
125:55sa filla por casamento, | e prometeu-lles sen falir
125:57E disso: “Casemos lógo.” | Mas diss' o padre: “Non, mais cras
125:58che darei honrradamente | mia filla, e tu seerás
125:59come en logar de fillo; | e se éu morrer herdarás
125:62e outro día mannãa | casaron; mais, que vos direi?
125:65E por partir este feito | oíd' agora o que fez:
125:69E u estava rezando, | pareceu-ll' a Madre de Déus
125:70e disso-ll': “Aquí que fazes? | ca ja tu non éras dos méus
125:76mais leixa esta loucura | e tórna-t' a crerezía.
125:77E éu farei ao bispo | que venna por ti lóg' acá,
125:78e di-ll' esto que che dixe, | e el ben te consellará
125:79como non pérças ta alma; | e senôn, Déus se vingará
125:82dormía, e disso: “Maa, | com' ousas aquí dormir tu
125:83que és en poder do démo, | e mi e méu Fillo Jesú
125:84te 'scaecemos mui tóste, | louca, maa e sandía?” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
125:88que o leixes e te vaas | meter en ũa mongía.”
125:89A novia s' espertou lógo | chorando, e esto que viu
125:90diss' ao padr' e à madre; | des i mercee lles pediu
125:93E o bispo chegou lógo, | e disso-lle o novio: “Fól (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
125:95fazer mal aos que ama, | m' enganou; e porên mia pról
125:98o escrito; e o bispo, | que nom' havía Don Fiíz,
125:100do Céo mui grorïosa, | e foron i todavía.
126:2e de door a Virgen sen falir. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
126:11E con tẽaces a ían fillar,
126:22de Santa María, e repentir
126:23se foi de séus pecados; e chorou
126:24muito e mui ben se mãefestou
126:25e Santa María muito chamou,
126:26e lógo o férro lle fez saír
126:28E esto viron hómẽes assaz,
127Esta é como Santa María non quis que entrasse na sa eigreja do Poe un mancebo que déra a sa madre un couce; e el, pois viu que non podía entrar, cortou o pée, e depois sãou-o Santa María.
127:3E desto mui gran miragre | vos direi que ũa vez
127:7E non catou o mesquinno | como o troux' e pariu
127:8dentr' en séu córpo sa madre, | e do pée a feriu
127:9mal; e muit' ela chorando | entôn mercee pediu
127:11lle quisésse daquel tórto | grand' e mui descomunal.
127:12E a Virgen, de Déus Madre, | que aos coitados val,
127:15E déron-ll' en pẽedença | que fosse pedir perdôn
127:16en gẽollos a sa madre | e que lle pediss' en don
127:19E a madr' entôn chorando | tan tóste lle perdõou
127:20e d' iren en romaría | de grado llo outorgou;
127:22a Virgen Santa María, | e houv' entôn a ficar
127:23fóra, e entrou a madre. | E a gente a veer
127:24o vẽéron e puxando | o cuidaron i meter
127:27E os crérigos da sée | vẽéron corrend' alí
127:28e que se mãefestasse | lle disséron, com' oí.
127:30que o pé tallar mandasse | e podería entrar.
127:33feze-o, e mantenente | d' entrar i non lle foi gréu;
127:37E tantas vezes diss' esto, | que adormeceu alí
127:39E sonnou que a omagen | lle diss'. “Aquesto farás:
127:40filla o de téu fillo, | e non espéres a cras, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
127:41mais pon-llo u x' ant' estava, | e ta mão tragerás
127:42sobr' ele eno méu nome, | e éu farei-o sãar.”
127:44e pois espertou fez lógo | como ll' a bõa Sennor
127:45mandara, e pos-ll' o pée | en séu logar; e mellor
127:48houvéron e ar loaron | muito a que tanto ben
127:49fez e nos faz cada día, | e os crérigos “amên”
127:50responderon e os sinos | mandaron todos sõar.
128Esta é do Córpo de Nóstro Sennor, que un vilão metera en ũa sa colmẽa por haver muito mél e muita cera; e ao catar do mél mostrou-se que éra Santa María con séu fill' en braço.
128:6por haver ên mél e cera | que lle non custasse nada.
128:8e foi pedir a conssello | a ũa vélla sorteira
128:9que ll' escantaçôn mostrasse | e o metess' en carreira
128:10per que abellas houvésse, | e muito foi del rogada.
128:17e ensserade-a dentro; | e se vós esto fezérdes,
128:18de mél será e de cera | vóssa casa avondada.”
128:19O vilão crev' a vélla | e fez todo séu mandado;
128:20e pois houve na colmẽa | de Déus o córp' ensserrado,
128:21cuidou porên seer rico. | E quand' o tempo chegado
128:23e abriu aquela lógo, | u a hósti' ensserrara,
128:24e viu i Santa María, | mui fremosa e mui crara,
128:26que tiínna abraçado | e el ela abraçada.
128:28que serrou lóg' a colmẽa | e aa eigreja quanto
128:29pod' ir se foi muit' aginna | e disse “Por Déus lo santo”,
128:31e mostrar-vos-ei tal cousa, | qual vïúda nen oída
128:33foi con el, e na colmẽa | viu a Virgen mui comprida
128:34de ben con séu Fill' en braço, | nóbre cousa e preçada.
128:35Quand' esto viu, tornou lógo | e fez chamar a concello
128:36e tanger todo-los sinos, | e fillaron tal consello,
128:38é dos santos e do mundo, | e a trouxéssen honrrada.
128:39Lógo foron alá todos | e viron en com' estava
128:40na colmẽa a mui santa | Virgen e com' abraçava
128:41a séu Fillo Jesú-Cristo, | e mui mellor odor dava
128:44con procissôn e cantando; | e depois que a poséron
128:46aquel día con sa noite, | e de todos mui catada
128:47foi a Virgen con séu Fillo, | a nóbr' e Santa Reínna.
128:49e pois conssagrou o préste | a hóstïa que tiínna,
128:52mui sãa e mui fremosa, | como x' a Déus guardar quiso
128:54Porên seja el loado | sempr' e ela mui loada.
129:1De todo mal e de toda ferida
129:7E a saeta assí ll' acertara
129:9e ben até eno toutiço entrara, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
129:11Mas ele pos sa alm' e sa fazenda
129:12ena Virgen e déu-xe-ll' en comenda,
129:13e a Salas prometeu oferenda
129:15E lógo mandou a saeta fóra
129:16tirar do ollo, e en essa hóra
129:22E pera Salas fez lógo sa ida,
129:26E esta cousa foi mui lonj' oída
129:27pelas térras; e quantos lo soubéron
129:29de Salas, e mui gran sabor houvéron
130:4e entendendo nos faz connocer
130:5Nóstro Sennor e o séu ben haver
130:6e que perçamos do démo pavor,
130:8metê-los séus, e coita e afán
130:12e preçan-s' ende, assí seer sól;
130:13mais esta nos dá sis' e faz-nos pról
130:14e guarda-nos de fazê-lo peior.
130:16e esta dando-o sempre mais val;
130:17e queno gaannad' há, non lle fal,
130:21e porende, quen se dela partir
130:24polo séu ben e por el lazerar,
130:26e dá-nos ben d' outros bẽes maior.
130:27E porên séu entendedor serei
130:28enquant' éu viva, e a loarei
130:29e de muitos bẽes que faz direi
130:30e miragres grandes, ond' hei sabor.
131Esta é como Santa María guardou o emperador de Costantinóbre que non morresse so ũa pena que caeu sobr' ele, e morreron todo-los outros que con ele éran.
131:3E dest' un miragre, de que gran sabor
131:6e eno oírdes fillad' i lezer.
131:9e sa mollér Jordana, segund' oí,
131:10ond', éra ben casad' e a séu prazer.
131:11Bon crischão éra el e de bon sen,
131:14qual vos quér' éu óra contar e dizer.
131:20E o Emperador foi lógu' i entrar,
131:21e a cóva lógo per meo quebrar
131:22se foi atán tóst' e leixou-se caer.
131:23E quantos dentr' éran todo-los matou
131:29a Madre de Déus, e sempre dessa vez
131:32E muitas missas fez cantar des entôn
131:33ben atá un ano e dar ofreçôn,
131:34e aquesto éra todo séu querer.
131:35E daquest' avẽo, per quant' aprix éu,
131:39E ángeos muitos fazía vĩir
131:40a estar con el e se del non partir
131:41polo conortar e o fazer dormir
131:42e daquela coita o medo perder.
131:43E dizía-ll' assí: “Esto que ti fiz;
131:44e que te faz' óra, a Emperadriz,
131:48non quix que morresses, e ar guardar-t-ei
131:49enquant' aquí fores, e pois sacar-t-ei
131:50daquí, e desto non hajas que temer.”
131:54tod' aquesto e feze-llo entender.
131:56e à Emperadriz, a que nunca ja
131:57tal prazer oíra, e come quen há
131:60e tirou a térr' e a pena fendeu;
131:61e pois lles el dentro viv' apareceu,
131:63E quando o viron, déron end' a Déus
131:64graças e loores, chorando dos séus
131:67E ele lles contou que por sa mollér
131:69fora: “E porende, se vos aprouguér”,
131:71E eles o fezéron, pois todos en az (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
131:73por este miragr' e por outros que faz
131:74grandes e fremosos pera retraer.
132Esta é como Santa María fez ao crérigo que lle prometera castidade e se casara que leixasse sa mollér e a fosse servir.
132:6e rica e avondada,
132:14contra a desta; e dura
132:15séu amor e non faz falla,
132:17E dest' un maravilloso
132:20e riqu' e de mui gran guisa;
132:27e pola virgĩidade
132:29e ant' a sa Magestade
132:31E desta guisa vivendo,
132:32séu padr' e sa madre mórtos
132:33foron, e enrrequecendo
132:34foi el, ca vinnas e hórtos
132:38E do que lle mais falavan
132:41casament', e que casasse,
132:42e razões lle mostravan
132:46per faagu' e per engano
132:52E demais que lle darían
132:55ena térra e mais béla,
132:57sen coita e sen mazéla
132:58e sen toda tricharía.
132:63e dos que a séu chamado
132:70dizer sas hóras, e quando
132:73E u estava dizendo
132:77que caeu; e en jazendo
132:80e a Virgen escolleita
132:84e disse-lle: “Sen sospeita
132:89e que me noites e días
132:92amiga e desdennavas
132:97di, e porquê me mentiste?
132:103e el no coraçôn fito
132:105E, per com' achei escrito,
132:111e que tórto lle fezéra;
132:112e por saír de sa ira
132:117e des que sóos ficaron
132:118e el viu dela o peito,
132:125e que lle muito prouguésse,
132:128E do leit' entôn s' ergía
132:129e lógo foi sa carreira
132:130e leixou a gran requeza
132:131que havía, e maneira
132:134foi e será en nobreza,
132:138E a Virgen que nos valla,
132:141honrradament' e comprida,
133:1Resurgir póde e fazê-los séus
133:5polo séu sangue e que se leixou
133:8que padr' e madre, com' éu aprendí,
133:9havía, e que vivían assí
133:12ena cequía, e dentro caer
133:14E con sospiros muitos e “ai éu”s
133:16e ant' o altar da Sennor de prez
133:17a foi deitar e loar, outra vez
133:19foron estes.” E lógo fez cantar
133:21e ũu foi a pístola rezar
133:24e poi-lo prést' a sagra começou,
133:30según que contan Marcos e Matéus.”
134Esta é como Santa María guareceu na sa eigreja en París un hóme que se tallara a pérna por gran door que havía do fógo de San Marçal, e outros muitos que éran con ele.
134:3E daquest' en París
134:6e fez, u havía
134:9E do fógo tan mal
134:12e assí queimados
134:20mentes e non catedes nóssa maldade.”
134:25e per ũa vidreira con craridade
134:27E a ir-se fillou
134:29e os santivigou,
134:31e disse-lles assí: “Tan tóste sãade,
134:37e dizían assí: “Varões, levade
134:38e a Santa María loores dade.”
134:41sãos e sen lijôn
134:50e deitara no río dessa cidade.
134:62que seja com' ant' éra e a juntade.”
134:65e lóg' a pérna viu
134:66sãa e fremosa
135Como Santa María livrou de desonrra dous que se havían jurados por ela quando éran meninnos que casassen ambos en uno, e fez-lo ela comprir.
135:11e mostrar foi no condado
135:14havían e gran sabor
135:20moç' e moça, com' oí,
135:21foron e, com' aprendí,
135:23foi cono outr'; e des i
135:25u moravan, e jurado
135:29E pois esto foi firmado,
135:34o fill' e dela partir;
135:35e a moça foi pedir
135:37por mollér. E quen cousir
135:39foi o deles e chorado,
135:48sa filla e a casou
135:50rico e muit' avondado,
135:53e pois llo houv' ascuitado,
135:56e atanto buscarei
135:59e lógo vo-lle darei
135:62se foron; e en un val
135:67E fez come hóm' irado;
135:69e el en cárcel meteu,
135:70e pois que anoiteceu
135:75dormiu e abriu entôn
135:76os ollos, e sa razôn
135:77la menínn', e en bon son,
135:78disse: “E non é guisado
135:84e vós, quitade-vos ja
135:88méu marid' e méu amado.”
135:91aquel, e este que sé
135:93farei soltar.” E en pé
135:94se levou e diss': “Aqué
135:96de lógu' ir.” E diss' “ai, fól”,
135:98ll' os férros a est' e pról
135:100seja; e quant' ũa cól
135:112E tan tóst' a Monpeslér
135:113chegaron e i achado
135:114o houvéron, e dissér-
135:119E fezérono ben fis
135:121fosse per eles, e gris
135:122e pano vermell' e bis
135:126e dissémos, a Fiíz
135:130déron muitas e de grado.
135:131E lógo tóst' e vïaz
135:133honrradas e muit' en paz;
135:134e pois houvéron jantado,
135:137e assí foi acabado.
136Esta é como en térra de Pulla, en ũa vila que há nome Fója, jogava ũa mollér os dados con outras compannas ant' ũa eigreja; e porque perdeu, lançou ũa pédra que déss' ao Meninno da omage de Santa María, e ela alçou o braço e recebeu o cólbe.
136:14dados hómees e molléres, com' é sa usança.
136:15Ũa mollér aleimãa, tafur e sandía,
136:16jogava i; e porque perdeu, tal felonía
136:18corrend' e lóg' ũa pédra por sa malandança
136:21e eno côved' a pédra fez-ll' un furadinno,
136:28e o pintor dessa vila toda a pintava;
137:3E dest' un mui gran miragre direi que avẽo
137:6de luxuria, que passava razôn e maneira.
137:8e loava os séus bẽes quanto mais podía,
137:15a que s' ele noit' e día sempr' acomendava
137:16e que o daquel pecado tirasse rogava,
137:18e fazía sa promessa sempre mentireira.
137:20en est' érro, muitas vezes, e se del quitasse,
137:26faz e come mui sisuda e come arteira.
137:31a pecad' e a mentira e a falssidade.
137:33este cavaleir' e fez-lle tẽer castidade
137:34por maneira muit' estranna e mui vertudeira.
137:35E fez-lle que non perdesse ollos, pées nen mãos (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
138Como San Joán Boca-d' Ouro, porque loava a Santa María, tiraron-ll' os ollos e foi esterrado e deitado do patrïarcado; e depois fez-lle Santa María haver ollos, e cobrou per ela sa dinidade.
138:4e mui de coraçôn en ela fïar,
138:7E dest' un miragre, per com' éu oí,
138:8dizer-vos quér' óra e contar aquí,
138:11que disse muito ben dela e dos séus
138:12feitos e de como foi Madre de Déus;
138:13porend' os gentíis maos e encréus
138:15E ar mandaron-lle que lógo saír
138:16se fosse da térr', e non leixaron ir
138:18mas déron-lle pouco pan e un bordôn.
138:21e poi-lo leixaron, foi lógu' el torcer
138:22e caeu en un mui gran silvar entôn.
138:27dizendo: “Sennor, e nembre-te do téu
138:28sérvo cégu' e póbre com' hoge jasqu' éu;
138:30e saca-m' óra desta maa prijôn.”
138:32chegou e tiró-o dalí sen afán
138:33e disse: “Se quéres, lógo veerán
138:35viron, e ta dinidade haverás,
138:36e quanto perdiste todo cobrarás.”
138:42con séu Fill' en braços, e viu en vijôn
138:45de mamá-las; e pois mamava assaz,
138:48séus ollos e viu; e lógo o chamou
138:49a Virgen e disse: “Desto se pagou
138:50méu Fillo mais d' al, e con mui gran razôn;
138:53e porende as amou mais d' outra ren,
138:57e depois, quando deste mundo saiu,
139:2e pïadosos
139:3e mui fremosos
139:7ben noit' e día
139:8e nos dá paz.
139:9E dest' un miragre vos contar quéro
139:11Madre de Déus, maravillos' e féro
139:15por nós, e veja-
139:19goio e riso
139:24que de mal llo guardass' e d' oqueijôn
139:25e lle fezésse
139:27sempr' e soubésse
139:34e diss' o meninno: “Quéres papar?”
139:39u sempre cant' e
139:41e seja quito
139:47cras migu' en Céo; e pois que me visto
139:52e mal desfaz.”
139:54foi, e transsido
139:55o moç' e ido
140:4séu prez e sa apostura
140:5e séu sen e sa cordura
140:8sa honrra e sa alteza,
140:9sa mercee e sa franqueza (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
140:10e sas vertudes preçadas.
140:12séu conórt' e sa bondade,
140:13séu acórr' e sa verdade
140:16conssell' e castigamento,
140:18e sas graças mui grãadas.
140:22e do dém' a denodadas.
141Como Santa María acorreu a un monge séu que a servía e que ficava os gẽollos cada que ementavan o séu nome na eigreja e beijava a térra.
141:2dar-ll-á en este mundo e no outro vida. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
141:3Dar-ll-á en este mundo vida e saúde
141:4e depois Paraíso, assí Déus m' ajude,
141:5u verá el e ela e sa gran vertude
141:6e sa honrra, que nunca mais será falida.
141:11E a térra beijava u esto fazía,
141:12chorando e dizendo lóg': “Ave María”;
141:13e sempr' usava esto que i non falía,
141:16e a carn' e os nembros tant' enfraquecendo,
141:18tóste e non podía fazê-la subida.
141:20que bon hóm' éra, e houv' ên gran pïadade
141:21e a dous monges disse: “Hoi mais aguardade
141:24e nïún dos monges entôn i non estava,
141:25e caeu en térra e con coita chorava
141:26e chamou a Virgen; e lógu' i foi vĩida,
141:29o séu altar beijasse, e sería são
141:30e sa vellece lle sería conssomida.
141:31E el entôn de grado foi beijá-los panos,
141:32e tornou tan mancebo come de vint' anos;
141:33e por est' aa Virgen grandes adïanos
141:40com' ela fez e faz sempre muit' ameúde.
141:41E porende lle roguemos que nos ajude,
141:42pois dos ángeos e dos santos sempr' é servida. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
142:9fora, e un séu falcôn foi matar
142:13e dun gran cólbe a à lle britou,
142:14e caeu na agua, que ja per ren
142:19que entre pola garça e a mi
142:20a traga lógu' e aduga aquí?”
142:21E un d' Aguadalfajara assí
142:23do río.” E lógu' en el se meteu
142:25e aa garça foi e a prendeu
142:26pela cabeça, e quiséra-s' ên
142:35E todos a chamaron outro tal,
142:38que nos guarda e nos en poder ten.”
142:39E macar todos dizían: “mórt' é”,
142:42sempre con Déus e de nós non destên.”
142:43E assí foi; ca lógo sen mentir
142:45vivo e são e al Rei vĩir
142:47E foi-a dar lóg' al Rei manamán,
142:50e todos responderon lóg': “Amên.”
143:14e fez-lles sermôn, en que departir
143:17da Santa Virgen, e com' ar fĩir
143:18quis por nós na cruz e pois resorgir
143:19do sepulcr' e o démo destroír,
143:21E disse: “Se quiséssedes gracir
143:22est' a Déus e a sa Madre servir
143:23e de vóssos pecados vos partir,
143:26fazer faça; e sei que nos oír
143:30e per que poderemos ben guarir
143:31e daquesta mui gran coita saír,
143:35e diss': “A esta gente faz sentir,
143:38E lóg' a gente fillou-s' a rogir
143:39e as molléres chorar e carpir
143:42fez e delas tan gran chuvia saír,
143:44e ir con grand' alegría.
144:4E dest' un gran miragre foi mostrar
144:7a hómees, bõos e de creer.
144:8E retraen este miragr' assí:
144:12E quen quér que lle vẽésse pedir
144:16E jajũava sas vigías ben
144:17e de sas hóras non leixava ren
144:21da vila, e touros trager mandou,
144:22pera sas vodas; e un apartou
144:32E el saiu por ir alá entôn;
144:33e o touro leixou-s' ir de randôn
144:36E o crérigo, quand' aquesto viu
144:38a Santa María, e non faliu
144:40E en atal guisa o acorreu
144:42e todo-los quatro pées tendeu,
144:44E jouv' assí daquesta guisa tal
144:47con el e foi-o na casa coller.
144:48E o touro s' ergeu e dessa vez
145:3E dest' un miragre quéro que sabiades
145:5de fazer por ela ben e que tennades
145:8santo e fïél, que Joán nom' havía;
145:10e por amor dela dava sas rações,
145:12e outras a póbres muit' envergonnados,
145:13e aconssellava desaconssellados;
145:16avẽo gran fame por temp' e por guérra;
145:18sa pórt' e s' asconde dentro nos rancões;
145:19ant' abriu sas pórtas, e séu haver dado
145:20foi mui francamente e ben empregado
145:24E pois se viu póbre, foi end' esmarrido;
145:27Mannãa ergeu-se e aa eigreja
145:31E ena carreira viu un pastorinno
145:33apósto vestido e mui fremosinno,
145:35que vos dizer quéro, e falade migo.”
145:36E pois s' apartaron, diss': “Esto vos digo:
145:40E o patrïarca viu haver tan féro,
145:42quando queimou Roma e tornou carvões.
145:45e cantand' a missa, diz: “Se Déus me parca,
145:47tan grandes e bõas foron envïadas.”
145:49rogou; e respóstas lle foron ên dadas
145:54e en santos hómes de religïões.
145:56e o póboo da cidade movudo
145:58contra o dïabo e sas tentações.
146Como Santa María guareceu a un donzél, fillo dũa bõa dona de Brïeiçôn, que ía en romaría a Santa María d' Albeça e topou con sus ẽemigos na carreira, e sacaron-lle os ollos e cortaron-lle as mãos.
146:17dela e ar do séu haver
146:18bõa guard' e alinnador,
146:19e sabía-a defender
146:20sempre mui ben e con razôn.
146:24e que lle séu fillo de mal
146:27e comendava-llo porên
146:31havía, e por séu amor
146:39e con el muito contendeu,
146:43de mórt'.” E el nona creeu,
146:44e foi-s' e prendeu ocajôn.
146:45E u séu caminno fillou
146:49que o prenderon; e sacou
146:51os ollos, e depois tallou
146:53Foron-s' eles; e remaniu
146:55coita, e hómees sentiu
146:57ían u el, e lles pediu
146:65E un desses roméus lo fez.
146:69e sól detẽer-se non quis,
146:75E por esto, par San Dinís,
146:77e fez séu dóo como faz
146:83róga que são e en paz
146:88de o fazer. E muit' é fól
146:90ben aos téus e que sa pról
146:94mollér bõa e mui fïél,
146:99mui fremosos, e de raíz
147Como ũa mollér póbre déu sa ovella a guardar a un ovelleiro, e quando ao trosquïar das ovellas vẽo a vélla demandar a súa e o ovelleiro disse que a comera o lobo, chamou Santa María de Rocamador, e a ovella braadou u lla tiínna o ovelleiro asconduda e disse: “ei-me acá, ei-m' acá.”
147:7e porend' ela un día
147:9e mostrou i séu miragre, | que vos non foi mui rafez.
147:13e foi-a dar a guardar
147:15e pois ao trosquïar
147:19e come cobiiçoso
147:22o tev' end', e lle creceu
147:24E disse: “Ai, Grorïosa,
147:27de o fazer.” E dalá
147:30E assí Santa María | aquest' engano desfez.
147:31E a vélla mui festinno
147:33e meteu-s' ao caminno
147:34e quanto más pod' andou,
148:1De mui grandes periglos | e de mui grandes maes
148:3E daquest' un miragre | mostrarei en tal guisa
148:6e ja vos ên dix' outros, | ben oístes de quaes.
148:9e cada un sa tea | léva e vai põê-la
148:11E pois fazen camisas, | cada un de séu pano,
148:17mais ena Virgen santa | fïava e criía
148:18e non fazía feitos | maos nen desiguaes.
148:22e déron-lle mui grandes | cólbes e mui mortaes.
148:23E cada un tiínna | deles que lle passava
148:27E os séus escudeiros | dele foron chorando
148:28contra ũas aldeas | e apelido dando.
148:30e achárono vivo | cabo dũus moraes,
148:33e demais la camisa | viron toda enteira,
148:34e loaron a Virgen | que faz miragres taes.
149Como un préste aleimán dultava do Sagramento do Córpo de Déus e rogou a Santa María que lle mostrasse ende a verdade; e Santa María assí o fez porque éra de bõa vida.
149:7prender e seer hóme | e resurgir da fóssa,
149:9E porende vos quéro | desta razôn un preito
149:10contar que hei oído | mui pouc' há e retreito;
149:11e creo que terredes | por estrann' end' o feito
149:12primeir' e pois encima | por fremos' aventura.
149:22na missa, e sagrara | a Hóstïa dultando,
149:23tolleu-xe-lle de vista; | e por ela catando,
149:25con séu Fillo nos braços, | apósta e fremosa.
149:26E macar éra béla, | foi-ll' a el espantosa,
149:27e tremend' el lle disse: | “Ai, Sennor grorïosa,
149:33Mas pero o revólves | e tanges con tas mãos,
149:35recebeu na cruz mórte | que judéus e pagãos
149:38e beves do séu sangue, | ond' é ben que te fartes;
149:39e quen cree ben esto, | o démo nen sas artes
149:41Est' é o que tu alças | e baixas e descóbres,
149:43no séu reino do Céo | e fazê-los i nóbres
149:45E pero semellança | han de pan e de vinno,
149:50e comeu-a chorando | aquel préste moógo;
149:53e que veja no Céo | a ta face velida.”
149:54E dalí adeante | en creenç' e en vida
150:2a que Déus preça e nós precemos,
150:7seer en ela e hóme formado,
150:8e fez Madre da filla que havía.
150:11e outrossí que todo ben soubésse,
150:14Sennor de todos, Madr' e Avogada;
150:15e foi nos Céos per el corõada,
150:16e a par dele sée todavía.
150:17E pois per ela nos déu nóva lee
150:20que nos guarde de mal e de folía.
151Esta é dun crérigo que honrrava as eigrejas de Santa María e guardava os sábados, pero que éra luxurïoso.
151:1Sempr' a Virgen, de Déus Madre, | busca vías e carreiras
151:5sempre con maas molléres, | e casadas e solteiras,
151:8e vigías de sas féstas | jajũava, e sen esto | os sábados ben guardava,
151:10e que sempr' a Virgen santa | oísse as sas pregueiras.
151:12e por se deitar con ela | catou per ũa fẽéstra, | e viu de Santa María
151:13a eigrej' e os altares | e reluzir as vidreiras;
151:14entôn leixou de deitar-se | e foi-se per ũas eiras.
151:15Outra vez tornou a ela, | e ela lle preguntava | porque a assí leixara.
151:17mas sérra,” diss' el, “as éstras | con pórtas e con esteiras,
151:20E pois que foron deitados, | vẽo un vento tan fórte | que as abriu a desóra;
151:21e viu lógo a eigreja, | lampadas e lumeeiras.
151:22E foi-s' e leixou a dona | con todas sas covilleiras,
151:23e connoceu séu pecado | e fezo-se lógo monge | dun mõesteiro que éra
151:24préto dalí. E por ele | demostrou Santa María | outra maravilla féra;
151:28e sospeitavan o monge. | Mas a Virgen, de Déus Madre, | o livrou ben daquel preito;
151:31Ca enquant' el os gẽollos | ficav' e “Ave María” | dizía mui simpremente
151:33E muit' a Virgen loaron, | que non houve companneiras
151:34en séus feitos e que sempre | faz sas mercees enteiras.
151:35E por esto foi o monge | escusado daquel furto, | de que o mal sospeitavan;
151:36e todos esses abades | lógo pera el vẽéron | e perdôn lle demandavan,
151:37tollend' os frócos das téstas | e descobrind' as moleiras
152Como ũu bon cavaleiro d' armas, pero que éra luxurïoso, dezía sempr' “Ave María”, e Santa María o fez ên partir per sa demostrança.
152:1Tantas nos móstra a Virgen | de mercees e d' amores
152:3E dest' un mui gran miragre | mostrou por un cavaleiro
152:4que apóst' e fremos' éra | e ardid' e bon guerreiro;
152:5mas éra luxurïoso | e soberv' e torticeiro,
152:6e chẽo d' outros pecados | muitos, grandes e mẽores.
152:9fïava e muitas vezes | a saüdaçôn dizía
152:11E un día, u estava | cuidando en sa fazenda
152:12com' emendass' en sa vida, | e havía gran contenda,
152:16con ũa branqu' escudéla | de prata, grand' e fremosa,
152:18mas amarga, e sen esto | dava mui maos odores.
152:20e preguntou-lle quen éra. | Diss' ela: “Dar-ch-ei recado:
152:21éu sõo Santa María, | e venno-te téu estado
152:24e hás muitas bõas mannas; | mas pecador e lixoso
152:27E pois ll' houv' aquesto dito, | a Virgen lógo foi ida;
152:28e el dalí adeante | enmendou tant' en sa vida,
153:13E porên, com' aprendí,
153:18e pois non queredes ir
153:22Disse-ll' ela: “Vai e ven,
153:27sejo, e que sen falir
153:32e ant' o altar deceu
153:34e culpada se tendeu,
153:41e ant' o altar caeu
153:44e por veê-la ía (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
153:45gente daquend' e dalên.
154Como un tafur tirou con ũa baesta ũa saeta contra o céo con sanna porque perdera, e cuidava que firiría a Déus ou a Santa María.
154:1Tan grand' amor há a Virgen | con Déus, séu Fill', e juntança,
154:3Desto mostrou un miragre | grand' e fórte e fremoso
154:6e con ajuda do démo | caeu en desasperança.
154:9e porque ía perdendo, | creceu-lle tal felonía
154:10que de Déus e de sa Madre | cuidou a fillar vingança.
154:11E levantou-se do jógo | e foi travar mui correndo
154:13un corredor con séu cinto | e con coldre, com' aprendo,
154:14todo chẽo de saetas; | e vẽo-ll' ên malandança.
154:15E pois armou a baesta, | disse: “Daquesta vegada
154:17E pois que aquesto disse, | a saet' houve tirada
154:18suso escontra o céo; | e fez mui gran demorança
154:19en vĩir; e el en tanto, | assí como de primeiro,
154:21Entôn deceu a saeta | e feriu no tavoleiro,
154:22toda cobérta de sángui; | e creede sen dultança
154:23que sanguent' o tavoleiro | foi. E quantos i estavan
154:25ca viían fresc' o sángui | e caent', e ben cuidavan
154:28e que o sang' a saeta | ben do céo adusséra,
154:29e nembrou-lle-la paravla | que ant' o tafur disséra,
154:31fillou mui gran pẽedença | e entrou en ôrdin fórte,
154:33E assí passou sa vida; | e quando vẽo a mórte,
154:34pola Madre de Déus houve | salvament' e perdõança.
155Como un cavaleiro d' Aleixandría foi malfeitor, e quando vẽo a vellece, repentiu-se e foi a un santo ermitán confessar-se; e el disse-lle que jajũasse, e o cavaleiro disse que non podía.
155:4e se partir de pecado | e enmendar tórtos séus
155:5e o non compr' é perdudo, | según conta San Matéus;
155:8e porend' as nóssas culpas | enmenda por nós mui ben,
155:9que non sejamos perdudos; | e por est' é de bon sen
155:10quena ama e a sérve | e sabe en ela fïar.
155:12cavaleiro, mui sobejo | e mui brav' e roubador;
155:14e foi a un hóme santo | séus pecados confessar.
155:16fosse, e el respondeu-lle: | “Esto vos non farei éu.”
155:21este pichél chẽo d' agua, | e podedes lóg' haver
155:25e con séu pichél por agua | foi; mais ela lle fugiu
155:29e assí passou dous anos, | per com' éu escrito vi,
155:31E dous anos provou esto, | que nunca pod' avĩir
155:33que ll' o ermitán mandara; | e fillou-s' a comedir
155:36se a serviss' e posésse | en ela séu coraçôn;
155:39E disse-lle: “Sennor, róga | a téu Fillo, se te praz,
155:41nen a aves.” E aquesto | dizía chorand' assaz,
155:42e a séu pichél catando, | houv' ên dúas a chorar
155:43lágrimas dentro, e chẽo | foi o pichél dessa vez;
155:44e el quando viu aquesto, | atán alégre se fez,
155:45que ao ermitán foi lógo | e diss': “A Sennor de prez, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
155:49loou muit' a Virgen santa, | de Déus Madr' e Manüél,
155:50e fez per toda a térra | este miragre mostrar,
155:53sempre nas mui grandes coitas | e ar guarda-os de mal;
156Este miragre fez Santa María en Cunnegro por un crérigo que cantava mui ben as sas prosas a sa loor, e prendêrono heréges e tallaron-ll' a lingua.
156:5que fez, e mui pïadoso,
156:17e mui mal lle per jogaron,
156:20por nós; e con esta coita | cuidava o sen perder.
156:21E o que mais grave ll' éra,
156:26houvéra muitas vegadas, | e fillava-s' a gemer.
156:29a Cunnegro, e entrando
156:31e oiu como cantavan | vésperas a gran lezer
156:32da Virgen santa Reínna; | e quis con eles erger
156:33sa vóz, e sa voontade
156:34e sa punna i meteu.
156:35E lóg' a da gran bondade
156:37toda nóva e comprida, | qual ante soí' haver;
156:41e meteron mui ben mentes
156:43e a Virgen porên todos | fillaron-s' a bẽeizer,
156:44e o crérigo na orden | dos monges se foi meter.
157Como ũus roméus ían a Rocamador e pousaron en ũu burgo, e a hóspeda furtou-lles da farinna que tragían.
157:2o que faz mal, e mui tóste | por ela o er faz são.
157:3E daquest' un gran miragre | mostrou a ũus roméus
157:5e pousaron en un burgo, | com' aprix, amigos méus,
157:9de feijóos que fezéran | end', e un deles meteu
157:12e depois que s' eles foron, | lóg' a fazer se fillou
157:18ca lle passou as queixadas | mais dun palm' e ũa mão.
157:21E ela, quando viu esto, | a Rocamador foi-s' ên
157:23bõo e toda crischãa | que lle ben de coraçôn
157:25i, e muïto chorando; | e pois fez sa confissôn, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
157:28soubéron, e déron todos | porên graças e loor
157:30e sabede do miragre | que non é muit' ancïão.
158Esta é como Santa María sacou de prijôn un cavaleiro e mandou-lle que se fosse pera Rocamador.
158:2santa e Virgen María, | tant' é con Déus poderosa.
158:3E de tal razôn vos quéro | contar un mui gran miragre, | que fez por un cavaleiro
158:4bõo d' armas e de mannas | e en servir un ric-hóme | cuj' éra, mui verdadeiro;
158:5e foi pres' en séu serviço, | e en cárcer tẽevrosa
158:6o meteron e en férros, | como gente cobiiçosa, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
158:8e ele con mui gran coita | sempre de noit' e de día | Santa María chamava
158:10e que dalí o tirasse, | daquela prijôn nojosa.
158:11El jazend' assí en férros | e con esposas nas mãos | e cadẽa na garganta,
158:13e en llas britar mui tóste | non vos foi i vagarosa,
158:14e disse-ll': “Erge-t' e vai-te | daquesta prijôn astrosa”.
158:15Entôn deitou-ll' as prijões | ao cólo e sacó-o | ante tod' aquela gente
158:16que o guardavan, e nunca, | pero que o ir viían, | non lle disséron nïente.
158:17E tiró-o do castélo | e disse-lle saborosa-
158:18ment': “A Rocamador vai-te | e passa ben per Tolosa.”
158:19E el moveu atán tóste | e foi-se quanto s' ir pude | como ll' a Santa Reínna
158:20mandara; mas do castélo | foron pós el cavaleiros. | E el chegou muit' aginna,
158:22a Rocamador, sa casa, | mas per chãa e viçosa.
158:23E pendorou i os férros | lógu' e as outras prijões | que ao cólo trouxéra;
158:24e contou i ant' os monges | e ante toda-las gentes | todo como ll' avẽéra
158:25e como Santa María | en tirá-lo aguçosa
159:3E dest' oíd' un miragre | de que vos quéro falar,
159:6como mui bõos crischãos, | simplement' e homildosos.
159:7E pois entraron no burgo, | foron pousada fillar
159:8e mandaron comprar carne | e pan pera séu jantar
159:9e vinno; e entre tanto | foron aa Virgen rogar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
159:11por eles e non catasse | de como foran errar,
159:13E pois est' houvéron feito, | tornaron non de vagar
159:15E mandaran nóve póstas | meter, asse Déus m' ampar,
159:18lles fora, e foron todos | porên ja quanto queixosos.
159:19E buscaron pela casa | pola poderen achar,
159:21e oíron en ũ' arca | a pósta feridas dar,
159:22e d' ir alá mui correndo | non vos foron vagarosos.
159:23E fezéron lóg' a arca | abrir e dentro catar
159:24foron, e viron sa pósta | dacá e dalá saltar;
159:25e saíron aa rúa | muitas das gentes chamar,
159:28Des i fillaron a pósta | e fôrona pendorar
160:4E par nunca ll' achará,
160:7e Virgen foi e seerá
160:8E Virgen foi e será; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
160:13e del perdôn nos gãará
160:14E perdôn nos gãará
160:15e ao démo vencerá
160:16E o démo vencerá
160:17e nos consigo levará
161Como un hóme de Moriella, que ameúde ía a Santa María de Salas e tragía sa Magestade, viu vĩir nuveado e pos a Magestade na sa vinna; e non firiu i a pédra, e toda-las outras foron apedreados en derredor.
161:2de defender toda térra | de mal e de tempestade.
161:5e por ser de mal guardado | séu sinal sigo tragía, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
161:8e pero grande non éra, | daquesta se governava
161:9e sa mollér e séus fillos | e vestía e calçava,
161:12se levantou muit' escuro | e con torvôn mesturado,
161:13e viínna mui correndo, | ond' el foi muit' espantado
161:14e diss' “Ai, Santa María, | a mia vinna me guardade.
161:15E pero que minna digo, | ante tenno que é vóssa,
161:16macar éu e mia companna | a lavremos come nóssa;
161:18e fillade-a pois toda | ou sequér a meadade.”
161:20de sa vinna; e a pédra | feriu mui de rijo lógo
161:24daquela vinna nas outras | e con eles se juntavan,
161:30per muitas vezes a Salas | en ivérn' e en estade.
161:31E porên loar devemos | a Madre do grorïoso
162:4e en lles havermos gran devoçôn,
162:7e sól non devemos provar
162:9E daquesto vos contarei
162:14foi un cavaleir' e i dar
162:20foi e pose-a no maior altar,
162:22e Déus por ela miragres mostrou,
162:25e põê-l' en outro logar,
162:29e ele lógo manamán
162:35e por aquesto comediu
162:38e a eigreja fosse ben serrar.
162:39E ar fez come sabedor
162:40e levou a chave; e pela luz
162:42parecía, e achou ant' a cruz
162:43a omagen, e amostrar
162:46E todos déron loor end' a Déus
162:47e a ela, que sen falir
162:50muitas gentes e do séu ofertar.
163Como un hóme d' Ósca, que jogava os dados, descreeu en Santa María e perdeu lógo a fala; e foi a Santa María de Salas en romaría e cobró-a.
163:2e ar, se se ben repente, | per ela póde cobrá-la.
163:3E desto fez un miragre | a Virgen Santa María
163:5jogara muito os dados | e perdera quant' havía;
163:8polo gran mal que disséra, | e, par Déus, foi gran dereito;
163:9e lógo perdeu a fala, | ca Déus houve del despeito,
163:12e a cousa que quería | per sinaes amostrava;
163:13e desta guisa a Salas | dalí levar-se mandava,
163:14e déu-ll' a lingua tal sõo | como fógo que estala.
163:15E catando a omagen, | chorou muit' e falou lógo
163:16e diss': “Ai, Santa María, | que me perdões te rógo,
163:17e des aquí adeante, | se nunca os dados jógo,
163:20e quantos aquesto viron | loaron porên de chão
163:21a Virgen Santa María; | e aquel foi bon crischão
163:22e des alí adeante | punnou sempre en loá-la.
164Como a omage de Santa María de Salas déu ũu braado, e tremeu a térra, por un prïor da eigreja que fez tirar a força do sagrado Don Fernando, abade de Montaragôn.
164:3E desto mostrou en Salas | a Virgen por un prïor
164:5dela fora; e porende | lle fezo tan grand' amor,
164:8de mandar fazer mõeda; | e por aquesta razôn
164:10abade e que a térra | tiínna acomendada
164:11de mão del Rei Don James, | e que justiça fazer
164:13e el foi-s' aa eigreja, | cuidando i guarecer,
164:16e pois que saiu a ele, | mandó-o ben recadar,
164:17e assí o fez per força | do cimiteiro tirar.
164:20o oíron; e a térra | tremeu, segund' aprendí,
164:21e a omagen tan tóste | redrou séu Fillo de si,
164:22e perdeu sa fremosura | e tornou descoorada;
164:25e el con todos séus hómes | ena eigreja entrou
164:28e fez fazê-la enmenda; | e a omagen sen al
164:29chegou lóg' a si séu Fillo, | e esto foi gran sinal
164:32e assí estede sempre; | e per esto s' entendeu
164:38e foi des i adeante | sa eigreja mais dultada.
165:3En Ultramar dest' avẽo | miragre grand' e mui bél
165:6e porend' aos crischãos | desamava mais que al.
165:8que Egito e Alapa | havía a séu mandar
165:9e Domás e a Caméla; | e porende guerrejar
165:10quería sempr' a crischãos | e fazer-lles muito mal.
165:12por saber mais sa fazend', e | un deles saber-lle fez
165:16e mui préto de Tortosa | en un outeiro sobiu,
165:17e parou mentes na vila, | e tan pouca gent' i viu
165:21e foron-s' aa eigreja | sas orações fazer,
165:26e porend' en este feito | móstra algún gran sinal.”
165:38e chamou porend' o mouro: | “Mao, falsso, mentiral,
165:39di, e porquê me feziste | con mia hóst' aquí vĩir,
165:42e, éu vejo-a bastida | como non vi outra tal?”
165:44“Sennor, quanto vos éu dixe | verdad' éste e al non;
165:46ca chus brancos son e craros | que é néve nen cristal.”
165:47Entôn o soldán lle disse: | “E que buscaron acá?”
165:52que Santa María virgen | foi sempr'; e pois esto sei,
165:54e daquí me tórno lógo, | e fas tangê-lo tabal.”
165:55E quand' aquest' houve dito, | foi-se lógo manamán,
165:56e desta guisa sa vila | guardou a do bon talán;
166Esta é como Santa María guareceu un hóme que éra tolleito do córpo e dos nembros, na sa eigreja en Salas.
166:5e durou assí cinc' anos | que mover-se non podéra,
166:9e ũa livra de cera | cad' ano ll' oferería;
166:10e atán tóste foi são, | que non houv' i outros preitos.
166:11E foi-se lógo a Salas, | que sól non tardou nïente,
166:12e levou sigo a livra | da cera de bõa mente;
166:13e ía mui lédo, como | quen se sen nïún mal sente,
166:15Daquest' a Santa María | déron graças e loores,
166:16porque livra os doentes | de maes e de doores
166:17e demais está rogando | sempre por nós pecadores;
166:18e porên devemos todos | sempre seer séus sogeitos.
167Esta é como ũa moura levou séu fillo mórto a Santa María de Salas, e ressucitou-llo.
167:1Quen quér que na Virgen fía | e a róga de femença,
167:4de Salas, por ũa moura | de Borja, e pïadoso,
167:8e viu como as crischãas | ían a Santa María
167:9de Salas, e dos miragres | oiu que ela fazía,
167:10e de fïar-se na Virgen | fillou mui grand' atrevença;
167:11e comendou-ll' o meninno | e guisou sa oferenda.
167:17e velarei na eigreja | da mui benaventurada
167:18Santa María, e tenno | que de mia coita se sença.”
167:19E moveu e foi-se lógo, | que non quis tardar nïente,
167:20e levou séu fillo mórto, | maravillando-s' a gente;
167:21e pois que chegou a Salas, | diss' aa Virgen: “Se non mente
167:22ta lee, dá-me méu fillo, | e farei tig' avẽença.”
167:25ressucitou-lle séu fillo, | e esto foi muit' aginna;
167:29e tornou lógo crischãa, | pois viu que llo vivo déra
167:30Santa María e sempre | a houv' en gran reverença.
168Esta é dun miragre que fez Santa María de Salas por ũa mollér de Lérida que lle morreron séus fillos, e o postremeiro ressucitou-llo Santa María, que havía tres días que éra mórto.
168:3Séu Fillo, Déus e hóm' e Rei,
168:5de fazer sempre ben; e sei
168:11E dest' en Lérida mostrou
168:14escrito e mio foi trager.
168:15E o miragre foi assí:
168:22e fillou-s' assí a dizer:
168:27E dous días o tev' entôn
168:31E pois viu que non resurgiu,
168:33e contra Salas comediu
168:35E tan tóste assí o fez,
168:36e a Reínna de gran prez
168:38e fez-llo nos braços viver.
168:39E lóg' a mollér sen tardar
168:41e começaron a loar
168:42a Virgen e a bẽeizer.
169Esta é dun miragre que fezo Santa María por ũa sa eigreja que é ena Arreixaca de Murça, de como foron mouros acordados de a destroír e nunca o acabaron.
169:2fezo Déus Madr' e Filla,
169:5E daquest' un miragre | direi grande, que vi
169:6des que mi Déus déu Murça, | e oí outrossí
169:8e tiínnan a térra | por nóssa pecadilla, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
169:11dentro na Arreixaca, | e ían i orar
169:12genoeses, pisãos | e outros de Cezilla.
169:13E davan sas ofértas, | e se de coraçôn
169:15deles éra oída, | e sempre d' oqueijôn
169:16e de mal os guardava; | ca o que ela filla
169:17por guardar, é guardado. | E porende poder
169:21E pero muitas vezes | me rogavan porên
169:25E depois a gran tempo | avẽo outra vez,
169:31que n' Arraixaca éra; | e macar consentir
169:34e o mais d' Arreixaca | a Aljama mi déu
169:38e toda a Aljama | foi ao mouro rei
169:47e a súa eigreja | assí deles livrou,
169:49E porend' a eigreja | súa quita é ja,
169:51ca a conquereu ela | e demais conquerrá
169:52Espanna e Marrócos, | e Céta e Arcilla.
170:2ben e en que toda mesura jaz.
170:6e nona podemos loar assaz.
170:9a Déus en carne e nos fez salvar
170:10e nos meteu dos santos en sa az?
170:14gaannan, e o mundo met' en paz.
170:16a que tólle mal sempr' e trage ben
170:17e por nós róga, e que nos mantên
170:18e nos defende do démo malvaz.
170:20mentre for vivo, e sempre direi
171Como ũa mollér de Pédra-Salze ía con séu marido a Salas, e perderon un fillo pequeno en un río, e foron a Salas e achárono vivo ant' o altar.
171:2miragres e saborosos,
171:3e guarda aos que lle praz
171:5E desto vos quéro contar
171:8en Salas, e faz muitos i
171:12e manssos e homildosos.
171:15de sa mollér, e prometer
171:16foi d' ir a Salas; e des i
171:22e pois moveron ben dalí,
171:24pera Salas. E ind' assí
171:26e eles foron coitosos
171:33e houve a desamparar
171:34o fillo; e os astrosos
171:40e tornar-se quiséra d' i
171:49E pois chegou ao logar,
171:52vivo. E muit' homildosos
171:56te fui sempr', e nunca falí;
171:57e porên querrei retraer
171:59miragres e fazer saber
172:1A Madre de Jesú-Cristo | que céos, térras e mares
172:8e a vea toda rota; | e el se viu tan coitado
172:11ũa noite oferenda | déss' i bõa e fremosa.
172:12E pois prometud' est' houve, | lóg' a Virgen grorïosa
172:13valeu-lle con sa mercee | e non lle foi vagarosa,
172:15A tormenta aquedada | foi, e séu mast' adubaron
172:16e lóg' a Santa María | de Salas s' acomendaron;
172:17e houvéron tan bon vento, | que na mannãa chegaron
172:18a Acr', e perderon medo | e todos maos penssares
172:20tragían, todas venderon | mui ben e en poucos días.
172:21Pois a sa térra tornaron | e fezéron romarías
172:22al Poi, e depois a Salas, | con loores e cantares.
172:25con séu haver ao pórto, | e meteu-s' en sa comenda.
172:26E desto cantar fezémos | que cantassen os jograres.
173:1Tantas en Santa María | son mercees e bondades,
173:4a muitos hómẽes bõos | e que éran de creer,
173:7Est' hóme d' Aragôn éra, | e havía tan gran mal
173:12porend' en Santa María | sa voontad' e séu sen
173:13poséra. E lóg' a Salas | se foi rogar a que ten
173:15[...] E que esto non dissésse | a outri, mas sa carreira
173:16se foss'. E el espertou-se | entôn e achou enteira
173:19Entôn el a Virgen muito | loou. E nós a loemos
173:20por este tan gran miragre, | e gran dereito faremos,
174Como un cavaleiro servía Santa María, e avẽo-lle que jugou os dados, e porque perdeu dẽostou Santa María; e arrepentiu-se depois, e do pesar que ende houve tallou a lingua; e sãô-lla Santa María, e falou depois mui ben.
174:4Santa María e sempre | a ela s' acomendava;
174:6e porque perdeu a eles, | descreeu mui fèramente.
174:9E pois l' houve dito, lógo | saiu da tafuraría
174:10e fillou-s' a chorar muito, | como hóme que se sente
174:11de grand' érro que há feito. | E mui de rijo chorando
174:12des i sacou séu cuitélo | e estev' assí tallando
174:15e foi pera sa pousada | con gran door mui coitado;
174:16e jouv' assí vél tres días | mui maltreit' e lazerado,
174:19E ele assí rogando, | adormeceu muit' aginna,
174:20e viu entôn en dormindo | a Virgen santa, Reínna,
174:23E disse-ll' entôn: “Mesquinno, | macar mal me dẽostaste,
174:27e porque te repentiste, | sãar-t-ei óra de chão.”
174:28E entôn Santa María | pos-lle na boca a mão
174:29e sãou-o ben da lingua, | e el achousse tan são,
174:31E el loou muit' a Virgen; | e nós demos-lle loores,
174:33e nós pesar lle fazendo, | faz-nos ela sempr' amores
174:34e dá-nos ben de séu Fillo, | Déus Padre omnipotente.
175Como Santa María livrou de mórte ũu mancebo que enforcaron a mui gran tórto, e queimaron un herége que llo fezéra fazer.
175:6e per Rocamador vẽo | a Tolosa a cidade.
175:8e porên muit' ameúde | lle rogava e dizía
175:9que o d' oqueijôn guardasse | e séu fillo que tragía,
175:11E pois entrou en Tolosa, | foi lógo fillar pousada
175:14e disséron ao fillo: | “Dest' albérgue vos quitade.”
175:15O herége, que muit' éra | chẽo de mal e d' engano
175:16e que muitas falssidades | fazía sempre cad' ano,
175:19e metê-o eno saco | do fillo; e pois foi ido,
175:21que lle levavan séu vaso | de prata nóv' e bronido;
175:22e poi-los houv' acalçados | disse-lles: “Estad', estade!”
175:25que os prendeu, e tan tóste | foron ben escodrunnados,
175:28jurou por aquele vaso | e que llo furtad' houvéra
175:29o moço que o tragía; | e a jostiça tan féra
175:32e da coita de séu padre | sól mercee non houvéron;
175:33e depois que o na forca | ante séus ollos poséron,
175:35E el foi-s' a Santïago, | u havía prometudo;
175:36e depois aa tornada | non lle foi escaeçudo
175:38e foi-o muito catando, | chorando con pïadade.
175:39E u el assí chorava, | diss' o fillo: “Hóme bõo,
175:40padre, e non vos matedes, | ca de cérto vivo sõo;
175:41e guarda-m' a Virgen santa, | que con Déus sée no trõo,
175:42e me sofreu en sas mãos | pola sa gran caridade.”
175:44foi correndo a Tolosa | e ao baile chamava,
175:45e ar chamou muita gente, | que alá sigo levava
175:47pósto na forca e mórto; | mas non quis a Virgen santa,
175:48que aos maos abaixa | e aos bõos avanta,
175:49e o sofreu en sas mãos | que non colgou da garganta.
175:50E disse: “Amigos, ide | tóste e o descolgade.”
175:51Foron-se lógu', e con eles | foi séu padre o cativo
175:52con coita d' haver séu fillo; | e des que llo mostrou vivo,
175:53decendêrono da forca, | e un chorar tan esquivo
175:55E pois se calad' houvéron, | contou-lles todo séu feito
175:57u a Virgen o guardara, | e a verdade do preito
175:60éu mórte crúa e maa; | porên non quis que morresse
175:62e porende as loores | deste feit' a ela dade.”
175:63E lógo toda a gente | envïaron a Tolosa
175:64polo heréj'; e pois vẽo | con sa cara vergonnosa,
175:65soubéron del a verdade | e mórte perigoosa
175:68fez por aquel hóme bõo | mui leal e verdadeiro,
175:69que lle déu séu fillo vivo, | e o heréj' usureiro
175:71E por aquest', ai, amigos, | demos-lle grandes loores
175:72que sempr' acórr' os coitados | e parç' aos pecadores,
175:73e a todos faz mercees, | a grandes e a mẽores;
175:74e porend' os séus miragres | tan nóbres muito loade.
176:1Soltar póde muit' aginna | os presos e os lïados
176:3E dest' un mui gran miragre | direi que oí dizer
176:6en cativo e havía | os pées enferrollados.
176:8e jazend' en tan gran coita, | prometeu lógo assí
176:10que sería séu romeiro | e dar-ll-ía mui grãados
176:11dões e a sa omagen | faría, com' aprix éu,
176:12de cera que i levasse, | e sería sempre séu
176:13sérvo. E pois esto dito | houve, tal sono lle déu
176:15E u jazía dormindo, | a viu; e disso-ll' atal:
176:16“Léva-te, ca ja és sólto, | e daquí lógo te sal.”
176:17E abriu lóg' as cadẽas | e assí lle fez o al,
176:18e o cep' en que jazía | e todo-los cadẽados.
176:19E disse-lle: “Vai, non temas, | ca per ren non te verá
176:20null' hóme que mal te faça, | e léva-t' e sal acá;
176:22u compras ta romaría | e sejan-te perdõados
176:23os pecados que hás feitos.” | E el lógo s' espertou
176:24e do cep' e das cadẽas | de todo se livr' achou;
176:25e en mui pouco de tempo | en salv' a Salas chegou
176:26e levou i a omagen | de cer'. E maravillados
176:27foron quantos lo oíron, | e déron porên loor
176:29que nos de tantas maneiras | faz mercee e amor
176:30e non cata nóssos érros, | nen como somos culpados.
177Esta é do que tiraron os ollos, que sãou Santa María de Salas e viu ben.
177:3Ca pois ela enos céos | sé con Déus e sa Madr' é,
177:6e desto un gran miragre | vos quér' éu óra contar.
177:7En Aragôn foi un hóme | bõo e que grand' amor
177:11Tanto lle disse mal dele | e tan fórte o mezcrou,
177:15E pois ll' os ollos tiraron, | aquel bon hóme, que fez?
177:16Pidiu-os; e pois llos déron, | aa Reínna de prez
177:17s' acomendou e mandou-se | lógo levar dessa vez
177:18a cas dun celorgïão, | e começou-ll' a rogar
177:20e pola Virgen, sa Madre, | que sempr' acórr' aos séus.
177:23Entôn o celorgïão | tornou-llos, e lógu' entôn
177:25a Virgen Santa María | que o sãasse e non
177:26catass' aos séus pecados. | E ela o fez sãar
177:30e el omagen de cera | pos lóg' ant' o séu altar.
178Esta é dun meninno de Alcaraz a que séu padre déra ũa muleta, e morreu-lle; e encomendou-a a Santa María de Salas, e levantou-se sãa.
178:5éra; e poi-lo oírdes, | haveredes ên sabor
178:6e loaredes a Virgen | que sempre por nós traballa.
178:9e faagando-o muito, | dizendo: “Este don téu
178:10seja daquesta muleta, | e dar-te-ll-ei horj' e palla.”
178:11O moço creeu aquesto | e prougue-lle daquel don,
178:12e penssou ben da muleta | quanto pude des entôn;
178:13mas ũa noite morreu-lle, | e por aquesta razôn
178:17e chamou un séu colaço | e esfolá-la mandou,
178:18cuidando haver do coiro | cinco sóldos e mealla.
178:20do éro, e o meninno, | viu sa múa esfolar
178:21e diss' a mui grandes vózes: | “Leixad' a múa estar,
178:22ca éu a dei ja a Salas, | e ben tenno que me valla.”
178:24esfolados, e a madre | diss' a séu fillo: “Ben hás
178:28mas decingeu lóg' a cinta | e a múa mediu ben,
178:29e fez estadal per ela | que ardess' ant' a que ten
178:30vóz ante Déus dos culpados | e cono démo baralla.
178:31O estadal envïado, | e a muleta viveu.
178:33e déu-ll' entôn que comesse, | e a muleta comeu,
178:36que nos guard' en este mundo | d' ocajôn e d' outro mal
178:37e que nos dé eno outro | a vida esperital,
178:38e que brite o dïabo, | que sempr' é nóssa contralla.
179Como ũa mollér que éra contreita de todo o córpo se fez levar a Santa María de Salas e foi lógo guarida.
179:1Ben sab' a que pód' e val
179:6e nos tólle todo mal.
179:9mostrou e quis haver cura
179:12e das pérnas encolleita;
179:16os talões e metudos
179:17nas rẽes e aprendudos
179:23éra. E pois na eigreja
179:32foron e desencollendo,
179:33e levantou-se correndo
179:34e saiu-s' ao portal,
180:1Vélla e Mininna,
180:2Madr' e Donzéla,
180:3Póbre e Reínna,
180:4Don' e Ancéla.
180:9e por aquesto assí a loar
180:14crïada, e que nunc' há de minguar
180:15o séu gran ben; e porend' encarnar
180:17E tod' hóme Meninna a devía
180:20e en beldade, de que se pagar
180:24e sempre punna de mal nos guardar,
180:25e crïou Déus, que a crïad' havía,
180:26que foi séu Fill' e houve de crïar,
180:28e o dém' e toda sa alcavéla.
180:32e parría hóm' e Déus, sen dultar,
180:43daqueste mund', e sigo a sobía
180:45e guía-nos com' Estrela do Mar;
180:49en ela prez e sen e cortesía
180:50e santidade, u mercee achar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
180:52e con tod' esto, nunca nos revéla.
180:56e como sérva se foi homildar
180:58E lóg' alí dela fez Déus sa céla.
180:60a mi de mal, e Leôn e Castéla.
181:1Pero que seja a gente | d' outra lei e descreúda, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
181:4na cidade de Marrócos, | que é mui grand' e fremosa,
181:10con muitos de cavaleiros | e mui gran gente mïúda.
181:11E corrían pelas pórtas | da vila, e quant' achavan
181:13E porend' os de Marrócos | al Rei tal conssello davan
181:15d' armas e que mantenente | cono outro rei lidasse
181:16e lógo fóra da vila | a sina sacar mandasse
181:17da Virgen Santa María, | e que per ren non dultasse
181:20conas cruzes da eigreja. | E el creeu séu consello;
181:21e poi-la sina sacaron | daquela que é espello
181:22dos ángeos e dos santos, | e dos mouros foi vïúda,
181:25e as tendas que trouxéran | e o al todo perderon,
181:26e morreu i muita gente | dessa fea e barvuda.
181:27E per Morabe passaron | que ante passad' houvéran,
181:28e sen que perdud' havían | todo quant' alí trouxéran,
181:29atán gran medo da sina | e das cruzes i preséran,
181:31E assí Santa María | ajudou a séus amigos,
181:34e assí foi sa mercee | de todos mui connoçuda.
182:6e d' oír sen ravata,
182:12demais pães e vinnos
182:14e o our' e a prata
182:15e o al que achava,
182:27e dar o que tiínna
182:32e de démões hóste
182:36e mal o doitẽaron,
182:37e atal o pararon
182:44e viver-llo fezésse
182:45e o démo presésse,
182:49e déu-lle lógo vida,
182:52d' inférn'; e séu mandado
183:2dela mal a sa omagen, | e caomia-llo assaz.
183:9de pédra ben fegurada, | e, com' éu de cért' achei,
183:12e porende os cativos | a ían sempr' aorar,
183:13e Santa Marí' a vila | de Faarôn nomẽar
183:16e eno mar a deitaron | sannudos con gran desdên;
183:22e posérona no muro | ontr' as amẽas en az.
183:25dizer e aos crischãos | que o contaron a mi;
184:4acórre e dá saúde.
184:5E de tal razôn com' esta | un miragre mui fremoso
184:13Ela con pavor daquesto, | e de que éra prennada
184:19e déron-ll' ũa ferida | pelos peitos tan sobeja
184:22foi-se-lle deitar de suso; | e déron-ll' entôn tan fórte
184:29Ante quiso que vivesse | e crecess' e se crïasse,
184:30e sempre reconnocesse | a Virgen e a loasse,
184:31e o sinal parecesse | da chaga, per que provasse
184:32este feito e que sempre | hóm' en sa loor estude.
185:2en qual logar quér que sejan, | e os de mal defender.
185:3E dest' oí un miragre | que avẽo pouc' há i
185:5que fezo Santa María; | e aos que o oí
185:8e un alcaid' i havía | que o guardava mui ben;
185:13Falou con rei de Grãada | e disse-lle: “Desta vez
185:17e estando ena fala, | ben alí o prenderei,
185:18e desta maneira tenno | que o podedes haver.”
185:19E diss' el rei de Grãada: | “éu por mi, u al non há,
185:20quéro alá ir contigo | e verei o que será;
185:24el rei, e da outra parte | grand' haver lle prometeu
185:25se lle désse o castélo; | e lógo con el moveu,
185:26e o mouro o alcaide | de Chincoia foi veer.
185:27E disse-lle que saísse | con el séu preito firmar
185:28ante crischãos e mouros | dos que éran no logar,
185:30e sobr' esto fossen ambos | sas juras grandes fazer.
185:33e levou dous escudeiros, | que lle disséron atal:
185:35“Demais, non levades arma | e ides assí en cós,
185:36e com' os mouros son falssos, | quiça travarán de vós;
185:38E tornaron-se correndo | e foron-se en el meter. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
185:41e pois a el foi chegado, | lógu' el prendê-lo mandou,
185:43que estava na cïada. | E disse-ll' esta razôn:
185:44que lle disséss' a verdade | do castélo e, se non,
185:48e dereit' ao castélo | lógo começou-se d' ir,
185:49e mandou ao alcaide | que se o castélo pedir
185:52e dos que dentro estavan | atal respósta oiu
185:55a pédras e a saetas | mui de rij' en derredor.
185:56E os que dentro jazían | houvéron tan gran pavor
185:60defend' aqueste castélo | e a nós, que somos téus,
185:61e guarda a ta capéla | que non seja dos encréus
185:63E leixárona dizendo: | “Veremo-lo que farás.”
185:65e tres mouros que entraran, | chus negros que Satanás,
185:67mórtos de cima do muro. | E diss' el rei: “Nulla pról
185:68non hei de mais combatermos, | e tẽer-m-ía por fól
185:70E mandou tanger as trombas | e fez sa hóste mover.
185:71E desta guisa Chincoia | guardou a que todos dan
185:73porque os séus mui ben guarda | e aos outros afán
185:74dá que contra ela vẽen, | e faz vençudos seer.
186:3E dest' un miragre quéro retraer
186:9e en Santa María todo séu sen
186:15E un día que dormindo a achou
186:17deitar-se con ela; e pois se deitou,
186:18foi a séu fillo e disse: “Ven acá;
186:24e a madre pela mão o fillar
186:25foi, e des i levó-o ao logar
186:26e disse-lle: “Ves ta mollér com' está!”
186:27E el matá-la quiséra lógu' entôn,
186:30e veerás que dereito che dará.”
186:31El foi e a jostiça fezo vĩir
186:32e outros muitos con ele, sen mentir;
186:33e viron a dona no leito dormir
186:34e o mouro, e disséron: “Que será
186:36que desconnoceu Déus e o mund' e prez,
186:37que fez feito mao, vil e tan rafez?
186:38E por aquesto no fógo arderá,
186:39ca dereit' é”. E, per com' end' aprix éu,
186:42e diss': “Ai, Sennor, val-me, ca mestér m' há,
186:45e porên tenno que quen en ti crevér
186:47E dizend' aquesto, lógo manamán
186:50negro come pez. E as gentes alá
186:51foron mui corrend', e tod' en derredor
186:53e ardeu o mouro falsso traedor,
186:56ren daquele fógo. E a gente viu
186:57cabo dela outra, e falar oiu,
186:59E daquesta guisa o mouro ardeu
186:61e a dona do fógo remãeceu
186:63E pois foi del fóra, a dona fïél
186:65a livrara dele, e miragre bél
187Esta cantiga é do mõesteiro de Jerusalen, como lles déu Santa María muito trigo en un ano caro e depois muito ouro.
187:2E dest', amigos, un miragre direi
187:7foi, e vendêrona os maos encréus
187:12e mandara aquela eigreja fazer entôn,
187:19e choraron muit' ant' a que nos mantên,
187:20e toda aquela noite ar rezaron des ên
187:21hinos e cantigos todos a mui gran perfía.
187:22E outro día acharon tanto pan
187:29e o abade, muito chorando, lles dizía:
187:38E os monges todos fezéron assí
187:39e oraron muito, per com' aprendí,
187:40toda aquela noit'; e na luz acharon alí
187:43e ao tesoureiro empreguntou
188Esta é dũa donzéla que amava a Santa María de todo séu coraçôn; e quando morreu, feze-a séu padre abrir porque põía a mão no coraçôn, e acharon-lle fegurada a omage de Santa María.
188:4a que fix bon son e cobras, | porque me dele paguei;
188:5e des que o ben houvérdes | oído, de cérto sei
188:9e servía de bon grado; | porên tal amor lle fez,
188:14e un mes enteiro jouve | que non pode ren gostar
188:15do que a comer lle davan | e a bever outrossí.
188:16E pero que non falava, | segundo com' aprendí,
188:20e que o põer da mão | éra ben come sinal
188:21que daquel logar morría; | e quis Déus, non houv' i al,
188:23O padr' e a madre dela, | quando a viron fĩir,
188:24cuidaron que poçôn fora | e fezérona abrir;
188:25e eno coraçôn dentro | ll' acharon i sen mentir
188:27E dest' a Santa María | déron porên gran loor
188:28eles e toda-las gentes | que éran en derredor,
189Esta é como un hóme que ía a Santa María de Salas achou un dragôn na carreira e mató-o, e el ficou gafo de poçôn, e pois sãou-o Santa María.
189:2pois madr' é do que trillou o | basilisqu' e o dragôn.
189:5mas foi errar o caminno, | e anoiteceu-ll' entôn
189:6per u ía en un monte, | e viu d' estranna faiçôn
189:9e aa Virgen bẽeita | fez lógo sa oraçôn
189:10que o guardasse de mórte | e de dan' e d' ocajôn.
189:11A oraçôn acabada, | colleu en si grand' esforço | e foi aa bescha lógo
189:12e déu-ll' ũa espadada | con séu espadarron véllo, | que a tallou per meógo,
189:15Ca o poçôn saltou dela | e feriu-o eno rosto, | e outrossí fez o bafo
189:17e pos en sa voontade | de non fazer al senôn
189:19Aquesto fez el mui cedo | e meteu-s' ao caminno | con séu bordôn ena mão;
189:20e des que chegou a Salas | chorou ant' o altar muito, | e tan tóste tornou são.
189:21E lógo os da eigreja | loaron con procissôn
190:14pois é nóssa lum' e luz
191Como a alcaidessa caeu de cima da pena de Róenas d' Alvarrazín, e chamou Santa María e non se feriu.
191:10ficou i a alcaidessa, | e que fillar foi per manna
191:13indo per un semedeiro. | E mui ben que vos éu conte
191:16E quand' en cima da pena | foi, de que decer quería
191:19que lle valvéss'. E tan tóste | foi sa oraçôn oída;
191:21mas ergeu-s' e déu loores | aa Virgen mui comprida
191:22de ben; e este miragre | soubéron per tod' Espanna.
192Como Santa María livrou ũu mouro a que quería fillar o démo, e feze-o tornar crischão.
192:3muitas sandeces; e taes pecados
192:5E desto contado
192:7miragr' e mostrado
192:10e ben ascuitado
192:12e dev' a seer,
192:14Déus, e acabado
192:21e mui gran perfía
192:30daquel hóm' e séu
192:31cativo, e féra-
192:33e ja o quiséra
192:34de grad' e fezéra
192:35crischão e déra
192:42e a razõar
192:43mal e soberviosa-
192:44ment' e desdennar
192:46muit' e mentirosa
192:47sa fé e dultosa
192:48e sen pról tẽer;
192:49e tal revoltosa
192:50cous' e embargosa
192:51e d' oír nojosa
192:54foi e de bon sen
192:55e apercebudo
192:58falss' e descreúdo;
192:59e come sisudo
192:63e dentr' estendudo
192:67e lógo correndo
192:70s' o mour' e tremendo
192:71muit' e contendendo,
192:73na boqu' e gemendo
192:74e fórt' estrengendo
192:75tod' e desfazendo,
192:82e Virgen enteira,
192:85e déu-lle carreira
192:89E disse: “Pagão,
192:93e do falsso, vão,
192:97póde, e crischão
192:98te faz e irmão
192:99nósso, e loução
192:100sei e sen temer.”
192:105e que mal mercara
192:107bautism', e errara
192:127séu dono; e chãa-
192:131e nos da maçãa,
192:135lee, e non vãa,
192:139séu don', e comprida-
192:140ment' e muit' honrrar.
192:141E de bõa vida
192:142foi pois, e servida
193:1Sôbelos fondos do mar | e nas alturas da térra
193:3E daquest' un gran miragre | vos direi e verdadeiro,
193:9e porque sóo entrara | ontr' aquela companía,
193:11o haver que el levava. | E tal conssello preséron
193:12que eno mar o deitassen, | e un canto lle poséron
193:13odeito aa garganta | e dentro con ele déron.
193:16e guardou-o de tal guisa, | que sól non lli noziu nada
193:19E ele alí jazendo | u o a Virgen guardava,
193:21e un hóme parou mentes | da nav' e viu com' estava
193:22aquel hóme so a agua, | e diz: “Mal haja tal guérra
193:24E dando mui grandes vózes, | os da nave s' i juntaron,
193:25e mostrou-lles aquel hóme; | e lógo por el entraron
193:26e sacárono ên vivo, | en paz e sen outra guérra.
193:27E poi-lo hóm' a cabeça | houve da agua ben fóra,
193:28catou lógo os da nave | e falou-lles essa hóra
193:29e disse-lles: “Ai, amigos, | tirade-me sen demóra
193:33e lles el houve contado | como o no mar meteron,
193:35E depois lles ar contava | como sempre as vigías
193:36el jajũava da Virgen | e guardava os séus días;
193:37e porend' o guardou ela | e feze-lle no mar vías
193:38que o non tangess' a agua | e lle non fezésse guérra.
193:39“E porque entendeu ela | que prendera éu engano,
193:40lógu' entre mi e as aguas | pos com' en guisa de pano
193:45e pois foron eno pórto, | acharon os traedores
193:46e fezéron justiçá-los | como quen atán muit' érra.
193:49e el dalí adeante | sempre serviü de grado (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
193:50a Virgen Santa María | sen faliment' e sen érra.
194Como Santa María livrou ũu jograr dũus que o querían matar e lle querían fillar o que tragía.
194:2assí é contra os maos | mui fórt' e mui temeroso.
194:4dun jograr que ben cantava | e apóst' e sen vergonna;
194:5e andando pelas cortes, | fazendo ben sa besonna,
194:8Mais da besta e dos panos | que aquel jograr tragía
194:10que mandou a un séu hóme | mao e mui sobervioso
194:13E esto fez el de grado, | ca xo havía por manna,
194:15e dessa natura mesma | levou sig' un companneiro.
194:16E o jograr espediu-se | mannãa do cavaleiro;
194:17e des que foi no caminno | e o viron ir senlleiro,
194:19e lógo daquel caminno | mui longe o alongaron,
194:20e do que sigo tragía | nulla ren non lle leixaron;
194:23E estando en perfía | de qual deles o matasse,
194:27e val-m' e que me non maten | me defende sen demóra.”
194:29e os sentidos perderon | dos córpos en essa hóra,
194:30que sól falar non podéron. | E o jograr perdidoso
194:32catando-se un con outro | e que ja non se falavan, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
194:33fillou todo o séu lógo | e foi-s'; e eles ficavan
194:41e quantos aquesto oíron, | os grandes e os mẽores, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
194:42tevéron este miragre | por nóbr' e por pïadoso.
195:1Quena fésta e o día
195:5E desto contado
195:7será e mostrado
195:16e viu mui fremosa
195:18e muit' amorosa.
195:25sempr' e boliçosa,
195:27e a demandasse
195:28e sigo levasse,
195:29e que havería
195:32e mui saborosa.
195:40E el con pobreza,
195:44e mui vergonnosa-
195:48houve e levada
195:63sa noit' e punnara
195:70foi e mui partido
195:72e ant' a chorosa
195:82E di lóg' a essa
195:90e el, non con cento,
195:94e i houv' enterramento
195:98muit' e preguntando
195:103sa vida, e fórte
195:111santa e comprida.
195:119e ar enterraron
195:122mente, e a el tiraron
195:124vida e desérta;
195:136abadess' e séu message
195:138ment'. E ela disse:
195:141est' e éu sandía
195:142e mui revatosa
195:146se foi, e vïúda
195:151e mui desdennosa,
195:152e dá-lle sinaes
195:160llo diss' e con medo.
195:161E a dona cedo
195:164ment', e non guardou degredo,
195:165e foi afanosa
195:167e dalí levá-lo
195:168e depois deitá-lo
195:179brava e sannosa.
196Como Santa María converteu un gentil que lle quería gran mal e fezéra ũa forma pera deitar ũa imagen do ídolo que adorasse, e saiu-lle ũa imagen de Santa María con su Fillo en braços.
196:2dos que a non connocían, | e sa bondade sabuda.
196:3E desto vos contar quéro | un miragre mui fremoso
196:5que ídolos aorava | e o nome grorïoso
196:8e se deles lle falava | alguên, lógu' end' el fugía;
196:9e porên vos direi óra | o que ll' avẽo un día,
196:14éra, e ant' os gentíis | a guardavan asconduda-
196:15mente. E porend' aqueste | que vos díxi da primeira,
196:18cousa lle désse respósta | faland' e non fosse muda.
196:20e pois foron ben caentes, | o metal dentr' adeitava;
196:24e que lle respósta désse | de quanto ll' el preguntasse,
196:26tẽendo-ll' a teta 'n boca. | E pois dele foi veúda,
196:27maravillou-s' ende muito | e ficou tan espantado,
196:30éra ou d' algũa gente | aorada e creúda.
196:35por sa Madre.” E tan tóste | o meteron na eigreja;
196:36e pois el viu o omagen | daquela que sempre seja
196:39E pois aquesto lles disse, | fezo-se lógo crischão
196:40e o templo que guardava | derribou todo de chão
196:41e quebrantou as omages, | ca non quis usar en vão
196:42sa vida; e a sa mórte | foi-ll' a alma recebuda
197:6pelos pecados que fazen, | e o quér Déus endurar,
197:8e porend' un gran miragre | vos direi de razôn tal.
197:11mui rico, que séus gãados | havía e pan assaz,
197:12e est' un séu fill' havía | que amava mui mais d' al.
197:13E porque aquel séu fillo | amava mais d' outra ren,
197:14mandou-lle que séus gãados | fillass' e guardasse ben; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
197:15e con despeito daquest' o | fillou o démo porên,
197:16mais dest' a madr' e o padre | havían coita mortal.
197:20u estava afogou-o, | e morreu, u non houv' al.
197:21Mas séu padr' e séus parentes | fezéron dóo entôn
197:22por el mui grand' e mui féro, | chorando de coraçôn,
197:23e un séu irmão disse: | “Oíde-m' ũa razôn,
197:28irei alá de bon grado | e farei este jornal.
197:29Mais ficad' ant' os gẽollos | e aa Madre de Déus
197:31e éu promet' a sa óbra | déz daquestes pórcos méus,
197:32en tal que por ele rógue | a Sennor que pód' e val.”
197:34e o que jazía mórto | atán tóste resurgiu,
197:35e des alí adeante | daquel mal ren non sentiu;
197:38o caminn', e séu irmão | nunca se dele quitou;
197:39e pois foi ena eigreja, | aqueste feito contou
197:40todo como ll' avẽéra, | e séu don déron i qual
197:41ante prometud' havían. | E porên todos loor
197:44matou, e desfez séu feito | como a agua o sal.
198Esta é como Santa María fez fazer paz e que se perdõassen ũus hómees que se querían matar ũus con outros ant' a sa eigreja en Terena.
198:4que mostrou Santa María, | e d' oír mui saboroso;
198:5e poi-lo oíren, creo | que por mui maravilloso
198:6o terrán, e que metudo | dev' a seer ontr' os preçados. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
198:8que luitavan e fazían | gran fésta, a fór d' Espanna;
198:11e a lidar começaron, | ferindo-s' a desmesura,
198:12e durou o mais da noite | aquesta malaventura,
198:17e u se matar cuidavan, | ben assí de cabo são
198:18fez que fossen ũus d' outros | muit' amigos e pagados.
198:19E u andavan buscando | os mórtos que soterrassen
198:20e os outros mal chagados, | de que ben penssar mandassen,
198:22mas perpontos e escudos | acharon muitos colpados.
198:28todos quantos lo oíron, | e porende graças déron
198:29grandes a Santa María; | e pois sa fésta fezéron,
198:30déron i de séus dinneiros | e deles de séus gãados.
199Como un peliteiro, que non guardava as féstas de Santa María, começou a lavrar no séu día de março, e travessou-se-lle a agulla na garganta que a non podía deitar; e foi a Santa María de Terena e foi lógo guarido.
199:1Com' é o mund' avondado | de maes e d' ocajões,
199:2assí é Santa María | de graças e de perdões.
199:4nos dé coitas e doores | e traballos e coidados,
199:9que Burgos éste chamado, | e demais está fronteiro
199:11E en aqueste castélo | o peliteiro morava,
199:13e pola fésta de Março, | u el sas péles lavrava,
199:14e do mal que ll' end' avẽo, | por Déus, oíde, varões:
199:15Ca u meteu a agulla | na boqu' e enderençando
199:17a trociu, e na garganta | se lle foi atravessando;
199:19E daquesta guisa seve | muitos días que deitá-la
199:22e tornou-ll' o rosto negro | muito mais que os carvões.
199:23E pois el parou i mentes | e viu que assí morría,
199:24e física que fezésse | nulla pról non lle fazía,
199:26de Terena, prometendo- | lle sas ofértas e dões.
199:27E quando foi na eigreja, | ant' o altar o deitaron
199:28e lóg' a Santa María | muito por ele rogaron;
199:29e el chorand' e gemendo | dormeceu, e non cataron
199:32a Virgen mui grorïosa | lla fez deitar, e tossindo,
199:33envólta en ũa péça | de carn'. E esto oíndo
199:35aa bẽeita Reínna, | que en céo e en térra
199:36acórre aos coitados | e perdõa a quen ll' érra,
199:37e pera haver mercee | nunca a sa pórta sérra,
199:38e que os guarda do dém' e | de sas maas tentações.
200:2e loo e loarei.
200:9e quis que mui chãamente
200:10reinass' e que fosse rei.
200:11E conas sas pïadades
200:15E dos que me mal querían
200:16e buscavan e ordían
200:20sacou e déu-me requezas,
200:24sennor, e en toda guérra
200:28de mórtes e de lijões;
200:35E quando quisér que seja,
200:37daqueste mund' e que veja
201:3E porên, méus amigos, | agora m' ascuitade
201:6que sempre por nós róga | a Déus a noit' e día.
201:7E aqueste miragre | fez por ũa donzéla
201:8que éra de gran guisa | e apósta e béla
201:9e que lle prometera | de seer sa ancéla
201:10e de guardar séu córpo | ben de toda folía.
201:16e houve del un fillo, | mui béla creatura;
201:17e pois que o viu nado, | creceu-ll' ên tal tristura,
201:21e ar fez outro fillo; | e lógo que foi nado,
201:27E creceu-ll' ên tal coita, | que houve tal despeito
201:29e non morreu do cólbe, | ca non foi a dereito,
201:31E que morress' aginna | fez cousa muit' estranna;
201:32ergeu-se mui correndo | e pres ũa aranna
201:33e comeu-a tan tóste; | mas non éra tamanna
201:35E pois viu que por esto | ja mórte non preséra,
201:36foi comer outra grande | empoçõad' e féra,
201:38E jazend' en tal coita, | muito se repentía
201:39do mal que feit' houvéra | e diss': “Ai Grorïosa,
201:40non cates com' éu sõo | pecador e astrosa,
201:42e guarda-me do démo | e da sa gran perfía.”
201:44e polo córpo todo | foi-lle tragend' a mão,
201:45e tornou-llo tan fresco, | tan fremos' e tan são
201:46como nunca mais fora, | e assí a guaría,
201:47dizend': “E non te nembra | que prometud' houvéste
201:51Quando ll' est' houve dito, | foi-se; e mui guarida
201:52ficou assí a dona, | e tan tóste saída
201:53fez dalí e pres orden, | u acimou sa vida
202Esta é como un clérigo en París fazía ũa prosa a Santa María e non podía achar ũa rima, e foi rogar a Santa María que o ajudasse i, e achó-a lógo. E a Magestade lle disse “muitas graças.”
202:5havía en fazer prosas | de sa loor e dizer
202:6sa bondad' e sa mesura | e séu prez e sa valor.
202:9e achar nona podía, | e cuidava que per ren
202:13da Virgen Santa María | e começou-ll' a rogar
202:15Ca ela éra ben feita | de sa loor e de Déus
202:16e de com' a Trĩidade | entendessen os encréus;
202:17e el dar non lle podía | neún cabo, mas os séus
202:21en latín e que mostrava: | “Nóbile Triclinïúm.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
202:22E non havía palavra | que i fezésse mellor
202:23esta rima que vos digo, | e que quér dizer assí:
202:25Déus Padre e o séu Fillo | e o Sant' Espírit' i
202:28que lla tan ben acabara, | e con gran prazer chorou.
202:30dela e mui passo disse: | “Muitas graças, méu sennor.”
202:33e veredes a omagen, | por seerdes ên mais fis,
203:3Por esto dev' hóme sempre | a servir e a guardar
203:4a Virgen Santa María | e no séu ben confïar;
203:7En servir Déus e os santos | havía mui gran sabor,
203:8e séu tempo despendía | en servir Nóstro Sennor;
203:9e se ll' os póbres pedían | esmólna polo amor
203:13e déu-lles ũa grand' arca | de farinna chẽa i;
203:16de póbres, e houve dóo | deles grande e chamou
203:17ante si ũa sa filla | e disso: “Se i ficou
203:20a arca.” E diss' a madre: | “Ar ide pero alá.”
203:21E foi e achou-a chẽa | de farinna ben atá
203:22na cima, e déu-lles dela | quanto lles houve mestér.
204:5que éra mui leterado, | e por aquest' entendeu
204:9e andando preegando, | vẽo-lle mui gran door,
204:10e San Domingo coitado | foi de ll' aquel mal vĩir.
204:12nen sól un sinal de vida; | e os físicos dalí
204:16a Virgen Santa María | que lle valvéss'. E entrou
204:17ela u ele jazía | e mui ben o confortou,
204:18e o doente mercee | começou-lle de pedir.
204:19Pós ela vírgẽes muitas | entraron e a dizer
204:20fillaron sas orações | e per séus livros leer,
204:21e des i ar começaron | elas de mui gran lezer
204:22a cabeça e o córpo | e os pées a ongir.
204:24e o córpo por ja sempre | de forniço se quitar,
204:25e os pées por con eles | ir no mundo preegar
204:26e que fezésse as gentes | que erravan repentir.
204:27San Domingu' en outra casa | jazía lonj' e viu ben
204:28com' entrou Santa María, | e muito lle per prougu' ên,
204:29e viu com' éra ongido, | e déu-lle graças porên
204:30e disso: “Tan pïadosa | sennor dev' hóm' a servir.”
204:32se dalí conas sas vírgens | e aos céos sobiu, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
204:33e lóg' o arcedïago | a essa hóra guariu.
205Como Santa María quis guardar ũa moura que tiínna séu fillo en braços u siía en ũa torre ontre dúas amẽas, e caeu a torre, e non morreu nen séu fillo, nen lles empeceu ren, e esto foi per oraçôn dos creschãos.
205:2e guard' há de mal por ela | o que ll' é encomendado.
205:4gaannar amor e graça | dela, se devotamente
205:5se fazen e como deven; | e assí abèrtamente
205:7E sobr' aquest' un miragre | vos rógo que me ouçades
205:8que fezo Santa María; | e se i mentes parades,
205:9oïredes maravilla | mui grand', e cértos sejades
205:13d' Ucres e de Calatrava | con muita cavalaría;
205:14e éra i Don Afonsso | Têlez, ric-hóme preçado,
205:16ardidos e arrizados, | e demais bõos guerreiros
205:17e almogavares muitos, | peões e baesteiros,
205:20e os muros desfezéron, | ond' en gran medo metudo
205:21foi o póblo que dentr' éra; | e pois que se viu vençudo,
205:22colleu-se a ũa torre | mui fórt'. E de cada lado
205:23na torre meteron cavas | e fógo pola queimaren;
205:24e os mouros que dentr' éran, | por se mellor ampararen
205:26e assí morreron muitos | daquel póblo malfadado.
205:28e d' outra parte do fógo | que os mui fórte queimava,
205:31E ontre dúas amẽas | se foi sentar a mesquinna
205:33e pero que mui gran fógo | de todas partes viínna,
205:37e porend' aquela torre | muito combater mandava,
205:38e outrossí Don Alfonsso | Têlez, de que hei falado,
205:39e quando viron a torre | que éra toda cavada
205:40e viron ontr' as amẽas | aquela mour' assentada,
205:43E houvéron pïadade | eles e quantos crischãos
205:44a viron, e con gran dóo | alçaron a Déus as mãos
205:46e desto quis Déus que fosse | un gran miragre mostrado.
205:47E daquela part' a torre | u eles éran tan passo
205:53a ela e a séu Fillo | mui grandes loores davan,
205:54e a moura foi crischãa | e séu fillo batiçado.
206Como o Papa Leôn cortou sa mão, porque éra tentado d' amor dũa mollér que lla beijara, e pois sãó-o Santa María.
206:3E daquesto un miragre | conteu, non há gran sazôn,
206:8per como o enganasse; | e tanto pós el andou
206:11El a dona mais fremosa | d' outra ren viu e meteu
206:13e depois do Avangeo | sa oférta ll' ofereu
206:14a dona e en gẽollos | lle foi a mão beijar.
206:17non sabía que fezésse, | e disso: “Mal día vi
206:20e porque me deste beijo | óra tan muito paguei,
206:22E fillou lóg' un cuitélo | e foi a mão cortar.
206:24preegar e dizer missa; | e poi-lo viron partir
206:25de preegar enas féstas | e de cantar, referir
206:26llo foron muito as gentes | e porend' en el travar.
206:28missa de Santa María, | e fillou-s' end' a doer,
206:29e de coraçôn rogou-a | que lle déss' algún poder,
206:31E pois viu Santa María | que havía tal sabor
206:33e untou-lle ben a chaga, | e perdeu lóg' a door,
206:34e pose-ll' a súa mão | ben firme en séu logar.
206:35E tan tóste foi guarido | da mão, apóst' e ben,
206:37e contou est' aas gentes, | que lles non leixou ên ren,
206:38e porque o mais crevéssen, | foi-lles a mão mostrar.
207Esta é como un cavaleiro poderoso levava a mal outro por un fillo que lle matara, e soltó-o en ũa eigreja de Santa María, e disse-lle a Magestade “gracías” porên.
207:4que mostrou Santa María | con merce' e con amor
207:5a un mui bon cavaleiro | e séu quito servidor,
207:6que ena servir metía | séu coraçôn e séu sen.
207:8ca si, e un cavaleiro | matou-llo. E con pesar
207:9do fillo foi el prendê-lo, | e quiséra-o matar
207:11E el levando-o preso | en ũa eigreja 'ntrou,
207:12e o pres' entrou pós ele, | e el del non se nembrou;
207:13e pois que viu a omagen | da Virgen i, o soltou,
207:14e homildou-s' a omagen | e disso “graças” porên.
208Como ũu herége de Tolosa meteu o Córpo de Déus na colmẽa e déu-o aas abellas que o comessen.
208:3Ca assí como dos céos | deceu e que foi fillar
208:5de com' éra Déus e hóme, | esto non é de negar,
208:11E macar esto dizían, | as missas ían oír
208:12e as hóras enas féstas, | segund' oí departir,
208:13e demais ar comungavan | por se mellor encobrir;
208:14e o que assí fazían, | tiinnano por sisudo.
208:16e fillou o Córpus Crísti, | mais per ren nono passou,
208:17e tod' enteiro com' éra | ena boca o levou;
208:18e esto fez mui cobérto, | que lle non fosse sabudo.
208:19E pois chegou a sa casa, | foi atal sa entençôn
208:20de deitá-l' en algún lógo | mao; e como felôn
208:21foi correndo muit' aginna | a un séu hórto, e non
208:23E en ũa sa colmẽa | o deitou e diss' assí:
208:25e se vós obrar sabedes, | verei que faredes i.”
208:26E des i foi-se mui lédo | o traedor descreúdo.
208:27E quando chegou o tempo | que aas colmẽas van
208:29veer as súas e disse: | “Verei que óbra feit' han
208:30na hóstïa as abellas.” | E entôn com' atrevudo
208:31abriu mui tóst' a colmẽa | e ũa capéla viu
208:32con séu altar estar dentro, | e a omagen cousiu
208:33da Virgen cono séu Fillo | sobr' ele, e ar sentiu
208:35E foi corrend' ao bispo | e confessou-se-lle ben,
208:36e contou-ll' este miragre, | que sól non ll' ên leixou ren,
208:37ant' a crerezía toda. | E o bispo fez bon sen
208:38e mandou assũar tóste | o póblo grand' e mẽudo.
208:39E con grandes precissões | foron e dando loor
208:41e cataron a colmẽa, | e pois viron o lavor,
208:43E repentiron-se muito | e ar choraron assaz,
208:45con séu Fillo Jesú-Cristo, | e adusséron en paz
209Como el rei Don Afonso de Castéla adoeceu en Bitória e houv' ũa door tan grande que coidaron que morresse ende, e poséron-lle de suso o livro das Cantigas de Santa María, e foi guarido.
209:1Muito faz grand' érro, e en tórto jaz,
209:6e de a loar mais d' outra ren me praz.
209:7E, como non devo haver gran sabor
209:9que me val nas coitas e tólle door
209:10e faz-m' outras mercees muitas assaz?
209:14e non atendían de mi bon solaz.
209:17e braadava: “Santa María, val,
209:18e por ta vertud' aqueste mal desfaz.”
209:19E os físicos mandavan-me põer
209:22e poséron-mio, e lógo jouv' en paz,
209:25e dei ende graças a ela porên,
209:29de mia door e fillavan-s' a chorar,
209:31E pois viron a mercee que me fez
210:5aa Virgen bẽeita, | e que Déus prendería (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
210:8E nunca nos podía | ja maior amizade
210:14eno córpo da Virgen | e que nos amparasse
210:16E esto non fezéra | Déus, se ante non visse
210:20E Gabrïél por esto, | o ángeo, devemos
210:21amar e honrrar muito, | ca per que nos salvemos
210:22este troux' o mandado, | e por que sól non demos
211:2por nós, e fremosos, Santa María.
211:4sabor de sabê-los e os creamos;
211:5e faz-los fremosos, por que queramos
211:13d' hómes e molléres come grand' hóste,
211:16e durou atẽ́ena mui gran sésta;
211:20muito dũa parte e mui menguado;
211:21e desto o póblo foi tan coitado,
211:27E tanto que as abellas chegaron,
211:29e ben dalí o cirío lavraron
211:32e eno miragre meteron mentes,
211:33loaron a Virgen, e mais creentes
211:35E aquel eixam' estar i leixaron,
211:37e as abellas lóg' alí crïaron
211:38e fezéron mél a mui gran perfía.
212Como ũa bõa dona de Toledo emprestou un sartal a ũa mollér póbre por amor de Santa María, e furtaron-llo, e fez-llo ela cobrar.
212:12e quand' as póbres casavan, | emprestava-llo sen al;
212:13e séu marido porende | un día trouxe-a mal,
212:14e que o non emprestasse | foi-llo muito defender.
212:16e aqué-vos ũa dona | mui póbre a ela ven
212:17e diss': “Ai, dona, por Santa | María fazede ben
212:18e un sartal me prestade | por la mia filla trager
212:22o sartal e en sa mão | llo foi a furto meter.
212:23Ela déu-o a sa filla | e levou-a a bannar,
212:25e ũa mollér furtou-llo | e foi-se per un logar
212:26a 'scuso, e nona pode | hóme nen mollér veer.
212:27A outra saiu do banno | e catou muit' e non viu
212:28o sartal u o poséra, | e déu vózes e carpiu;
212:29e ũa moura da dona | aquelas vózes oiu
212:30do sartal que lle furtaran, | e lógo llo foi dizer.
212:32e foi-s' a Santa María | e en prézes se meteu
212:33ant' a súa Majestade, | e chorou muit' e gemeu
212:34e pediu-lle que aquesta | coita tornass' en lezer.
212:36da vila; e pois que hóme | deante nen depois ir
212:39E tornando-s' a sa casa, | teve que éra mellor
212:40d' atallar pela eigreja | e non ir a derredor;
212:41e passand' assí per ela, | a dona con gran door
212:42e porque muito chorara, | fillou-se d' adormecer.
212:43E jazend' entre dormindo, | antollou-xe-lle assí
212:45e espertou-s' e chamó-a, | e tirou-lle de so si
213:3E de tal razôn a Virgen | fez miragre connoçudo
213:5ca sempre dos que a chaman | é amparanç' e escudo;
213:6e de como foi o feito | contar-vos-ei a maneira:
213:9e que gannava grand' algo | con sas bestias que tragía,
213:10carrejand' en elas vinno | e farinna e ceveira.
213:12que éra bõa e salva; | mais en séu cuidar errava,
213:14e porên quando podía | éra-lle mui torticeira.
213:16foi el con sas mercaduras; | e poi-lo ela viu ido,
213:20mórta e acuitelada; | e séus parentes chegaron,
213:21e pois que a mórta viron, | no marido sospeitaron
213:22que a matara a furto | e se fora sa carreira.
213:24e quando chegou a Élvas, | foi lógo desafïado
213:25dos parentes dela todos, | e sen esto recadado
213:27E morand' en Badallouce, | entrou-lle na voontade
213:28que en romería fosse | a Teren', e pïadade
213:32e que, tẽend' el verdade, | non fosse preso nen mórto;
213:36ant' o séu altar e disse: | “Madre do Véll' e Meninno,
213:38Sennor, tu que és dos santos | espello e lumẽeira;
213:39e non queiras que éu moira | a gran tórt' e sen dereito,
213:41e faz que méus ẽemigos | en al façan séu proveito,
213:42e tól-me dessa companna, | tu que és sen companneira.”
213:43E pois aquest' houve dit' e | sa oraçôn acabada,
213:44compriu ben sa romaría; | e depois aa tornada
213:48E pois que ũa gran péça | en aquel logar estavan,
213:53E o démo contra eles | disse: “Que havedes migo? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
213:56E o démo lles dizía: | “Mui gran tórto me fazedes,
213:59E foi-se a el chegando, | sa azcõa sobre mão,
213:61e que lle dava gran cólbe; | mas saiu-lle tod' en vão,
213:65e el por un mui gran tempo | nono podían sãá-lo,
213:67Os outros, quando chegaron | a el e o jazer viron,
213:71E pois lles aquest' avẽo, | fillaron séu companneiro
213:72e trouxérono a Élvas, | onde moveran primeiro;
213:73e soubéron o engano | que lles fez o dém' arteiro,
213:74e perdõaron o outro | da sanna homezïeira
213:76E que os el perdõasse, | todos por Déus lle pedían
213:77mercee e por sa Madre, | ca ben de cérto sabían
213:80dos céos muitos e muitas; | mas esta Sennor comprida
213:82e fez cobrar paraíso, | que é vida duradeira.
214:5e daquesta guisa quéren | gãar; mais Santa María
214:7E porên contar-vos quéro | miragre que hei oído
214:9que por nos guardar d' inférno | foi na cruz mórt' e ferido.
214:10E porên, se Déus vos valla, | amigos, ben m' ascoitade:
214:12e un deles éra ric', o | outro non havía nada
214:14que fora de séu linnage | e del ben come herdade.
214:15E macar que d' outros jógos | éran eles sabedores,
214:17chaman; e o riqu' en lógo | de meter i fïadores,
214:24e lançou senas al terce, | que son de pontos contados
214:25déz e oito; e mas pontos | non póden seer achados.
214:30sejades. Venced' o jógo | e a eigreja fillade.”
214:31E des i, pois diss' aquesto, | lógo os dados filló-os
214:32na mão e mui coitado | eno tavleiro lançó-os.
214:35E como do as a face | devía jazer de juso,
214:36fez per si dad' a sa parte, | e tornou-s' o as de suso
214:37e de seis o outro meo | pareceu non a escuso,
214:38e os outros dous de senas, | pois déz e nóv' i contade.
214:41e o que venceu o jógo | disse: “Sennor, seja túa,
214:42ca per ti a hei cobrada | e por ta gran pïadade.”
215:3E daquest' un gran miragre | vos direi, que na fronteira
215:6mas da outra, e fez dano | grande daquela passada.
215:7E porque dest' os crischãos | non éran apercebudos,
215:9e porên foron as vilas | e os castélos corrudos,
215:10e polos nóssos pecados | muita eigreja britada.
215:11E por mal de nóssa lee | as campãas ên levavan
215:12e roubavan os altares, | que sól ren i non leixavan;
215:13e depois os crucifissos | e as omaias britavan
215:16e britaron ũ' aldea | que cabo Martos jazía,
215:17e romperon a eigreja | da Virgen Santa María,
215:18e ũa omagen súa | foi deles lógo levada.
215:19E lóg' aas albergadas | u pousavan a levaron,
215:20e assentaron-se todos, | e tal consello fillaron
215:21que toda a desfezéssen; | e sas espadas sacaron
215:22entôn, e end' ũu deles | lle foi dar ũ' espadada
215:23eno braço e tallou-lle | del ũa mui gran partida.
215:25e porend' a aquel mouro | déu-ll' ũa atal ferida,
215:26que lle fez perdê-lo braço | lógu', e caeu-ll' a espada.
215:28que lógo a pedrejassen, | e muitas pédras trouxéron
215:29e tiraron-lle de préto, | mas ferir nona podéron;
215:31E metêrona no fógo | mui grand', e jouv' i dous días;
215:33e Misaél o meninno | e o tercer, Azarías,
215:35E do fógo a sacaron | e houvéron tal consello
215:39E tan tóste a deitaron | en un péego redondo; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
215:42de vertud' en ela éra, | e foi da agua sacada.
215:43E tan tóste a levaron | u' Rei de Grãada éra,
215:45e mandou de séus dinneiros | dar ao que lla trouxéra,
215:46e ar mandou a omagen | lógo levar a Grãada.
215:48de Leôn e de Castéla, | e o feito lle disséssen
215:51E eles tóste vẽéron | pera Segóvia aginna,
215:52u el Rei éra, e déron-ll' | a omagen da Reínna,
215:53Virgen santa grorïosa; | e en panos que tiínna
215:55E mandou que a guardassen | mui ben ena sa capéla,
215:56e a todos fez mostrá-la, | que houvéssen ên mazéla
215:57e punnassen come bõos | com' aquela alcavéla
215:58de mouros fosse vençuda | e a omagen vingada.
216Como Santa María se mostrou en semellança da mollér do cavaleiro ao démo, e o démo fugiu ant' ela.
216:5en servir Santa María, | e eno séu ben fazer
216:6põía súa fazenda | e todo séu asperar.
216:8que perdera quant' havía, | e éra-lle mui mestér
216:9de o cobrar, e quería | cobrá-lo ja como quér;
216:10e polo cobrar vassalo | se foi do démo tornar,
216:12e vóssa mollér tragede | a un mont', e falarei
216:13con ela e porên rico | sen mesura vos farei.”
216:14O cavaleir' oiu esto | e foi-llo lóg' outorgar.
216:18e disso-ll': “Ai, mollér, treides | hoge mig' a un logar.”
216:22per ren o marid', e foi-a | per força sigo levar.
216:24estar de Santa María | e disso: “Quér' éu alí
216:25folgar óra ũa péça, | e andaremos des i.”
216:26E deceu i e deitou-se | a dormir cab' un altar.
216:27E saiu Santa María | de tra-lo altar entôn,
216:28e assí a semellava | que dirïades que non
216:29éra se non essa dona, | e disso: “E ja sazôn
216:30de nos irmos, ai marido?” | E diss' el: “Temp' é d' andar.”
216:34en trager Santa María | e a ta mollér leixar.”
216:39E diss' ao cavaleiro: | “Fostes hóme de mal sen
216:40que cuidastes pelo démo | haver requeza e ben;
216:41mais fillad' ên pẽedença | e repentide-vos ên,
216:42e o que vos déu leixade, | ca vos non póde prestar.”
216:44e foi-s' u sa mollér éra | e contou-lle quanto viu,
216:45e do dém' e de séus dões, | de tod' alí se partiu;
216:46e dessa hór' adeante | Déus grand' algo lles foi dar.
217:4pecad' e se non repente | d' ir ant' a esperital
217:6e quen se desto non guarda | cae de mal en peor.
217:7E dest' un mui gran miragre | mostrou, per com' aprendí,
217:9de França en romaría, | e cuidou entrar alí
217:11Aqueste déz cavaleiros | tragía e quis entrar
217:19E eles tant' empuxaron | que o sangue lle saír
217:20fezéron ben pela boca | e pelos narizes ir;
217:22e disse quanto leixara | a dizer con gran door.
217:23E pois foi maenfestado, | entrou lógo manamán
217:24ben dentro ena eigreja | sen traball' e sen afán,
217:25chorand' e chamando muito: | “Sennor do mui bon talán,
217:28e quantos outros i éran, | e todos de coraçôn
217:29loaron muito a Virgen; | e as nóvas lógu' entôn
218:3E dest' en Vila-Sirga | miragre mui fremoso
218:5e ontr' os séus miragres | é d' oír pïadoso,
218:6de que ela faz muitos | nóbres e mui preçados.
218:8houve, rico sobejo | e muit' emparentado;
218:10per que ficou tolleito | d' ambos e dous los lados.
218:11E dest' assí gran tempo | foi end' atán maltreito,
218:12que de pées e mãos | de todo foi contreito;
218:13e de séu haver tanto | lle custou este feito,
218:14assí que ficou póbre | e con grandes cuidados.
218:17e que con eles fosse | mercee lles pidía,
218:18e eles deste rógo | foron muit' embargados.
218:20e ar da outra parte | a sa gran pobridade;
218:23E amedes fezéron | lógu' en que o levavan,
218:24e pera Santïago | sas jornadas fillavan,
218:25e a mui grandes pẽas | alá con el chegavan;
218:28e quand' en Carrôn foron, | ar cégo o acharon,
218:29e de o i leixaren | todos s' i acordaron.
218:32mui mellor que en outro | e i acomendá-lo.
218:35por que lles non morresse. | E assí o mesquinno
218:36ficou desamparado, | e eles séu caminno
218:38fez houve del mercee | e oiu séus braados
218:40e chorando mui fórte. | Mas a mui precïosa
218:41o oiu e sãou-o | come mui poderosa,
218:43E pois a poucos días | foi-se pera sa térra
218:45E pois alá foi, lógo | non fez como quen érra,
218:48E este, que fez? Lógo | fillou mui bõos dões
218:49e pois a Vila-Sirga | os déu en ofreções (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
219:3Que assí como tẽévras | e luz departidos son,
219:4assí son aquestas dúas | por dereit' e por razôn;
219:5ca a ũa nos dá vida | e a outra perdiçôn.
219:6E de tal razôn miragre | vos direi mui saboroso:
219:8que Séna éste chamada; | e como dizer oí,
219:10un logar u preegasse | de mármor riqu' e fremoso.
219:11E fez i vĩir maestres | sabedores de tallar
219:12e eno mármor mui branco | mandou-lles i fegurar
219:16mandou de muitas naturas; | e houve d' acaecer
219:17que poséron i o démo, | e fôrono compõer
219:20houv' o dém' a seer branco, | e non pareceu tan mal
219:26fez tornar en ũa hóra | mui feo e mui lixoso.
219:28e viron o démo negro, | fillaron-s' end' a riír;
219:30ll-ían, e en ir veê-lo | non vos foi mui vagaroso.
219:31E mandou a un séu hóme | que o lavasse mui ben
219:32e des i que o raesse; | mais sól non lle prestou ren:
219:34que desfazer nono pode. | E o bispo mui choroso
219:39o téu Fillo Jesú-Cristo, | que éste hóme e Déus,
219:40ca por ti muitos perdõa | e faz-lles que sejan séus.
219:41E éu aqueste miragre | farei põer entr' os téus
220:1E quena non loará
220:2a que todo mal tólle | e todo ben nos dá? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
220:4e nos todo mal tólle | no mundo e nos dá vida, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
220:6éste e sempre será.
220:8e da corte dos céos | servida e honrrada,
220:9e que ao séu Fillo | por nós é avogada;
220:10e grande razôn i há.
220:12loan días e noites | con mui fremosos cantos,
220:13e Déus en nós por ela | móstra miragres quantos
221:2ca enas mui grandes coitas | ela os acórr' e guía.
221:4fillou dela e pres carne; | ar porque de sa natura
221:5vẽo, e porque justiça | tẽen del e dereitura,
221:6e Rei nome de Déus éste, | ca el reina todavía.
221:7E porend' un gran miragre | direi, que avẽo quando
221:9que sempre Déus e sa Madre | amou e foi de séu bando,
221:13vĩir e que o amava | a gran maravilla féra.
221:14E ar éra i sa madre, | a que muit' ende prazía,
221:15e sa avóa i éra, | filla del Rei d' Ingratérra,
221:17e foi entrar en Gasconna | pola gaannar per guérra,
221:18e houv' end' a maior parte, | ca todo ben merecía.
221:19E pois tornou-s' a Castéla, | des i en Burgos morava,
221:20e un hespital fazía | el, e sa mollér lavrava
221:21o mõesteiro das Ólgas; | e enquant' assí estava,
221:22dos séus fillos e dos nétos | mui gran prazer recebía.
221:27E oiu falar de Onna, | u havía gran vertude;
221:29ca ben creo que a Virgen | lle dé vida e saúde.”
221:30E quand' aquest' houve dito, | de séu padre s' espedía.
221:32e mui mais polo meninno, | a que todos ben querían;
221:33e ían con ela gentes | chorando muit', e changían
221:36e vérmẽes del saían | muitos e grandes sen falla,
221:38Mas chegaron lóg' a Onna | e tevéron sa vegía
221:39ant' o altar maior lógo | e pois ant' o da Reínna,
221:44acorreu ao meninno | e de sa enfermedade
221:45lle déu saúde comprida | e de dormir voontade;
221:46e depois que foi espérto, | lógo de comer pedía.
221:47E ante de quinze días | foi esforçad' e guarido
221:49E quand' el Rei Don Alfonsso | houv' este miragr' oído,
222Esta é do capelán que cantava missa no mõesteiro das donas d' Achélas, que é en Portugal, e consomiu ũa aranna, e depois saiu-lle pelo braço.
222:2non lle nozirá poçonna, | e dar-ll-á por sempre vida.
222:3Ca ela troux' en séu ventre | vida e luz verdadeira,
222:8e ben creo que vos seja | d' oí-lo mui saboroso,
222:9e demais pera as almas | seer-vos-á proveitoso;
222:10e per mi, quant' hei apreso, | non será cousa falida.
222:13há i un rico mõesteiro | de donas, e castidade (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
222:15Este mõesteir' Achélas | há nom' e si é chamado;
222:16e un capelán das donas, | bõo hóm' e enssinado,
222:18e avẽo-ll' assí: ante | que foss' a missa fĩida,
222:20per que o démo vençudo | foi ja por sempr' e conquisto,
222:21caeü dentro no cáliz, | esto foi sabud' e visto, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
222:22per un fi' ũa aranna | grand' e negr' e avorrida.
222:24e non soube que fezésse; | pero houve confïança
222:25na Virgen Santa María, | e lógo sen demorança
222:29E con medo de poçonna, | mandou-o sangrar lógu' essa
222:30dona e toda-las monjas, | esta cousa foi ordida.
222:36e a aranna mostraron | entôn a muita de gente,
222:37e loaron muit' a Madre | de Déus Padr' omnipotente,
222:40por tan fremoso miragre, | e roguemos noit' e día
222:41a ela que do dïabo | nos guard' e de sa perfía,
223:2demanden a Virgen e a sa vertude.
223:4e vida por sempr' a quen lla demandar
223:5de coraçôn; e desto quér' éu contar
223:11E porend' un hóme bõo, Don Matéus,
223:13que raviou mui fórt', e os parentes séus
223:16E pois i foron, quis a Virgen assí
223:17que foi lógo são; e, com' aprendí,
223:22e contra o démo daquesta s' escude.
224:5fillar por dar a nós paz, | e tal é nóssa creença;
224:6e quen aquesto non cree, | faz torpidad' e loucura. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
224:9de as toller; e sei ben | que, se i mentes parades,
224:13e Terena chaman i, | logar mui sant' aficado,
224:17almoxerife del Rei | éra el, e confïava
224:20e que pois sa mórt' en séu | haver herdeiro ficasse.
224:21Mais sa mollér emprennou, | e u cuidou que folgasse
224:25ca o braço lle saiu | ontr' o córp' e a verilla
224:27O bon hóm' e sa mollér | foron entôn mui cuitados
224:28e entenderon que foi | aquesto per séus pecados;
224:31E un an' enteir' ou mais | en sa casa a crïaron.
224:32E dos miragres entôn | da Virgen alí contaron
224:35E ambos de Béja 'ntôn | se saíron pois un día
224:36con outra companna d' i; | e quando foron na vía,
224:41mandaron missas cantar; | e ũa missa cantada,
224:43A vólta foi no logar | grand', e os roméus correron
224:44aa moça, e entôn | dos panos la desbolveron
224:45e viron-ll' o braç' alí | desapreso, e renderon
224:48en Teren', e lóg' assí | mui grandes ofértas déron
224:49en Béja e nos logares; | e pois que esto soubéron, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
225Como ũu clérigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no cález, e andava-lle ontr' o coiro e a carne viva, e fez Santa María que lle saísse pela unna.
225:1Muito bon miragr' a Virgen | faz estranno e fremoso,
225:3E daquest' un gran miragre | vos será per mi contado,
225:4e d' oír maravilloso, | pois oíde-o de grado,
225:6dentro en Cidad-Rodrigo. | E é mui maravilloso
225:7ontr' os outros que oístes, | e tenn' éu que atal éste
225:10e porque a ben cantava, | éra ên mui desejoso
225:13estava cantando missa; | e pois houve consomida
225:15Jesú-Crist'. E viu no cáliz | jazer ũa grand' aranna
225:16dentro no sángui nadando, | e teve-o por estranna
225:18e de consomir-lo todo | non vos foi mui vagaroso.
225:19E pois aquest' houve feito, | non quis que ll' empeecesse
225:21e pero andava viva, | non ar quis que o mordesse,
225:22mas ontr' o coir' e a carn' ía | aquel bestigo astroso. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
225:23E andava muit' aginna | pelo córp' e non fazía
225:25e se s' ao sól parava, | lóg' a aranna viía,
225:26e mostrando-a a todos | dizend': “O Rei pïadoso
225:32e depois pelos costados | e en dereito do baço,
225:33des i ía-ll' aos peitos | e sól non leixava braço
225:34per que assí non andasse; | e o córpo mui veloso
225:35havía esta aranna. | E un día, el estando
225:37e el a coçar fillou-s' e | non catou al senôn quando
225:39E tan tóste que saída | foi, o crérigo fillou-a
225:40e fez lógo dela póos | e en sa bolssa guardou-a;
225:41e quando disse sa missa, | consumiu-a e passou-a,
225:42e disse que lle soubéra | a manjar mui saboroso.
225:45e des alí adeante | foi o crérigo por isto
225:46mui mais na fé confirmado, | e non foi luxurïoso.
226Esta é do mõesteiro d' Ingratérra que s' afondou e a cabo dun ano saiu a cima assí como x' ant' estava, e non se perdeu null' hóme nen enfermou.
226:3E dest' un miragre per quant' aprendí
226:5que Santa María fez, e creed' a mi (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
226:11E Santa María, u todo ben jaz,
226:13e tiínna o lógo guardad' e en paz;
226:17a térr' e o mõesteiro se somiu,
226:19E lóg' assí todo so térra entrou
226:25nena cozinna e neno parlador
226:27adega e vinnas con todo o séu,
226:28hórtas e moínnos, com' aprendí éu,
226:29guardou ben a Virgen, e demais lles déu
226:31E assí viían alá dentr' o sól
226:32como sobre térra; e toda sa pról
226:33fazer-lles fazía, e triste nen fól
226:38de fazer tod' esto e mais, sen dultar.
226:48E a gente toda foi alá porên,
226:49e o convento lles contou o gran ben
226:50que lles fez a Virgen; e todos loar
226:52que mantên e guarda aos que son séus.
227:1Quen os pecadores guía | e aduz a salvaçôn,
227:5e que sacou un cativo | de prijôn e déu saúde,
227:11E en gran coita jazendo, | cada noit' e cada día
227:14que o tirass' de cativo | sen dano e sen lijôn.
227:15E el aquesto fazendo, | chegou d' Agosto a fésta
227:17e el nembrou-s' end' e lógo | chorou, baixando a tésta.
227:18E os mouros que o viron | preguntárono entôn
227:19por que siía tan trist' e | tan muit' e assí chorava.
227:20E el respondeu-lles lógo | de como xe lle nembrava
227:22en tal día, e porende | quebrava-ll' o coraçôn.
227:23Quand' oiu esto séu dono, | foi tan brav' e tan irado
227:27Pois mandó-o en un cárcer | deitar fond' e tẽevroso;
227:30o fezéran a açoutes | os mouros, e por al non.
227:31E el aquesto dizendo, | pareceu-ll' a Grorïosa
227:33e disse-ll': “Oí ta coita | e non fui mui vagarosa
227:35E quand' esto houve dito, | lógo s' os férros partiron
227:36e caeu-ll' a meadade | deles, que o non oíron;
227:37e passou perant' os mouros | e viu-os, mas nono viron,
227:39E pois deles foi partido, | fillou en séu cól' aginna
227:41e a Vila-Sirga lógo, | a cas da Santa Reínna,
227:43E entrou pela igreja, | dando mui grandes braados,
227:45E pois que contou séu feito | a quantos i viu juntados,
228Como un hóme bõo havía un múu tolleito de todo-los pées, e o hóme bõo mandava-o esfolar a un séu mancebo, e mentre que o mancebo se guisava, levantou-s' o múu são e foi pera a eigreja.
228:1Tant' é grand' a sa mercee | da Virgen e sa bondade,
228:3E desto fez en Terena | a Virgen Santa María
228:6que sãou por sa vertude; | e porên ben m' ascoitade:
228:8de gota que aas pérnas | e aos pées houvéra;
228:9e porende no estabro | un mui gran tempo jouvéra
228:13a un séu hóm'. E enquanto | o manceb' ant' emorçava,
228:15e saiu passo da casa | e foi contra a eigreja,
228:16indo fraqu' e mui canssado; | mas a que bẽeita seja,
228:18ca o fezo lógo são, | sen door e sen maldade.
228:21e viu-o par da eigreja, | mas non tal qual o leixara;
228:22e foi ên maravillado | e diss' aa gent': “Uviade (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
228:23e veredes maravilla | estranna con gran proveito
228:25como o vej' óra são | andar e muit' escorreito;
228:26e vejamos se é esse, | e comigo o catade.”
228:27E lógo foron veê-lo | todos quantos i estavan,
228:28e adur o connoscían, | pero o muito catavan,
228:33a derredor; e a gente, | que lle ben mentes tiínna,
228:35E ben ant' o altar lógo | houv' os gẽollos ficados,
228:36e pois foi-s' a cas séu dono, | onde mui maravillados
228:37éran quantos i estavan; | e muitos loores dados
229Como Santa María guardou a sa eigreja en Vila-Sirga dos mouros que a querían derribar, e fez que fossen ende todos cégos e contreitos.
229:1Razôn é grand' e dereito | que defenda ben a si
229:2a que defend' outros muitos, | per com' éu sei e oí.
229:3E dest' un mui gran miragre | avẽo, tempo há ja,
229:5mouros por roubar Castéla, | e chegaron ben alá
229:7E foron aa eigreja | en que lavravan entôn
229:9e quando viron as hóstes | dos mouros, lóg' a Carrôn
229:10fogiron e a igreja | desampararon assí.
229:11E os mouros dentr' entraron | e quiséron derribar
229:12toda a igreja lógo | e destroír e queimar;
229:17e, sen aquesto, dos ollos | non podéron ren veer;
229:18assí cégos e contreitos | os levaron ben dalí.
229:21Jeso-Cristo e foi hóme | e ena cruz nos salvou,
229:25porque o séu ben guardara | e fora defendedor.
230:6e porend', asse Déus m' ampar:
230:7E pois nos dá tan nóbre don
230:9haver e que sejamos séus;
230:11E pois tan poderosa é
230:12e con Déus há tan gran poder
231:1Vertud' e sabedoría
231:15E dava muitos dinneiros
231:20e outros pera pïares;
231:23E tan grande-los trouxéron,
231:28toda a gent' e provava
231:36mui saj' e de gran bondade,
231:39e disse: “Se me crevéres
231:40e méu mandado fezéres
231:41e as pédras alçar quéres,
231:45e farei-lles alçar quedo
231:48e os mininnos fillava,
231:49e ben com' ela mandava
231:56muitos e maravillosos
232Como un cavaleiro que andava a caça perdeu o açor, e quando viu que o non podía achar, levou ũu açor de cera a Vila-Sirga, e achó-o.
232:1En toda-las grandes coitas | há força grand' e poder
232:4que as tólle e guarece | a quen quér de todo mal,
232:5e outrossí enas pérdas | ao que a chama val;
232:6e daquest' un gran miragre | vos quér' éu óra dizer.
232:8e perdeu, andand' a caça | ũa vez, un séu açor
232:9que éra fremos' e bõo, | demais éra sabedor
232:11Des i éra mui fremoso | e ar sabía voar
232:12tan apóst' e tan aginna, | que non ll' achavan séu par
232:13eno reino de Castéla; | e un día, pois jantar,
232:14foi con el fillar perdizes | e houve-o de perder.
232:16e foi-se pera sa térra | e séus hómees envïou (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
232:17buscá-lo a muitas partes, | e por el tanto chorou,
232:21e con coita mandou cera | fillar e disso assí:
232:25E esto foi lógo feito, | e foi-s' e, com' apres' hei,
232:27E rogou Santa María, | chorando dos ollos séus,
232:28chamando-lle: “Pïadosa | Virgen e Madre de Déus,
232:29Sennor santa e bẽeita, | móstra dos miragres téus
232:33e pois entrou pela pórta, | catou contra un rancôn
232:34e viu séu açor na vara | u xe soía põer.
232:35Quand' esto viu, os gẽollos | pos en térra, e a faz,
232:37e aa vara foi lógo | fillar séu açor en paz
232:38ena mão, e a Virgen | começou a bẽeizer.
233:1Os que bõa mórte mórren | e son quitos de pecados,
233:2son con Déus e con sa Madr' e | sempre fazen séus mandados.
233:5e a que séus ẽemigos | quiséron matar un día,
233:7El muit' homezïad' éra | e sempr' após el andavan
233:13e lóg' a ũa ermida | foi da Virgen, u entrava,
233:16que os mouros gaannaran, | e os mataran na guérra,
233:17E alí Santa María | o amparou, que non érra,
233:20e quando foi na carreira | e, como vos dixe, vira
233:21séus ẽemigos pós ele | vĩir e que lles fugira,
233:30e tod' aquel logar chẽo | éra d' hómees armados
233:32E quand' eles esto viron, | med' houvéron que s' achassen
233:33mal de Déus e de sa Madre | se i mais fazer provassen,
233:34e afastaron-s' afóra, | ca foron muit' espantados.
233:37e porende repentidos | foron de quanto fezéran
233:38e perdõaron-lle lógo, | e foron del perdõados,
233:39e de sũu se tornaron. | E pois as gentes soubéron
233:41e todos comũalmente | a Santa María déron
234Esta é como Santa María de Vila-Sirga fez oír e falar un moço que éra sordo e mudo, porque teve vigía ũa noit' ant' o séu altar.
234:2ben pód' os mudos e sordos | fazer falar e oír.
234:4e oír o que for sordo, | mui maior, se Déus m' ampar,
234:7E porend' a grorïosa | Virgen, que o troux' en si
234:10e destas dúas doores | o foi mui tóste guarir.
234:12natural, e Don Rodrigo | o crïou, per quant' éu sei,
234:14e que con séus cavaleiros | lle havía de servir.
234:16que se foss' a Vila-Sirga; | e foi i, e pois chegou,
234:17aquel moço sord' e mudo | alá consigo levou
234:18e feze-o essa noite | ben ant' o altar dormir.
234:21e quando foi ena sagra, | começou-s' a correger
234:22a lingua daquele moço | e as orellas d' abrir.
234:23E quand' a missa foi dita, | que non faliu ende ren,
234:24falou lóg' aquele moço | e outrossí oiu ben;
234:25e quantos alí estavan | loaron muito porên
234:26a Virgen Santa María, | e foron-ll' alg' oferir.
235:2assí quen nono gradece | faz falssidad' e gran mal.
235:3E daquest' un gran miragre | vos direi desta razôn,
235:4que avẽo a Don Afonsso, | de Castél' e de Leôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
235:5Rei, e da Andaluzía | dos mais reinos que i son;
235:6e, por Déus, parad' i mentes | e non cuidedes en al.
235:8loava mais d' outra cousa, | e non prendía afán
235:9en serví-la noit' e día, | rogando séu bon talán
235:11E desto que lle pedía | tan muito a aficou
235:14e loou porend' a Virgen, | a Sennor espirital.
235:15Pois passou per muitas coitas | e delas vos contarei:
235:19E demais, sen tod' aquesto, | fazendo-lles muito ben,
235:20o que lle pouco gracían | e non tiínnan en ren;
235:26e d' hoi mais mui ben te guarda | de gran pecado mortal.”
235:28e depois, quand' en Requena | este Rei mal enfermou,
235:30fez por el este miragre | que foi começ' e sinal
235:31dos bẽes que lle fezéra | e lle quería fazer.
235:32E depois, quando da térra | saiu e que foi veer
235:35E pois a Monpislér vẽo | e tan mal adoeceu
235:39E feze-ll' en poucos días | que podésse cavalgar
235:40e que tornass' a sa térra | por en ela ben sãar;
235:41e passou per Catalonna, | en que houve de fillar
235:43E pois entrou en Castéla, | vẽéron todos alí,
235:48sei, por deitaren do reino | e que ficasse por séu,
235:50ca Déus lo alçou na cima | e eles baixou no val.
235:51E depois, quand' en Bitória | morou un an' e un mes,
235:55E depois de muitos maes | o sãou, grandes e gréus,
235:58ẽemigos e pois dele. | E ben com' ard' estadal
235:60os outros pera o démo | foron e, se Déus quisér,
235:62e do mal que lles ên venna, | a mi mui pouco m' incal.
235:63E pois saír de Castéla, | el Rei con mui gran sabor
235:67E con esta 'nfermidade | das outras sãar-o fez;
235:68e u cuidavan que mórto | éra, foi-se dessa vez
235:72que de vida o julgasse, | e a Santa 'mperadriz
235:75E ar foi-o conortando, | ca maltreit' éra assaz,
235:76e de todas sas doores | o livrou ben e en paz,
235:77tragendo per el sas mãos, | e non tiínna enfaz
235:78e parecía mas crara | que é rubí nen crestal.
235:79E tod' aquesto foi feito | día de Pascua a luz
235:80per ela e per séu Fillo, | aquel que seve na cruz
235:82a sa merce' e sa graça | no perigo temporal.
235:84pera dar-nos bõa vida | aquí, e pois bõa fin;
235:85e porende a loemos | que nos meta no jardín
235:86de séu Fill' e que nos guarde | do mui gran fógu' ifernal.
236Como ũa mollér perigoou no mar, e tragía un fillo pequeno nos braços; e feze-a Santa María per cima das aguas andar de pé, assí como iría per un mui bon chão.
236:3E dest' un mui gran miragre | Santa María mostrou
236:11E pereceu a galéa, | e morreron lógu' entôn
236:15E tragendo enos braços | entôn aquel fillo séu,
236:20a Virgen Santa María | e foi-a lógo prender
236:21pela mão e da agua | a começou a erger,
236:23E ben assí pela mão | a levou ben sen afán
236:25e pose-a eno pórto | de Marssela, u están
236:27foi de como ll' avẽéra. | E todos lógo sen al
236:30e lóg' a aquela póbre | foron porên algo dar.
237Como Santa María fez en Portugal na vila de Santarên a ũa mollér pecador que non morresse ta que fosse ben confessada, porque havía gran fïança en ela e jujũava os sábados e as sas féstas a pan e agua.
237:5E desta confïança tal | vos direi, se quisérdes,
237:6que houve grand' ũa mollér; | e pois que o soubérdes
237:8e haveredes des alí | o dém' avorreçudo.
237:10e pero sa fazenda mal | fazía, confïava
237:11na Madre do mantẽedor | do mund' e jajũava
237:14jajũava esta mollér | e non comía nada
237:15senôn pan e agua, pero | seendo denodada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
237:19e en aquel día fazer | maldade non quería
237:23d' ir a sa térra; e entôn | vestiu-se ben privado
237:24e saiü-s' entôn dalí, | e non muit' ascondudo. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
237:26e foi missa oír entôn, | ca tal costum' houvéra
237:27sempre tal di'; e un garçôn | séu houv' ên coita féra,
237:28e con outros pós ela foi | como louc' atrevudo.
237:29E foi-a entôn acalçar | caminno de Leirẽa,
237:37contra ela, o traedor, | e diz: “Se non fezéres
237:38óra quant' éu quisér, aquí | o córp' e quant' houvéres
237:39perdud' hás.” E ela respôs: | “Pódes quanto quiséres
237:41El con gran despeito travou | dela, e ameúde
237:44e os grandes miragres téus, | que o dém' han vençudo.
237:47guarda-me polo prazer téu | do dém' e de sa grade,
237:48so que el muitos meter vai, | e do séu dent' agudo.
237:51e non hei, mal pecado, ja | temp' en que os chorasse,
237:54e non se mãefestou. Mais | fôrona desnüando
237:55de quanto tragía entôn, | e ela braadando,
237:58des i degolou-a lógu' i | sen dó' e sen mesura;
237:59mais a de qu' el rei Salomôn | falou, santa e pura,
237:60a sa oraçôn ben oiu, | que sãa cégu' e mudo.
237:62fogiu-s' e leixó-a jazer | so ũa gẽesteira.
237:63E chegou lógo ben alí | a Santa verdadeira,
237:69E pois disse-lle: “Sei aquí, | non temas nemigalla,
237:70e pornán que daquí a cras | mãeféstes ta falla
237:71quanta hás feita contra Déus, | e crei ben que te valla
237:72méu Fill', e vivirás con el, | pero te vai sannudo.
237:73E ves, un cavaleiro ven | per aquele recóste,
237:75e do concello saïrá | contra ti mui grand' hóste,
237:76e mui lonj' este feito téu | seerá retraúdo.”
237:78e pois que viu assí seer | esta mollér mesquinna,
237:79sinou-s' entôn e diss' assí: | “Santa Virgen, Reínna,
237:81“Cavaleiro”, disse-ll' entôn, | “e porquê vos sinades?
237:86hómees a que nunca fiz | mal e que me roubaron,
237:90a que póssa dizer méu mal; | e depois saberedes
237:91da Virgen o gran poder séu, | e ja o ben veedes
237:94e tod' aqueste feit' entôn | diss' a toda a gente.
237:95E a clerizía dalí | saiü mantenente, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
237:98achou, e foi mui ben entôn | confessada primeiro
237:99e comungou-s'; e a Madre | do Fillo verdadeiro (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
238Como Déus se vingou dun jograr tafur que jogava os dados e porque perdera descreeu en Déus e en Santa María.
238:3A Sennor que nos adusse | salvaçôn e lum' e luz,
238:4e que viu por nós séu Fillo | mórte prender ena cruz,
238:6en bõo día foi nado | quena serviu e honrrou.
238:7E desto vos direi óra | ũa vengança que fez
238:9que el e sa Virgen Madre | santa e o séu bon prez,
238:12e descreía tan muito, | que quantos seían i
238:14mais el de viltar a Virgen | e Déus sól non s' enfadou.
238:16na Virgen e pois prendeü | por el mórte dos judéus, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
238:17mais o coraçôn proposo | e todos los sisos séus
238:19E dezía que non éra | Déus nada neno séu ben,
238:20e que o da Virgen fora | chufa, ca non outra ren.
238:21E el est' e mais dizendo, | ei-vos un capelán ven
238:23na vila. E os gẽollos | ficaron todos entôn
238:25e o jograr mal-andante | cospiu e disse que non
238:26vira gente tan bavéca, | e mui mal os dẽostou.
238:29e pois se tornou du ía, | diss' entôn: “Ai, pecador
238:31o que te fez de nïente | e pois há t' a desfazer,
238:32e no día do joízo | estarás a séu poder, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
238:33cativ'? E non sabes esto, | nen t' ar quéres connoscer
238:35E da Virgen grorïosa | te nembra, e ben farás,
238:36e filla ta pẽedença | por aquesto que dit' hás.”
238:38O ben, de Déus e da Virgen | renégu', e aquí me dou
238:39que non hajan en min parte | e que xe me façan mal
238:40e me metan, se podéren, | dentro no fógu' infernal.”
238:44foi assí Santa María | e séu Fillo desdennar.”
238:45Esto diss' o prést' e foi-s'; e | o démo vẽo travar
238:46eno jograr que vos dixe, | e assí o apertou
238:47que o torceu entôn todo. | E assí vingar-se quis
238:48Déus por si e por sa Madre, | e desto seede fis
238:49que nunca mais falou nada; | e porên, pa-San Dinís,
238:51do córpo e no inférno | a foi lógo sobolir;
238:53da Virgen e do séu Fillo, | que nos vẽo remĩir;
239Esta é dun miragre que Santa María fez en Murça por un hóme que déu séu haver a guardar a outro, e negou-llo e jurou-lle por el ant' a Magestade.
239:3E desto vos quéro falar
239:4dun gran miragre e contar,
239:14e allur o demandade;
239:17E com' ides óra dizer
239:18tal mentira? e calade.”
239:22quis carne por nós e nacer.”
239:26e pois do al vos quitade.”
239:28e pois que a jura jurou,
239:33E quis falar, mas non falou;
239:34e pero a ir-se fillou
239:35e u a sa casa chegou
239:39E começou-s' a repentir
239:40de séus pecados e sentir;
239:45E tan muito o foi seguir
239:47e o frade fezo vĩir,
239:50porque mentí. E vós dade
239:54e a Déus por mi rogade,
239:55e ao que fui mentiral
239:57E a Virgen que pód' e val,
239:61E a tercer día sen al
239:62foi mórt'. E porên loade
239:64todos e con gran devoçôn,
239:65que sempre d' érr' e d' ocajôn
239:67e que de séu Fillo perdôn
239:73e pois el pres por nós paxôn,
240:3ena loar e dizer o séu ben
240:4e non cuidar nunca en outra ren;
240:7ena loar, e sempr' éu loarei
240:9e por aquesto dereito farei,
240:10e os cuitados dereito farán.
240:11ena loar e sempr' esto fazer
240:15ena loar e nunca fazer al;
240:17e per ela somos livres de mal
240:18e do pecado que fezo Adán.
240:19ena loar e dizer o séu prez
240:20e quanto ben ela no mundo fez
240:21e como róga por nós cada vez
240:23ena loar, e dereito será;
240:24ca muito ben nos fez sempr' e fará,
240:25e se non foss' ela, foramos ja
240:26todos con Abiron e con Datán.
240:27ena loar, e farán gran razôn;
240:29quand' eles érran, e outro padrôn
240:31ena loar, e quen esto fezér
240:34por nos tirar de coitas e d' afán.
240:36e porên devemos a confïar
240:42e estes taes non se perderán.
241Esta é como un meninno que éra esposado con ũa meninna caeu de cima dũa muit' alta pena en fondo, e quebrou per todo o córpo e morreu. E sa madre começó-o de pedir a Santa María, e déu-llo viv' e são, e ontr' o moço e sa esposa meteron-s' en orden.
241:5E se m' oír quisérdes | e parardes femença,
241:10viuva, e ũa filla | havía fremosinna;
241:11e o fillo da outra | pagou-se da meninna,
241:12e com' é de costume, | por mollér a pedía.
241:18a moça e sa madre, | e mandou ben provado
241:19guisar de comer tóste; | e o jantar guisado,
241:22servindo gran companna | de donas e fremosa,
241:26muit' alt' e muit' esquivo, | u a dona morava;
241:27e o meninn' un vaso | en sa mão fillava (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
241:28contra ũa fẽéstra, | e lavar-o quería.
241:29Ao démo non prougue | dest', e con grand' enveja
241:31el que toda maldade | ama sempr' e deseja
241:34e deitou-se de peitos, | e foi ja que pesando
241:36da outra part' e fóra | pela pena caía.
241:38e quebraron-ll' os braços, | ollos e sobrencellas,
241:39e houve fèramente | desfeita-las semellas,
241:40e foi o moço mórto | alá jus' u jazía.
241:42a sógr' e a meninna | e quantos i sevéron;
241:48ant' o altar da Virgen, | e assí lle dizía:
241:50por salvaçôn do mundo | e crïast' e nodriste,
241:52e sabes com' há coita | de fillo queno cría;
241:58do leit' en que jazía, | e viv' essa vegada
241:61Ficou aquel meninno | viv' e tan ben guarido
241:64foi o que demandava | e donde se doía.
241:66e manteer castidade | nos días que durasse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
241:67e de toda folía | des alí se quitasse;
241:68e outrossí a moça | assí o prometía.
241:70e a Santa María | fezéron i serviço
241:71sempr' enquanto viveron, | e dest' outro boliço
241:72do mundo se quitaron | e de toda folía.
241:73Este miragr' escrito | foi lógo mantenent' e
241:75e nós assí façamos, | ca ben sei cèrtamente
241:76que é dos pecadores | esforç' e lum' e vía.
242Esta é como Santa María de Castroxeriz guariu de mórte un pedreiro que houvéra de caer de cima da óbra, e esteve pendorado e teve-se nas pontas dos dedos da mão.
242:3E d' ela fazer aquesto | há gran poder, a la fé,
242:5e porên, macar nos céos | ela con séu Fillo sé,
242:6mui tóst' acá nos acórre | sa vertud' e séu poder.
242:7E dest' un mui gran miragre | vos quér' éu óra contar
242:12e mais d' outra ren fïava | na Virgen esperital;
242:13e porende cada día | viínna i séu jornal
242:14lavrar encima da óbra. | E houve d' acaecer
242:16da óbr', e ambo-los pées | lle faliron e assí
242:17coidou caer, e a Virgen | chamou, per com' aprendí,
242:18os dedos en ũa pédra | deitou; e fez-lo tẽer
242:21e assí chamand' estava | a Sennor que nos mantên,
242:22dependorado das unllas | e colgado por caer.
242:23E estev' assí gran péça | do día, com' apres' hei,
242:26atá que vẽo a gente | e o fez ên decender.
242:28a Virgen Santa María, | e aquel pedreir' entôn
242:30e fezéron o miragre | per essa térra saber.
243Como ũus falcõeiros que andavan a caça estavan en coita de mórte en un regueiro, e chamaron Santa María de Vila-Sirga, e ela por sa mercee acorréu-lles.
243:1Carreiras e semedeiros
243:5E de tal razôn com' esta | avẽo ũa vegada
243:9Estes con el Rei andavan | Don Afons', e séus falcões
243:10tragían e ar caçavan | con eles muitas sazões
243:12non quiséron chamar outro | e foron caçar senlleiros.
243:13E pois foron na ribeira | u muitas aves andavan,
243:15des i deceron a elas | e assí as aaguavan,
243:18e chegaron aa agua, | cada ũu como viínna, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
243:19e britou-s' entôn con eles | o geo; mas a Reínna
243:20chamaron de Vila-Sirga | que os valess', e certeiros
243:24e saíron ende vivos, | e lóg' a séus semedeiros
243:25cavalgaron. Des i foron | a Vila-Sirgu' e loores
243:28e pois est' al Rei contaron | ante muitos cavaleiros.
244:3E daquest' un gran miragre | en Laredo conteceu,
244:5Jeso-Cristo, Déus e hóme, | que por nos salvar morreu;
244:6e por Déus, este miragre | ascuitade-o mui ben.
244:9miragres bõos e muitos, | e porende van alá
244:10as gentes e dan i algo, | cada ũu do que ten.
244:12e per esse mar andando | ao pórto recondiu;
244:13e leixou-s' ir lóg' a ela | a gente quando a viu,
244:15E pois a balẽa mórta | foi, fillaron-s' a tornar
244:17na igreja que vos dixe | e a Déus s' acomendar
244:18e a sa bẽeita Madre, | de que todo ben nos ven.
244:20da gente que i entrava, | e começou a dizer:
244:22e en aquesto ben tenno | que os vencerei de sen.”
244:23E lógo se foi correndo | e na tavérna entrou;
244:24e pois que beveu do vinno, | atán fèrament' inchou
244:25e creceu-lle tant' o ventre, | que per pouco rebentou,
244:28estar, e a séus parentes | rogou-lles que fossen i
244:29con ele aa igreja; | e, segund' éu aprendí,
244:30tevéron i sa vigía | e déron de séu argên.
244:32e tornou entôn tan são | como nunca foi mellor;
244:33e el e todos los outros | déron graças e loor
245Como Santa María tirou un hóme de prijôn e o fez passar un río que éra mui fondo, e non se mollou.
245:4e por nós seermos salvos | feze-a sobre los séus
245:5córos dos ángeos reínna; | e porend', amigos méus, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
245:7E sobr' aquest' un miragre | mui fremoso vos direi
245:9en San Salvador da Torre, | por un hóm', e mui ben sei
245:11Entre Doir' e Minn' havía, | no reino de Portugal,
245:13escudeiros e peões, | cavaleiros outro tal;
245:16en San Salvador da Torre | e, per quant' éu aprendí,
245:17fazía ben sa fazenda | servindo Déus, e des i
245:20da Santa Virgen, e sempre | fazía sa oraçôn
245:24havía grand'; e porende | os que soían fazer
245:25mal e roubavan a térra | fôrono entôn prender
245:26e, mao pecad', havían | de o espeitar sabor.
245:27Metêrono en un barco | e passárono alên,
245:28e íano maltragendo | que lles déss' algũa ren;
245:29e no castélo de Nevia | o meteron, e des ên
245:32foi, e dizían: “Vilão, | hoge seerá ta fin
245:33se nos non dás quant' houvéres.” | E jurou par San Martín
245:36e muita da agua fría | deitar sobr' el essa vez,
245:37e o córpo con feridas | ja chus negr' éra ca pez,
245:38e o alcaide dizendo: | “Don vilão traedor,
245:40e os fillos prenderemos.” | Ele diss' entôn: “Sennér,
245:43Eles esto non quiséron | e fôrono açoutar,
245:45e pois que o ben feriron, | assentaron-s' a jantar;
245:51E el aquesto dizendo, | ũa dona entôn entrou (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
245:52per meógo do paaço, | e cada un a catou;
245:55E foi-se dereitamente, | que todos a viron ir,
245:56ao hóm' e deslïó-o | e disse: “Porque servir-
245:58desta prijôn en que jazes | tan fórt' e tan sen sabor.”
245:59E filló-o pela mão | mui manss' e mui sen afán
245:60e levou-o perant' eles; | e ben creede de pran
245:62sól de ll' en ele travaren, | e perderon a coor.
245:63E as pórtas do castélo | fórtes, com' aprendí éu,
245:65daquela que o levava | abriron-s', e con el déu
245:66na riba do río Limia | e disse: “Méu servidor,
245:67entra no río e passa | a alên, e acharás
245:69per elas ousadamente | e na eigreja marrás
245:70e dirás est' aos frades | todos e ao prïor.”
245:72e diz; “Sennor, muit' é alto, | des i u mais baixo é
245:74Diss' ela: “Faz o que digo | e non sejas dultador.”
245:75E meteu-s' entôn a vao | en aquel río medês,
245:77e ante que s' i metesse, | disse-ll' ela entôn: “Ves,
245:80entrou dentro na igreja | e deitou-s' ant' ũa cruz
245:81e ant' ũa majestade | da Sennor que nos aduz
245:82quanto de ben nós havemos | e nos é defendedor.
245:83Entraron entôn os frades | nas matinas, e tafur
245:84cuidaron entôn que éra | e entrara per algur;
245:85e maravillados éran, | ca solamente un mur
245:87E disséron: “Tu que jazes, | bon hóm' e quen te meteu
245:88en tal logar come este? | Ben louco fust' e sandeu.”
245:89Acordou, e o convento, | des que o ben connoceu,
245:90prougue-lle muito con ele. | E el foi departidor
245:91de quanto ll' entôn vẽéra, | e jurou par San Dinís
245:92que sempr' a Virgen servisse, | pois a ela prougu' e quis
245:93que de mal fosse livrado. | E per mi seede fis
245:94que fez pois ben sa fazenda | e foi grand' esmolnador.
245:96viron que assí perderan | o pres' e os sóldos mil,
245:97e que assí ũa dona | llo levara tan sotil-
245:98ment', e viron que a Madre | fora do Remiidor.
245:102cada un e neún deles | non foi depois malfeitor.
246Esta é dũa bõa mollér que ía cada sábado a ũa eigreja que chaman Santa María dos Martires, e obridô-xe-lle, e depois foi alá de noite, e abriron-xe-lle as pórtas da eigreja.
246:2poder há nas deste mundo | de as abrir e serrar.
246:4que avẽo en Alcáçar, | e creo que foi assí,
246:8punnav' a ũa igreja |a e oraçôn oír, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
246:9e levava sa oférta | sigo por a oferir;
246:13fora, e arrepentiu-se; | e por esto correger,
246:14foi ja tard' aa eigreja | e cuidou i dentr' entrar.
246:17mas as pórtas ben serradas | achou, e fillou-s' acá
246:18de fóra fazer sas prézes | e começou de chorar.
246:19E pois aquest' houve feito | e compriu sa oraçôn,
246:20viu lóg' as pórtas abértas, | e foi en séu coraçôn
246:22non vira que llas abrisse. | E foi lóg' ao altar
246:23e pos i sa oferenda, | des i lógo se saiu
246:24da igreja. E pois fóra | foi, as pórtas serrar viu;
246:25e con gran medo que houve, | lógo dalí recodiu
246:26e foi-se pera a vila, | mas non de mui gran vagar.
246:27E quando foi aas pórtas | da vila e entrar quis,
246:29de non entrar, e cuitada | foi ên muit', par San Dinís;
246:31Entôn ũa dona béla | e nóbre ll' apareceu,
246:32que a fillou pela mão | e na vila a meteu
246:33e levó-a a sa casa, | ond' ela prazer prendeu;
246:40a séus pées por beijar-llos; | mas nona viu, e ficou
246:41ende mui desconortada, | e en sa casa entrou,
246:42e aqueste feit' a todos | outro día foi contar.
247Como ũa meninna naceu céga, e a cabo de déz anos levárona a Santa María de Salas, e déu-lle lógo séu lume Santa María.
247:4dũa moça que nacera | céga e que non viía
247:8que serviss' a sa eigreja | e un estadal de cera
247:10a madr' éra mui coitada | e o padre mui coitado.
247:11Pero crïaron sa filla, | e ela foi ben crecendo;
247:12e pois que compriu déz anos, | séu padre, com' éu aprendo,
247:13morreu, e ficou a madre; | e chorando e tremendo
247:14levou a moça a Salas | e diz: “Sennor, há-ti grado
247:16linnaj' e naceu-me esta | filla; mas se éu soubésse
247:19E porende cha aduxe | a esta túa eigreja,
247:21e se te praz séu serviço, | dá-lle lume con que veja,
247:22e des hoi mais penssa dela, | ca de mi sól un bocado
247:23non haverá.” E tan tóste | revolveu-se muit' aginna
247:26que lle séu Fillo mostrara, | e viu lógo ben provado.
247:29que tal miragre fezéra; | e a moça i ficava
248Como dous marinneiros se querían matar en Laredo ant' o altar de Santa María, e pola sa gran mercee guardó-os que se non matassen nen se ferissen.
248:5E de tan gran pïadade | un miragre direi ên
248:6que mostrou grand' en Laredo | a Sennor que pód' e val
248:8e que van en romería | as gentes muitas alá (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
248:10consello aos cuitados | e que nas cuitas non fal.
248:12muitos hómees da térra | e sas candeas queimar;
248:13e entôn dous marinneiros | fillaron-s' a pelejar,
248:15E sacaron os cuitélos | lóg' ambos por se ferir;
248:18e toda a gent' i vẽo | veer este feit' atal.
248:19E assí como os braços | foron ambos estender
248:21e estando-se catando, | non se podían mover,
248:23E estand' assí tolleitos, | cada un se repentiu
248:24muit' e a Santa María | lógo mercee pediu,
248:25e demais toda a gente | que aqueste feito viu,
248:27E ela o rógo deles | oiu e sa oraçôn;
248:28e estes que se querían | mal, perdõaron-s' entôn,
248:29e a gente que i éra | loaron de coraçôn
249Como un maestre que lavrava na eigreja que chaman Santa María d' Almaçán, en Castroxeriz, caeu de cima en fondo, e guardó-o Santa María que se non feriu.
249:2d' ocajôn será guardado | e d' outro mal, sen mentir.
249:3E de tal razôn com' esta | un miragre vos direi
249:5a Virgen Santa María, | per com' éu aprix e sei;
249:6e por Déus, meted' i mentes | e querede-o oír.
249:12pora gaannar da Virgen | mercee e gualardôn.
249:13E porend' ór' ascoitade | o que ll' avẽo entôn,
249:14e sempr' haveredes ende | que falar e departir.
249:15El maestr' éra de pédra, | e lavrava ben assaz
249:16e quadrava ben as pédras | e põía-as en az
249:18E un día fazend' esto | foron-ll' os pées falir,
249:19e caeu ben do mais alto; | e en caendo chamou
249:26por loar a sa mercee | e os séus bẽes gracir.
249:27E quantos alí estavan | déron loores porên
249:28aa Virgen grorïosa, | que os séus val e mantên. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
249:29E porende lle roguemos | que sempr' hajamos séu ben
249:30e nos gaann' o de séu Fillo, | que nos vẽo remiír. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
250:3e Fill' e amigo.
250:5e Fill' e amigo.
250:8téu Fill' e amigo.
250:10téu Fill' e amigo.
250:13téu Fill' e amigo.
250:15téu Fill' e amigo.
250:18e Fill' e amigo.
251:5e des que o oírdes, | ben sõo fis e sei
251:7Un burgês i havía | mui rico e que ben
251:9haver, ca lle morrían; | e prometeu porên
251:13E a moça na claustra, | per com' éu aprendí,
251:15séu fillo. E de pédra | éran ambos non d' al,
251:20ía e a levava | sigo ant' o altar,
251:21lógu' ela s' esfurtava | e ía-se parar
251:23E levava-lle sempre | rósa ou outra fror
251:25e con est' à omagen | colleu tan grand' amor,
251:30que faagar podésse | e en braços coller.
251:32as donas aa claustra | e delas se partir,
251:33porên a asseitaron, | e viron-lle pedir
251:34o fill' aa omagen, | e viron-lle tender
251:35os braços que llo désse. | E ela ar tendeu
251:36os séus braços e déu-llo; | e poi-lo recebeu,
251:37a moça faagó-o, | e tal amor colleu
251:39e mui léda cantando | nos braços o fillou.
251:40E aquesto fazendo, | o convento chegou;
251:41e a omagen lógo | séu fill' a si tirou,
251:45chorando e dizendo: | “Monjas, de mal talán
251:51Sobr' est' a madre vẽo | e preguntou-ll' assaz
251:52que vira; e a moça | lle diss': “A mi non praz
251:53d' al senôn de méu fillo, | e dade-mio en paz.”
251:54E ergeu-se mui tóste | e fillou-s' a correr,
251:55e foi-se à omagen | e disse: “Dá-me méu
251:56fill'.” E tendeu os braços | como se fosse séu.
251:59E sobr' est' ao Papa, | que ten logar de Déus,
251:60que dalí mui prét' éra, | a madre e os séus
251:63desta moça que ‘fillo’ | chama, e al non diz,
251:64por un da Magestade | pintad' e con verniz?
251:65Mas vós que sédes padre | da lee e joíz,
251:68mandarei cantar missa, | e tu a levarás”,
251:69diss' à ama da moça, | “e se de Satanás
251:73e quando foi na sagra, | aqué a madr' aduz
251:75A moça teve mentes | e dacá e dalá,
251:76e pois viü a Hóstïa | alçar, disso: “Ahá, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
251:77aquel é o méu fillo, | e dade-mio acá.”
251:78E o Papa fez lógo | a Hóstïa trager
251:79e meteu-lla nas mãos; | e diss' ela: “Est' é
251:81e porende me quéro | ir con el, ca temp' é.”
251:82E meteu-a na boca | e leixou-se morrer.
251:85e a Santa María | que miragre tan bél
251:86mostrara, e tan tóste | o mandou escrever.
252:3E sobr' aquest' un miragre | pequenn' e bõo d' oír (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
252:5e per i saber podedes | como guarda quen servir
252:6a vai de mal e de mórte, | e daquesto nunca érra.
252:10mas caeu lógo sobr' eles | o mont', e come quen sérra
252:11pórta, assí ensserrados | foron todos, e sen al
252:13os acorreu muit' aginna | e os defendeu de mal
252:19o démo. E porên todos | foron lógo dar loor
253Como un roméu de França que ía a Santïago foi per Santa María de Vila-Sirga, e non pod' ên sacar un bordôn de férro grande que tragía en pẽedença.
253:1De grad' há Santa María | mercee e pïadade
253:3Ca pola sa homildade | é ela lum' e espello
253:4de todo-los pecadores, | e abrigo e conssello;
253:5e a sa virgĩidade | legou fórte no vencello
253:10Porên dela un miragre | direi, e vós m' ascuitade:
253:16e foi-se confessar lógo; | e pois foi ben confessado,
253:20de livras viínt' e quatro | e, como quér que podésse,
253:21a sas cóstas ou na mão | o levass' e o posésse
253:22ant' o altar de San Jame, | e non foss' en poridade.
253:24e o bordôn fazer tóste | mandou, assí Déus me valla,
253:25de viínt' e quatro livras, | que non mingou nimigalla;
253:27E el indo per Castéla | con séu bordôn francamente,
253:29que chaman de Vila-Sirga, | e preguntou aa gente
253:30por aquel que logar éra; | e disse-ll' entôn un frade:
253:32en que muito bon miragre | sempre faz e saboroso
253:34e a eigreja é súa | e derredor a herdade.”
253:36desvïou-se do caminno | e fez entôn alá ida
253:37e meteu-se na igreja, | u sa oraçôn oída
253:39E perdôn de séus pecados | pidiü ben alí lógo
253:40e diss': “Ai, Santa María, | por esto perdôn te rógo.”
253:41E tan tóst' o bordôn grósso | quebrou pelo meo lógo,
253:43El viu o bordôn quebrado | assí e maravillou-se
253:44qu' en dúas péças caeü | ja feit', e porên sinou-se (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
253:45e quantos alí estavan; | des i entôn levantou-se
253:46por s' ir e dalí levá-lo | por gãar sa caridade.
253:47E o bordôn que jazía | en dúas péças no chão,
253:49per poder que el houvésse; | e porên teve por vão
253:50séu cuid', e disse chorando: | “Ai, Madre de Déus, catade
253:51a vóssa mui gran mercee | e non a mia desmesura
253:52grand' e sobeja e féra, | que me fez fazer loucura
253:54valla-mi a bondade vóssa, | e esto me perdõade.”
253:55E contou a razôn toda | como o bordôn levava,
253:56assí como ja oístes; | e cada ũu loava
253:57Déus e a sa Virgen Madr', e | a crerizía cantava
253:60E per aquel entenderon | que o hóme bõo éra
253:62cárrega que el levava | do férr' e de sa maldade.
253:64e pois tornou a sa térra, | serviu mui ben todavía,
253:66E por aqueste miragre | todos ll' agora rogade
253:68e nos guarde de pecado, | d' érr' e de mao boliço,
253:70con ela e con séu Fillo; | e porên “amên” cantade.
254:3E dest' avẽo en França | un gran miragre provado,
254:5e porend' ontr' estes outros | miragres será contado,
254:6porque sei que o terredes | por bõo e por fremoso.
254:8pora haveren conórte | do grand' afán e marteiro
254:9que segund' ôrdin sofrían; | e tod' un día enteiro
254:11dizendo paravlas loucas, | maas e desordinnadas,
254:12e andavan-se jogand' a | couces e a empeladas;
254:13e hóras e orações | ja havían obridadas,
254:14e en serviço do démo | cada un ér' aguçoso.
254:15E eles assí andando, | pelo río vĩir viron
254:16ũa barqueta pequena | con hómes, e dentr' oíron
254:17que muit' entre si falavan; | e pois tod' esto cousiron,
254:22e livre de vóssas mãos | con séu Fillo grorïoso.”
254:24o nome da Virgen santa | e que vós en el fïastes;
254:29a séu mõesteir' e lógo | mui ben se mãefestaron,
254:30e de Déus perdôn houvéron, | que é Sennor pïadoso.
255:3e esperança
255:10nóbr' e cortesa,
255:13Esta foi rica e ben casada
255:14e mui fremosa e de bõo sen,
255:15e en Leôn do Rodán morada
255:17e houve béla
255:21Ela e séu sennor ambos déron
255:23e morada de sũu fezéron
255:32fez foi o genrro, e non houv' i al;
255:37E esse día, pois missa dita,
255:38assentaron-s' a jantar, e mandou
255:40e sa mollér, que por el foi, achou
255:42e escoorido, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
255:43e apelido
255:46foi pela vila, e vẽo lógu' i
255:48e preguntou como morrer' assí.
255:49E tant' andando
255:51e preguntando,
255:54e fez recadar de mui mal talán
255:61O meirinno, que foi fórt' e bravo,
255:63e por queimá-la non déu un cravo,
255:69E u a levavan pela rúa
255:76e rogá-la-ía.”
255:78e ela lógu' en térra se tendeu
255:85E lógo tan tóste o meirinno
255:90dentr' e odede,
255:93Esto foi feito tóst' e correndo,
255:94e a casa dentro e en redor
255:96e de fógo, dond' houv' ela pavor;
255:102foi e a lenna se tornou carvôn,
255:107e ameúde
255:117Quand' est' o meirinno e as gentes
255:119e mandaron lóg' aos sergentes
255:121lógu'; e con cantos
255:125E pois que ela foi na igreja,
255:127e loaron a que sempre seja
255:130e pïadosos,
255:131e saborosos
256:3E dest' un mui gran miragre | vos quéro dizer que vi,
256:4e pero éra meninno, | membra-me que foi assí,
256:5ca m' estava éu deante | e todo vi e oí,
256:6que fezo Santa María, | que muitos fez e fará.
256:8Don Fernando, a Capéla | e de crischãos poblou;
256:9e sa mollér, a Reínna | Dona Beatriz, mandou
256:11aa hóst'. E séu mandado | fez ela mui volontér;
256:12e quando foi na cidade, | peor enferma mollér
256:15E por que esto dizían | non éra mui sen razôn,
256:17e havía tan gran féver, | que quena viía entôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
256:19Mas la Reínna, que sérva | éra da que pód' e val,
256:22de Santa Marí' e disse: | “Esta cabo mi será,
256:25porend' a mi a chegade | e lógo lle beijarei
256:26as sas mãos e os pées, | ca mui gran pról me terrá.”
256:27E tod' est' assí foi feito; | e lógo, sen outra ren,
257:5foi guardar relicas da Madre de Déus e Filla
257:6e de santos; e direi com', e Déus i m' ajude.
257:8e de santos e de santas, por que Déus fazía
257:9miragres; e el Rei ensserró-as aquel día
257:10e foi-s' end', e nonas mandou catar amïúde.
257:12e pois vẽo a Sevilla, achou grandes danos
257:16e as arcas en que siían mal desbaratadas; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
257:21e houve des i da Virgen tan grandes amores,
258:3E de tal razôn com' esta | un miragre vos direi
258:5escrito ontr' outros muitos, | e assí o contarei
258:8e ũa mollér mui bõa, | que amava mais ca si
258:9a Virgen Santa María | e, segund' éu aprendí,
258:11ía mui de bõa mente, | e dava ben a comer
258:13e por aquesto farinna | mandava muita fazer,
258:16quanto pan comprad' havía | e quanto do séu colleu;
258:17e poi-lo despendeu todo, | un día ll' acaeceu
258:19esmólna como soían. | E el' amassando pan
258:20entôn estava, e lógo | os fez coller manamán
258:21e déu-lles a massa toda | quanta pera si de pran
258:22tiínna e pera eles, | que ren non ll' ên foi ficar.
258:24caentar mui ben o forno, | e ele o caentou;
258:25e quando foi ben caente, | lógo sa madre chamou,
258:27E ela con gran vergonna | diss' ao fillo: “Par Déus,
258:32e a madre mui cuitada | foi correndo de randôn
258:34minguava ên nulla cousa | dela. E lóg' a sinar
258:35se fillou, e depois esto | ar direi-vo-lo que fez:
258:36foi-s' aa rúa chorando | e loand' a do bon prez,
258:38tan grande que feit' havía, | e fez a todos chorar.
258:39E chorand' entôn loavan | a Madre do Salvador
258:41daquela que a servía, | e dando-lle gran loor
259Como Santa María fez avĩir na sa eigreja d' Arraz dous jograres que se querían mal, e déu-lles ũa candea que non pode outre trager senôn eles.
259:11Ca lles vẽo en sonnos e assí
259:13a mia eigreja d' Arraz, e alí
259:17e foron i u lles ela mandou,
259:18e vírona escontra si vĩir.
259:19E diss': “Amigos, vóssa entençôn
259:20partid', e ambos mui de coraçôn
259:21amade-mi e vós muit', e al non
259:23E déu-lles lóg' ũa candea tal
259:26e sãan quantos alô quéren ir.
259:28e sãavan as gentes da door,
259:34e quería contra cima sobir.
259:37e déron-lla a bever, e mui ben
259:41e tan ben sãan as gentes de pran,
260:7e é de ben comprida,
260:9e nóssa coita sente,
260:11e por que Déus perdõa,
260:13na vida e na mórte,
260:15viv', e que nos acórre,
261Esta é da bõa dona que desejava veer mais d' al hóme bõo e de bõa vida, e bõa dona outrossí.
261:1Quen Jesú-Crist' e sa Madre veer
261:4e se guarde de lles fazer pesar.
261:8bõos hómes quería e honrrar,
261:9e bõas donas; e foi-llos mostrar
261:10Santa María e fez connocer.
261:13e ela con sabor de o veer
261:14ll' envïou muito dizer e rogar
261:17ela. E ele vẽo sen lezer
261:18e começou mui ben a sermõar;
261:19e ela, tanto que o foi veer,
261:21E pois a el se foi mãefestar,
261:23E el assí lle soube responder:
261:25e bõa dona, éu vo-los veer
261:27haveredes e mui sóa estar
261:28en ũa casa e i atender.”
261:30E pois nóve días foi acabar,
261:33per ũa éstr' e per outra passar,
261:34como per pont', e passada fazer
261:35per i os santos. E ela saber
261:36quis quen éran, e lóg' a preguntar
261:38foi deles, e pres-lo a conjurar
261:40deles quen éran. E el responder
261:42por Déus en este mund' e endurar
261:44no paraíso, e porên chamar
261:46e vós assí o devedes creer.
261:47E os outros que oídes leer
261:48loando a Déus e apósto cantar, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
261:50póden; e aqueles dous que chegar
261:52ést' e sa Madre, onde foi nacer.”
261:54contra o céo e pres-s' a chorar
261:55e disso-lles: “Sennores, pois veer
261:58E lóg' ant' eles foi mórta caer.
261:60da mórte dela, e maravillar
261:62dela o feit' e non llo quis celar;
261:63e fezo sas compannas espertar
261:64e punnou lógo d' alí a mover,
261:65e foi-s' aginna sen se detẽer.
261:66E pois chegou, fez as pórtas britar
261:67e buscou a dona pola veer,
261:68e viu-a mórta e mellor cheirar
261:72o santo bispo, e fez ên loar
261:74e a sa Madre non ar quis leixar
262Como Santa María guareceu no Poi ũa mollér que éra sorda e muda.
262:3E daquest' un gran miragre | fezo a Virgen, que sól
262:7Este logar é bispado, | e eigreja nóbr' há i
262:9e porende muitas gentes | de todas partes van i;
262:12con torvões e coriscos | de todas partes caer,
262:14e desta guis' a eigreja | ficou d' hómees senlleira.
262:15As pórtas e as fẽéstras | serraron-se lógu' en par,
262:16e os santos e as santas | começaron de cantar
262:18en bon son “Salve Regina”; | e esta foi a primeira
262:20sord' e muda, na eigreja, | que con medo se deitou
262:21tras lo altar, e viu lógo | con séus ollos e falou,
262:22e ficou ben de séus nembros | toda sãa e enteira.
262:23E como quér que falasse | nas outras razões ben,
262:28e viron as pórtas clusas | e quiséronas abrir,
262:29mas non podéron; e lógo | fillaron-s' a repentir
262:30de séus pecados, e foi-lles | entôn a Virgen porteira.
262:31E pois foron na eigreja, | lógo a mollér saiu
262:32detrás lo altar u éra, | e contou-lles como viu
262:33a Virgen Santa María | e com' a todos oiu
262:34ben cantar “Salve Regina.” | E mais gente que en feira
262:37E des alí adeante | estabiliron que non
262:39E porend' esto creede, | e non creades end' al
262:42e se faz grandes miragres, | esto ll' é cousa ligeira.
263Como Santa María apareceu a un hóme que éra tolleito de todo-los nembros e disse-lle que se fezésse levar a sa igreja e sería lógo são.
263:2e en bon ponto naceu
263:4fez e a obedeceu.
263:6per que nos guardemos d' érro | e hajamo-lo amor
263:7de Déus, e que ar sejamos | sen coita e sen door;
263:9E daquest' un gran miragre | mui préto de Santandér
263:13E deste mal tan cuitado | éra que sól se volver
263:15e chorando e gemendo | non quedava de dizer
263:18a Virgen Santa María | e disse: “Se tu sãar
263:20a esta eigreja lógo.” | E el espavoreceu;
263:21pero falou como pode | e disse: “Alá irei
263:28dizer, e verá-lo córpo | daquel que dela naceu,
263:29e lógo serás guarido | e ar cobrarás téu sen.”
263:30E el, poi-la viu fremosa | e ar vestida tan ben,
263:33Foi-s' a Virgen. Ficou ele | e fez quanto lle mandou;
263:34e pois foi ena igreja | e a missa ascuitou
263:35e viu o Córpo de Cristo, | que chorando aorou,
263:36lógo foi guarid' e são, | e du jazía s' ergeu
263:37e ao altar dereito | se fillou corrend' a ir.
264:3E daquest' un miragre | vos quéro contar óra
264:7E ela, por vertude | que del há, nos defende
264:8e defend' a si misma | quand' algún tórto prende;
264:12per mar con sas galéas | e con mui gran navío;
264:13e assí os cuitaron | que per força do río
264:18feitos grandes miragres | e sempre os fazía.
264:20mui ben e muit' apósto, | e assí fegurada
264:23E ante que morresse | a Virgen, fora feita
264:25dos judéus e do démo, | que sempre nos espreita
264:26por fazer que caiamos | en érr' e en folía.
264:30cuitada e séu preito | todo pera mal ía.
264:31E quand' alí foi pósta, | chorando lle rogaron
264:36u a feriss' as ondas, | e assí lle disséron:
264:37“A ti e nós defende | destes que non crevéron
264:40alçaron, e tan tóste | as naves dos pagãos
264:42e da bẽeita Madre, | que os guïou e guía.
264:43E por este miragre | déron grandes loores
264:44todos comũalmente, | maiores e mẽores,
264:46acórr' e a coitados | nas coitas noit' e día.
265:6ond' hajades pïadad' e devoçôn.
265:12mais de grand', e sempre des sa meninnez
265:15de saber. E soube sempre ben sen mal,
265:16e Santa María, a que pód' e val,
265:17amou mais que al ren, e por lle leal
265:19E sas hóras todas sempre ben rezou,
265:20e pois foi de missa, mui ben a cantou
265:22de mouros, e levado foi en prijôn
265:23a Pérssïa; e un mouro rico déu
265:24por el séu haver, e ficou sérvo séu.
265:25E alí jazendo, per quant' aprix éu,
265:27e a Santa María, que ajudar
265:28o quiséss' e daquela coita tirar.
265:29E ela o fez a séu sennor amar,
265:31en sa casa e amostrar a leer
265:32a séu fill' e outrossí a escrever
265:36E pois esto soube o Emperador,
265:39e ele o fezo lógo manamán.
265:40E o Emperador, poi-lo viu, mui gran
265:41prazer con el houv' e en orden de San
265:44que éra en Roma; e íano i
265:45veer ameúd', e el estand' alí,
265:46séu conssell' oía sempr' e séu sermôn.
265:47E sempre lle conssellava que con Déus
265:48se tevésse muit' e des i aos séus
265:49sempre ben fezéss', e póbres e roméus
265:50houvéssen mui gran part' e mui gran quinnôn.
265:54e envïou sobre atal entençôn,
265:59E diss' a un séu hóme: “Vai-te, sennér,
265:63E o mandadeiro desto non falir
265:64quis e foi deitar as cartas, sen mentir,
265:66as foi e tornou bravo com' un leôn.
265:73sabede, e mal bastido, a la fé,
265:77catou as lêteras e diss': “O malvaz
265:84sobr' aqueste feito; e pois que oiu,
265:87E a un séu hóme disse lógo: “Tól
265:89aquela carta; e pois faça sa pról
265:90per u mais poder.” E el en oraçôn
265:93e dizend' assí: “Se t' éu serviço fiz,
265:101e se cantar ou loor éu de ti dix
265:104jouv' esto dizendo e tendud' en cruz
265:106ben, trouxe a mão e eno tocôn
265:107lla pos, e foi são eno mes d' abril;
265:108e lógo ant' o Emperador gentil
265:109e ante outros hómees ben cen mil
265:110cantou sa missa e fez gran precissôn.
266:2faz por que en Déus creamos | e por nos guardar de mal.
266:3E por esto contar quéro | dun escrito en que diz
266:6e por Déus, parad' i mentes | e non faledes en al.
266:8de todos Santa María, | e muitas gentes i van
266:9tẽer alí sas vegías | e de grad' i do séu dan
266:10por se fazer a eigreja | e a torr' e o portal.
266:11E por aquesto madeira | fazían alí trager,
266:12pédra e cal e arẽa; | e desta guis' a fazer
266:18quis a Virgen que ferisse | a nunll' hóm'. E quen viu tal
266:22que non matass' ou ferisse | e fezésse gran sinal.
266:26que sempr' aos séus acórre | nas grandes coitas e val.
267:1A de que Déus pres carn' e foi dela nado,
267:4e nóssa saúde cobrada e vida,
267:7que fez esta Virgen santa e Reínna,
267:9contar-vo-lo-ei brevement' e aginna
267:11Entre Doir' e Minn' en Portugal morava
267:13Santa María e por ela fïava,
267:14e ena servir sempr' éra séu cuidado.
267:16se dõa fremos' e apósta achasse
267:17e que pera o altar lle semellasse,
267:24pera ir a Frandes; e essa vegada,
267:34chorou e coidou entôn i séu pecado.
267:35E o mercador eno bórdo da nave
267:37e ũa onda vẽo fórt' e mui grave
267:38que lle déu no peit', e no mar foi deitado.
267:53e se mi óra daquestas ondas tirares, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
267:54servir-t-ei éu sempr' e farei téu mandado.
267:57mas tu, dos coitados esforç' e escudo,
267:60vẽo, que o dém' e séus feitos quebranta;
267:63E fez entôn i gran maravilla féra,
267:67E levou-o salvo a térra segura,
267:71E ante déz días, oí por verdade,
267:75E tanto que os da nav' alí chegaron,
267:77e os séus entôn mui lédos per tornaron,
267:78e contou-lles el quant' havía passado.
267:79E o mercador, pois se tornou de França
267:80e foi en sa térra, sen longa tardança
267:81a Rocamador se foi, e confïança
268:5e porend' un séu miragre | oíde, se Déus vos valla,
268:9e servindo-a de grado | sempre sen nulla dultança,
268:13des i en ũa carreta | a tragían, e proveito
268:17os miragres que a Virgen | faz en Vila-Sirgu'; e quando
268:19chorou muito dos séus ollos | e aos céos as mãos
268:20alçou e diz. “Virgen sant', a | que non creen os pagãos,
268:23E promet' éu, Virgen santa, | que éu aa ta eigreja
268:25per ti desta mia gran coita | que éu padesqu' e sobeja,
268:26ca nós vida e saúde | todos de ti atendemos.”
268:29e pois foi en Vila-Sirga | fez, como sól seer manna
268:31E mandou que na eigreja | a metessen muit' aginna;
268:32e pois ant' o altar jouve | da Virgen santa, Reínna,
268:36tu és corõa dos santos | e tu dos ángeos vida;
268:41déu lle saúd' en séu córpo, | e foi sãa e cobrada
268:44tornou-se pera sa térra | e foi de Santa María
268:45servidor mentre foi viva. | E porên nós todavía
268:46por tan fremoso miragre | sirvamo-la e loemos.
269Como un menino que éra sordo e mudo resuscitó-o Santa María per rógo de sa madre do menino e fez-lle cobrar o falar e o oír.
269:2pód' os mudos e os sordos | fazer falar e oír.
269:5grandes e maravillosos, | e acórr' u há mestér
269:9nen falava nemigalla; | e a mesquinna porên
269:14e vegías das sas féstas | jajũava sen falir.
269:16por que tanto jajũava; | e ela lle dessinou
269:18se a jajũar com' ela | e mercee lle pedir
269:19na voontad' e per sinas, | esto con gran devoçôn.
269:24e falou dereitamente | e começou a dizer:
269:25“Mia Sennora, ben vennades.” | E ar, com' en responder,
269:27E ar diss' outra vegada: | “De bõa mente verrei.”
269:31e me disse ‘Déus te salve’; | e éu respondí que ben
269:32fosse vĩud', e ar disse | que non leixasse per ren
269:33que me ben non confessasse; | e éu respondí porên
269:37mui ced' ao paraíso; | e éu lógo sen tardar
269:40que non foi mudo nen sordo, | mas comeu lógu' e beveu.
269:42loores; e de nós seja | loada, se por ben vir.
270:1Todos con alegría | cantand' e en bon son,
270:3Pero que noit' e día | punnamos de pecar,
270:9e porên lle roguemos | que aqueste cantar
270:15Per Adán e per Éva | fomos todos caer
270:17de nós quen nos fezéra, | e vẽo-se fazer
270:20Déus, e mui gran dereito | faz quen é servidor
270:21desta que nos adusse | Déus, hóm' e Salvador,
270:22que compriu quanto disse | Daví e Salomôn.
270:24e foi end' Isaías | séu profetizador;
270:25e Danïél profeta, | que dita de pastor
270:28e foi por nóssa vida | Madre d' Adonaí;
270:29e desta jaz escrito | en libro Genesí
270:30que séu fruito britass' o | démo brav' e felôn.
270:32falou e de séu Fillo | profetizou assí,
270:33dizendo que profeta | verría, e des i
271Esta é de como ũa nave estedéra tres meses en un río e non podía saír porque a combatían mouros, e Santa María sacou-a en salvo.
271:4grand' e mui maravilloso | eno río d' Azamor,
271:8no río que estreit' éra, | e non podía pois d' i
271:12todavía a cuidavan | e vïínnana combater;
271:16pela fóz daquele río, | e cuidavan i fĩir;
271:23E se vos a Virgen santa | deste logar non tirar,
271:25do masto per ũa córda, | e quér' enforcad' estar
271:29e o alcaide lles disse: | “Por Déus, non vos seja gréu
271:30e guisad' os aparellos | quis como mellor podér.
271:31E todos Santa María | roguemos de coraçôn
271:33e que non cate com' éste | pera ela pouco don;
271:34e confonda Déus quen contra | esto nulla ren dissér.”
271:36e pois suso foi alçada, | o mar creceu e chegou
271:38fóra do río a salvo. | E porende quen fezér
271:41e ena hóra da mórte | nono leixará per ren;
271:42e porên serví-la deve | tod' hóm' e toda mollér.
272:4meter, ben alí nos móstra | ela merce' e amor
272:5por que non desasperemos, | e porend' atal sennor
272:6devemos mais d' outra cousa | sempre servir e loar.
272:7E de tal razôn miragre | vos contarei que oí
272:12tan muit' havía errado | e éra tan pecadriz
272:15E assí a adusséra | o démo a cofojôn,
272:18per que entrou na eigreja | e começou de chorar.
272:19E confessou séus pecados | a un préste que achou;
272:20e pois que llos houv' oídos, | muito se maravillou
272:21de tanto mal que fezéra, | e sobr' aquesto cuidou.
272:22E ela foi mui coitada | e começou-ll' a falar
272:23e disse-ll': “Ai, sennor préste, | se póde inda seer
272:26desta pared' a est' outra | e s' alá toda mudar,
272:27que éste da grorïosa | Virgen e Madre de Déus,
272:31mollou, e muito rogando | aquela que Déus pariu
272:32que merce' houvésse dela; | e a Virgen a oiu.
272:33E o préste parou mentes | e lóg' a omagen viu
272:34estar na outra pared'; e | foi-se lóg' agẽollar
272:35ant' a mollér e rogou-lle | que muito ll' éra mestér
272:37maior miragre mostrara | sa Madr': “E pois ela quér
272:42E porên por mi lle róga | que me non queira culpar
272:43daquest' érro que hei feito.” | E fillou-s' a repentir;
272:44e pois que foi repentido, | começou-se lógo d' ir
272:45braadando pelas rúas, | e as gentes fez vĩir
272:46e mostrou-lles o miragre | que fez a Virgen sen par.
272:47E todos entôn chorando, | segund' éu escrit' achei,
272:49e a mollér depois sempre | a serviu, e porên sei
273:1A Madre de Déus que éste | do mundo lum' e espello,
273:2sempre nas cousas minguadas | acórre e dá conssello.
273:3Desta razôn un miragre | direi apóst' e fremoso,
273:4que fezo Santa María, | e d' oír mui saboroso;
273:6pero térra avondada | de perdiz e de cõello.
273:9mas pequena e mui póbre | e de todo menguadosa,
273:10e campãa há tamanna | qual convên ao concello.
273:11E os panos con que éra | ende o altar cobérto
273:12éran ricos e mui nóbres, | esto sabemos por cérto;
273:13e per cima da eigreja | éra o teito cobérto;
273:14e hóstïas i menguavan | e vinno branqu' e vermello.
273:16que entrou un hóme bõo, | e viu estar desaposto (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
273:17o altar e disse lógo: | “Par Déus, muit' é gran dẽosto
273:19E pero óra non tenno | pera dar i oferenda,
273:23E maa ventura venn' a | quen altar assí desbulla:
273:24e porên buscade fíos, | amigos, ca éu agulla
273:32que os haver non podía, | catou e viu a séu lado
273:33pender de cima do ombro | dous fíos, e espantado
273:35este miragre, mais nóvo; | e por aquesto, varões,
273:37E lóg' ant' o altar todos | fezéron sas orações,
273:38e mais lágrimas choraron | ca chẽo un gran botello.
273:39E levantaron-se lógo, | dando grandes adïanos
273:40todos a Santa María; | e el coseü os panos (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
273:41mui ben con aqueles fíos | e encobriü os danos, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
274:5aa Virgen sa garnacha | d' orações, e poder
274:9e estando-a fazendo, | o démo en coraçôn
274:14e fez-lle leixar a orden, | e foi-s' ende súa vía.
274:16e ficou-s' el en gẽollos | e mui ben per entendeu
274:17que Santa María éra | e lógo a connoceu.
274:18E ela en súa mão | ũa garnacha tragía
274:19que ademais éra béla | e de mui rico lavor,
274:21pequena. E diss' o frade: | “Seería mui mellor
274:24ést' a que me tu fazías, | e leixasche-ma assí
274:26ao mõesteir', e se mia | comprisses, gracir-cho-ía.”
274:28e disso-lle: “Sennor, Madre | daquel que pód' e que val,
274:30ao mõesteir' e esta | garnacha acabaría.”
274:33e tórna-t' a túa orden, | ca mui cedo ch' haverá
274:37e a esto para mentes, | ca éu ant' a ti verrei
274:38que moiras; e no méu Fillo, | que te fez, sempre confía.”
274:40E foi-s' u éran os frades | e séu hábito pediu,
274:41e contou-lles quanto vira; | e cada un escriviu
274:44e na óbra que leixara | por fazer ar começou;
274:45e mui ben ontre séus frades | tod' aquel tempo passou,
274:46e cada un parou mentes | ena Virgen se verría.
274:48e pareceu ao frade | e disso-ll': “Amigo, ben
274:50ca saïrás cras do mundo, | e prend' ên grand' alegría.”
274:51Entôn vẽo-s' aos frades | e disso: “Sennores méus,
274:53e disso que éu salrría | cras do mundo; e os séus
274:56e porên me diss' a mórte | que me podéss' ên sentir.”
274:57E estando sempr' en prézes, | en outro día saír
275:13e por aquesto fôronos ben lïar
275:15E a Terena os levaron entôn,
275:19E levando-os ambos a grand' afán,
275:23E o primeiro deles mentes parou
275:27E disse lógo como vos éu direi:
275:29ca vejo Santa María, e ben sei
275:36e eigreja, ca lógo se ben sentiu
275:37da ravia são, e agua lles pediu,
275:38e déron-lla dũa fonte peranal.
275:39E pois beveron, ar fillaron-s' a ir
275:41sa romaría; e porque os guarir
275:45e des i cada un deles acendeu
275:49como Sennor mui nóbr' e de mui gran prez
275:50que sempr' acórre con séu ben e non fal.
276:12e dá
276:13saúde e salvaçôn,
276:19e foi que os tangesse,
276:21foi e caeu sobr' esse.
276:35nen manteiga; e porên,
276:40E foron assí fazer,
276:42e a
276:50e tan tóste foi sentir
276:53tésta. E porên loou
276:57e sa
276:61sempre é mui loada e (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
277:2aquele que as sas féstas | non guarda e 'n pouco ten. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
277:3E dest' un mui gran miragre | demostrou Santa María
277:6haver gran gente de mouros | que s' ên foron, e foi ben.
277:7Eles de Lisbõa éran, | e atal preito poséron
277:8ontre si que correr fossen | o Algarv', e si fezéron.
277:9E porên de sũu todos | foron correr, e houvéron
277:12e matárono aginna; | des i lógo o assaron,
277:13e des que foi ben assado, | lóg' a comer s' assentaron,
277:20quanta mais dela podéssen | e que a non leixarían,
277:21e ben assí o fezéron; | e fartos dalí s' ergían
277:23de jajũar en tal térra | e andand' en cavalgada;
277:25E tan tóste começaron | d' andar per essa 'ncontrada,
277:26e acharon-se con mouros; | mas a todos non prougu' ên.
277:27Ca os que i jajũavan | foron sãos e guaridos,
277:28e os que comeron carne, | maltreitos e mal feridos;
277:29e macar que se preçavan | de fórtes muit' e d' ardidos,
277:33daquel cérvo que comeran; | e desto maravillados
277:36e correron depós eles | e mataron e prenderon
277:37todos con quantos lidaron, | e chaga non receberon;
277:40d' en sábado comer carne, | e que o muito guardassen
277:41por honrra da Virgen santa, | e sempre o jajũassen
278Como ũa bõa dona de França, que éra céga, vẽo a Vila-Sirga e teve i vigía, e foi lógo guarida e cobrou séu lume. E ela indo-se pera sa térra, achou un cégo que ía en romaría a Santïago, e ela consellou-lle que fosse per Vila-Sirga e guarecería.
278:3E desto contar-vos quéro | miragre fremos' e bél
278:9a muitos d' enfermidades | e mórtos ressocitou.
278:10E porend' as gentes algo | começavan d' i fazer,
278:11e de muitas térras éran | os que viínnan alí.
278:15E depois aa tornada, | quando chegou a Carrôn,
278:18préto de nósso caminno, | e i podemos jazer.”
278:19E pois saíron da vila, | mui préto daquel logar
278:20fillou-s' a chover mui fórte, | e houvéron a entrar
278:21con coita ena eigreja, | e des i ant' o altar
278:22se deitaron. E a céga | foi sa oraçôn fazer,
278:24que s' amercẽasse dela | e lle tolless' aquel mal,
278:25per que houvésse séu lume. | E lóg' a que pód' e val
278:26fez que foi lógo guarida. | E fillou-s' a bẽeizer
278:27a Virgen Santa María; | e outro día fillou
278:28séu caminn', e assí indo, | un hóme cégo achou
278:31E contou todo séu feito, | como fora con roméus
278:35O cégo creeu a dona, | e tan tóste se partiu
278:36dela e foi sa carreira, | tanto que s' el espediu;
278:37e pois foi en Vila-Sirga, | fez sa oraçôn e viu,
278:41por tan apósto miragre | que fez, e tan sen afán,
279Como el rei pidiu mercee a Santa María que o guarecesse dũa grand' enfermidade que havía; e ela, como sennor poderosa, guarecê-o.
279:2e acorred' a vósso trobador,
279:4A tan gran mal e a tan gran door,
279:6e sã' é ja, se vos ên prazer for,
279:9e vos déu por nóssa rezõador,
279:13e o mal que me ten tod' en redor,
279:17de todo ben e do mal sãador?
279:18Tolleu-ll' a féver e aquel humor
279:19mao e lai.
280:4e pelo séu rógo se desatan
280:8e ar faz ressocitá-los mórtos
280:9e aos coitados dá conórtos
280:10e con o démo por nós peleja.
280:12e avogada dos pecadores
280:13e a mellor das santas mellores;
280:15Dos martires é lum' e corõa
280:16e das vírgẽes ar é padrõa,
280:17e os grandes pecados perdõa:
281Como un caveleiro vassalo do démo non quis negar Santa María, e ela o livrou do séu poder.
281:5que fosse de maior guisa, | e tal astragueza pres
281:9e passand' assí séu tempo, | con esta ventura tal,
281:16e aquel éra o démo, | e assí o cometeu:
281:18ca tu, e fez méu mandado, | e fiz-llo todo cobrar.
281:19E se tu assí fezéres, | todo cho éu cobrarei.”
281:20Diss' el: “Di-me que che faça, | e lógo cho éu farei.”
281:21Diss' o démo: “Por vassalo | méu t' outorga, e dar-ch-ei
281:22mui mais ca o que perdische.” | E el foi-llo outorgar.
281:25e néga todos séus santos.” | E fillou-xe-lle pavor
281:26de os negar, e negó-os; | tanto ll' houv' a preegar.
281:34que non entres en eigreja.” | E jurou d' i non entrar.
281:36e foi con el Rei de França | un día a un sermôn,
281:37e el Rei ena eigreja | entrou, e el con el non
281:38entrou e houve vergonna | de se del assí quitar.
281:40de fóra o cavaleiro, | e a sa mão levou
281:41contra el e sinal fizo | que entrass'; e espantou
281:44e non entrou na eigreja, | mais algur de fóra 'stá.”
281:45E fezo catar de fóra | quaes estavan alá,
281:46e viron o cavaleiro | sóo senlleiro estar.
281:50e fez sinal que ant' ela | sól non m' ousasse parar.
281:54do dém', e Déus e os santos | neguei por m' enrrequentar.
281:55Mais des hoje mais do démo | m' espeço e négo éu
281:56el e todas súas óbras | e leixo quanto m' el déu,
281:57e tórno-m' a Jesú-Cristo | e outorgo-me por séu
281:58e peço-lle que se queira | de mi pecador nembrar.”
281:59Poi-lo viu el Rei queixar-se | e mui ben se repentir,
281:61a Virgen Santa María; | e el disso: “Consintir
281:64de vós haverdes pobreza | en méu rein' e ontr' os méus.”
281:65E déu-ll' entôn por herdade | mui mais ca houvéran séus
281:66avóos, e ficou rico | com' hóme do séu logar.
282Como Santa María acorreu a un moço de Segóbia que caeu dun sobrado mui alto, e non se feriu porque disse: “Santa María, val-me.”
282:3Ca muito é gran vertude | e pïadad' e mercee (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
282:5ca estando con séu Fillo, | todo sab' e todo vee,
282:7E daquest' un séu miragre | mui fremoso contarei
282:10que na cidade morava | e éra ên natural.
282:12e un día trebellando | andava, com' aprendí,
282:13encima dũu sobrado | muit' alt', e caeu dalí
282:14de cóstas, cabeça juso, | e foi caer ena cal.
282:16do meninno que caera, | e o padre lógu' entôn;
282:17e outrossí fez a madre, | que o mui de coraçôn
282:19coidando que mórto éra, | e foron polo fillar.
282:20E quando pararon mentes, | vírono en pé estar
282:21trebellando e riíndo, | e fôrono preguntar
282:27Quand' est' oiü o padre | e a madre, gran loor
282:29e lóg' o moço levaron | aa eigreja maior
282:30con muitas candeas outras | e con un séu estadal.
283:6ser homildosa e fazer
283:10E por esto vos contarei
283:13en Terena, e mui ben sei
283:15fez muitos e faz cada día
283:20e un día quis preegar
283:21en sa eigreja e mostrar
283:25de vóssas eigrejas e ir
283:27nen dar do vóss' e oferir;
283:28e juro-vos éu sen mentir
283:31E se per ventura avên
283:36E u esto dizer quería,
283:40e de guisa tórto ficou
283:44E foi tolleito lóg' alí
283:51e temêrona mais des i.
283:53que tolleit' éra e se viu
283:55daquel érr' e se repentiu,
283:57e fez assí que todavía
284:2guardá-lo-á do démo | e de sa tentaçôn.
284:3E daquest' un miragre | mui fremoso direi
284:5en un livr', e d' ontr' outros | traladar-o mandei
284:6e un cantar ên fige | segund' esta razôn.
284:8e todos ben cuidavan | que mórt' éra sen al;
284:9e se non foss' a Virgen, | Reínna sperital, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
284:15E aquel frad' enfermo | entôn non respondeu,
284:17com' en desasperando, | e todo se torceu;
284:18e aa cima disse, | mui trist' e en mal son,
284:20prestar non lle podían, | e tal éra séu sen,
284:21e tan gran pról ll' havía | fazer mal come ben.
284:22E quand' est' houve dito, | disse-ll' o compannôn
284:27se partiría dele. | E o frade rezou
284:29e atán tóst' o démo | se foi e o leixou,
284:30que o non viu pois nunca, | e vedes por que non:
284:35E quand' est' houve dito, | começou de riír
284:36e disso aos frades: | “Non veedes vĩir
284:38E lógo ante todos | fezo sa confissôn,
284:39e repentiu-se muito | do que foi descreer
284:40e comungou. E lógo | começou a dizer
284:41que o do leit' ergessen, | e mandou-se põer
284:42en térra, e a alma | foi dar a Déus en don.
285Como Santa María fez aa monja que non quis por ela leixar de s' ir con un cavaleiro que se tornass' a súa ôrdin, e ao cavaleiro fez outrossí que fillasse religïôn.
285:6e de fremoso parecer e apósta mininna;
285:7e gran crerizía
285:8e grand' ordinnamento | esta dona havía,
285:9e demais sabía
285:11Sen tod' esto de linnage muit' alt' éra, e mellor
285:12falava d' outra mollér. E por aquesto a essa
285:13fillou por sa companneira e por sa aguardador,
285:15e u quér que ía
285:20quería, que éra menínn' e apóst' e fremoso.
285:22e en guisar que a houvésse foi tan aguçoso,
285:25e lle prometía
285:27E demais que grand' herdade lle daría e haver
285:28e a terría sempr' honrrada, rica e viçosa,
285:29e que nunca del pesar recebería, mais prazer.
285:30E tanto lle diss' aquesto, que ela saborosa
285:31foi e d' alegría
285:33e que leixaría
285:39e se ll' espedía.
285:43Desto foi tan espantada e houve pavor atal,
285:47e foi-se sa vía,
285:49E ela jazía
285:52a abadessa se levou e a monja con ela.
285:53E lóg' aquel séu amigo vẽo, que ll' arreferiu
285:60e por ir-s' ende sa carreira foi aa eigreja;
285:61e quando s' ên quis saír, a Virgen santa do bon prez
285:62parou-se-ll' en cruz ena pórta e disse: “Non seja
285:70e saiu per ela e foi-se. E fez i maldade;
285:72a aquel séu amigo, | e ben a recebía
285:73e lógo tragía
285:75Poi-la levou a sa térra e con ela juras pres,
285:79E ela vivía
285:81e quanto quería
285:82tod' aquel séu amigo | lle dava e compría.
285:84e Déus sofreu que houvéssen fillos muitos e fillas
285:85mui grandes e mui fremosos. Mas a Virgen, que mui gran
285:88a ela en dormindo | e mal a reprendía
285:90e como começaste | atán gran bavequía
285:92mui ben e muit' honrradamente, e ir ta carreira
285:93e desdennares a mi e a méu Fill', o santo Rei,
285:94e non haveres vergonna en niũa maneira?
285:97e éu guisaría
285:100que tremendo muit' e chorando diss' a séu marido
285:101toda a visôn que vira. E per quant' éu aprendí,
285:103e o que ll' oía
285:104todo llo outorgava; | e dela se partía
285:105e d' outr' abadía
286:5e non sofre que maltreitos | ar sejan nen en desdên
286:7E mui fremoso miragre | vos direi desta razôn
286:14E jazend' assí un día, | houve-lle de contecer
286:16e chegou-se muit' a ele | e atal o adobou
286:17que houv' a leixar sas prézes; | e lógo se levantou,
286:19E fillou lóg' ũa pédra | pera esse can ferir,
286:20e viu dous judéus que lógo | se fillaron a riír
286:21do que o can lle fezéra | e muito o escarnir;
286:22e el foi ên tan coitado | que non soub' ên que fazer.
286:25que mataron a téu Fillo, | que éra hóme e Déus
286:26e por ti me escarnecen, | como tu pódes veer.”
286:34e o hóme que vingara | fillou-a a bẽeizer.
287:3E daquest' un gran miragre | vos direi, se vos prouguér,
287:5que en Génüa morava; | e queno logar quisér
287:8lle quería d' outra cousa | do mund', e a pecador
287:9daquesto non se guardava; | e o falsso traedor
287:10buscou como a matasse, | e fez en elo mal sen.
287:12mais d' outra cousa que fosse, | e avẽo-ll' end' assí
287:14e de como foi aquesto, | non vos ên negarei ren.
287:18e aqueste méu conssello | non tennades en desdên.”
287:19Ela creê-o e foi-se | con el a aquel logar;
287:21fillou-a, indo na barca, | e deitou-a eno mar.
287:24e foi lógo pera ela | e tan muito a rogou
287:25que entrou con el na barca; | e tan tóste a fillou
287:26e meteu-a en un saco, | por que nunca saíss' ên.
287:27E atou-a ben no saco | aquel falsso desleal
287:28e deitou-a no mar lógo, | ca lle quería gran mal;
287:30e pos-la en salvo fóra. | E aqué o falsso ven,
287:31cuidando que éra mórta, | e foi da barca decer
287:32e dereit' aa ermida | foi por oraçôn fazer;
287:33e quando foi aa pórta, | viu sa mollér i seer
287:36quando me no mar deitaste, | e mia oraçôn oiu
287:37e ben eno mar mui fondo | aqueste saco abriu,
287:40e perdôn pediu chorando | por aquele que naceu
287:41da Virgen Santa María; | e ela o recebeu,
287:42e ambos en romaría | foron a Jerusalên.
288Como un hóme bõo de relijôn foi veer a igreja u jazía o córpo de Sant' Agostín, e viu i de noite Santa María e grandes córos d' ángeos que cantavan ant' ela.
288:2a quen o ben de séu Fillo | e dela haver merece.
288:3E dest' un mui gran miragre | vos contarei mui fremoso,
288:6e éra de bõa vid' e | quite de toda sandece.
288:8Cantaaría per nome, | viçosa e avondada;
288:9e alí sempre fazía | sa vida e sa morada,
288:13e pois foi ena eigreja, | deitou-se lógo festinno
288:15E el de noite jazendo, | chegaron i muitos santos
288:17e tantos santos cantavan | que vos non sei dizer quantos,
288:18loand' a Santa María, | séu ben e sa grãadece.
288:19E ar cantavan un vésso | en que diz de com' honrradas
288:20son as almas enos céos | dos santos, e corõadas,
288:22e por el prenderon mórte | que ao dém' avorrece.
288:23E as vírgẽes cantavan | ben ante Santa María,
288:24e ũa dessas donzélas | contra as outras dizía:
288:27O hóme bõo tod' esto | viu, e déu porên loores
288:28a Déus e pois a sa Madre, | que é Sennor das sennores;
288:29e se ben costumad' éra, | outros costumes mellores
288:30fillou dalí adeante, | e en mui bõa vellece
288:31morreu. E foi a sa alma | pera Déus dereitamente,
289:5todos mui de voontade | e mercee lle pedide
289:9teendo sa fouç' en mão | e un sombreir' en sa tésta,
289:11E porque en aquel día | de San Quireze segava,
289:17e ben assí o levaron | tolleito a sa pousada
289:18os outros. E aquel día | sól non houvéron ousança
289:20como x' estava a Tocha, | e muito por el rogaron
289:21a Virgen Santa María | e ant' o altar choraron
289:23que fezéra, e chorando | el muit' e de voontade,
289:25lle valess' e non catasse | aa sa gran neicidade,
289:26e que daquela gran coita | o tirasse sen tardança.
289:29e desaprendeu-ll' as mãos | e tolleu-ll' end' as doores;
290:8de tan nóbr' e tan honrrada Sennor,
290:9de que naceu Déus, hóm' e Salvador,
290:15de quant' a bondad' e a prez convên,
290:16e esto ja mais non lle falirá.
290:22da mellor das bõas e non quisér
290:27nos fez amor de Déus e connocer
291:1Cantand' e en muitas guisas | dev' hóm' a Virgen loar,
291:4e assí connocería | ja quanto do séu poder,
291:6e sobr' aquesto vos quéro | un séu miragre contar.
291:8que un escolar liía | en Salamanca, e i
291:9houv' ũa mollér per força, | e con medo fugiu d' i
291:10e foi-s' entôn pera Touro, | u cuidou a escapar
291:11dos parentes da manceba | e das justiças, ca non
291:12guarira se o collessen | na mão, e per razôn.
291:13Mas pero fugiu a Touro, | foron pós el e entôn
291:16e déron con el no cárcer | u sofría muito mal
291:17da prijôn que éra fórte. | E ele jazendo tal,
291:18houve gran medo da mórte, | e começou-s' a nembrar
291:19de quanto pesar fezéra | a Déus e como pecou
291:20eno mundo mui sen guisa, | e conssello non achou
291:21a que se tornass'; e lógo | Santa María chamou,
291:22chorando muito dos ollos, | e começou-ll' a rogar:
291:29te peço que tu mi acórras, | e enquant' éu vivo for (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
291:33Déus por ela ao mundo; | e pois lóg' aquela vez
291:37e filló-o pelo braço | e diz: “Quéro-t' éu en paz
291:39E lógo aquela hóra, | assí com' aprendí éu,
291:40do cárcer en que jazía | e da vila con el déu
291:41fór', e en paz e en salvo | o pos e diz: “Vai por méu
291:44déu-lle loores e graças, | e assí com' apres' hei,
291:45serviu ben Santa María | sempr'. E porên vos contei
292Como el Rei Don Fernando vẽo en visiôn ao Tesoureiro de Sevilla e a Maestre Jorge que tirassen o anél do séu dedo e o metessen no dedo da omagen de Santa María.
292:3E de tal razôn com' esta | vos direi com' ũa vez
292:6d' esforç' e de grãadeza | e de todo ben, sen mal.
292:7De mannas e de costumes, | per quant' éu del aprendí,
292:9e sobre tod' outra cousa, | assí com' éu del oí,
292:10amava Santa María, | a Sennor que pód' e val.
292:13que quanto começar quiso | e acabar, acabou;
292:14e se ben obrou por ela, | ben ll' ar pagou séu jornal.
292:16e morrer honrradamente | e morrendo seer fis
292:18u veería séu Fillo | e a ela outro tal.
292:20ca el sempre a servía | e a sabía loar;
292:21e quand' algũa cidade | de mouros ía gãar,
292:23E ar fezo-ll' a sa mórte | que polo mellor morreu
292:24rei que en séu logar fosse, | e fez per que o meteu
292:27E pois lo houv' i metudo, | segundo com' aquí diz,
292:29mostrou por el sempr' e móstra, | e sa mollér Beatriz
292:35Ca o achou tod' enteiro | e a sa madre, ca Déus
292:37quites, que nunca mais foron | San Marcos e San Matéus,
292:41e en ricos mõimentos | os fez ambos sepelir,
292:43Depois que esto foi feito, | el Rei apóst' e mui ben
292:45de seer rei en cadeira, | e que sa espada ten
292:48tan rico e tan fremoso | e atán apósto é,
292:53por verdad'; e maravilla | mui grande vos ên direi
292:56a aquele que fezéra | o anél, e disse: “Non
292:59con que vin ben des Toledo; | e lógo cras manamán
292:63Mas ponnan-mi en gẽollos, | e que lle den o anél, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
292:64ca dela tiv' éu o reino | e de séu Fillo mui bél,
292:65e sõo séu quitamente, | pois fui cavaleir novél
292:68en sonnos; e mantenente | fóra do leito saiu
292:69e foi lógo a eigreja, | e fez tanto que ll' abriu
292:70o tesoureiro as pórtas | d' our' e non d' outro metal.
292:71E en catar a omagen | havía mui gran sabor,
292:72e viu-ll' a sortella fóra | do dedo, onde pavor
292:73houve grand' a maravilla, | e diss': “Ai, Nóstro Sennor,
292:76ca éu fix aquesta óbra | toda e est' anél séu
292:77del Rei.” E o tesoureiro | lógo o anél lle déu,
292:79Disse “non faz”, o maestre, | “mas direi, e non vos pes,
292:82com' a vós hei ja contado, | e non foi ên mentiral.
292:85e al Rei muito loaron, | Don Fernando, porque faz
293Como un jograr quis remedar como siía a omagen de Santa María, e torceu-se-lle a boca e o braço.
293:4fez o hóme, e porende | dev' amar mui mais ca si
293:5o hóm' a Déus. E daquesto, | segundo éu aprendí,
293:6avẽo mui gran miragre, | onde fiz cobras e son.
293:9todos quantos lo viían, | e davan-lle con amor
293:10panos e sélas e frẽos | e outro muito bon don.
293:11E el con sabor daquesto | ja mais non fazía al
293:12senôn remedar a todos, | ũus ben e outros mal;
293:15E assí foi que un día | per ũa pórta entrar
293:16da vila foi, mui ben feita, | e viu sobr' ela estar
293:19mas parou-lle muito mentes, | e pois que a ben catou,
293:21Mas pesou a Jesú-Cristo, | e atal o adobou
293:22que ben cabo da orella | pos-ll' a boqu' e o grannôn.
293:23E o cólo con o braço | tan fórte se ll' estorceu,
293:24que en pées estar non pode | e lógu' en térra caeu; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
293:25mas a gente que viu esto | o fillou e o ergeu,
293:26e correndo à eigreja | o levaron de randôn.
293:27E tevéron i vigía | e rogaron muit' a Déus
293:29e o jograr lle rogava, | dizend': “Os pecados méus
293:33e o rosto e o braço | lle fez lógo correger
293:34e tornó-o mui ben são; | por que mui gran devoçôn
293:37E o bispo da cidade, | que o oiu dessa vez,
293:38vẽo lóg' aa eigreja | e fez ende gran sermôn.
294Como ũa mollér que jogava os dados en Pulla lançou ũa pédra aa omagen de Santa María, porque perdera, e parou un ángeo de pédra que i estava a mão e recebeu o cólbe.
294:4que fezo Santa María | en Pulla; e ben sabiades
294:6mais o coraçôn en ela | e sejades chus creentes.
294:8que ant' ũa sa eigreja | mui ben feita e fremosa
294:12e perdendo aos dados, | creceü-ll' ên tan gran sanna (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
294:13que fez ũa gran sandece, | e oíd' óra quamanna,
294:17e dous ángeos ant' ela, | e qualquér deles havía
294:18senllas mãos enos peitos; | e enas outras tẽentes
294:23Ond' esta mollér sandía | viu ũa pédr' e fillou-a,
294:24e catou aa omagen | da Virgen e dẽostou-a
294:25e lançou aquela pédra | por ferí-la, mas errou-a;
294:28e recebeu a ferida, | mas ficou-ll' o braço são.
294:29E quantos aquesto viron | fillaron lógo de chão
294:30a mollér e dar con ela | foron nas chamas ardentes.
295Como Santa María apareceu en visiôn a un rei que a servía en todas aquelas cousas que el sabía e podía, e semellava-lle que se homildava contra el en gualardôn do serviço que lle fezéra.
295:3E daquest' un gran miragre | vos quér' óra retraer
295:6muit' apóstas e fremosas; | e fazía-as vestir
295:7de mui ricos panos d' ouro | e de mui nóbre lavor,
295:8e põía-lles nas téstas | pera parecer mellor
295:10davan sempr' aa omagen | e fazíana luzir.
295:11E outrossí nas sas féstas | ar fazía-lle mudar
295:13e ben assí as fazía | põer sôbelo altar;
295:16muitos e maravillosos | que móstra por ela Déus,
295:17e faz i mui gran dereito; | ca según diz San Matéus
295:18e San Ioán e San Marcos, | sa Madr' éste sen falir.
295:20e loava e dizía | muito ben, com' apres' hei,
295:21dela; e porên ll' avẽo | o que vos óra direi,
295:24que el Rei fez sa omagen | da Virgen; e poi-la viu
295:25ben feita e ben fremosa, | ricamente a vestiu
295:26e sobr' o altar a pose, | e fez monjas i vĩir
295:27que a vissen com' estava | e houvéssen devoçôn
295:28en ela e que rogassen | por el Rei de coraçôn.
295:29E elas assí fezéron; | e a Virgen en vijôn
295:31Ũa delas mantẽente | foi al Rei e o chamou;
295:32e el Rei vẽo tan tóste, | e lógo que i chegou,
295:34e as mãos que beijasse | lle começou a pedir.
295:36chorando muit' e dizendo: | “A ti, Sennor, que és luz,
295:37beijarei pées e mãos, | ca ta vertude m' aduz
295:38sempre saúd' e me guarda | dos que me quéren nozir.”
295:40por quanta honrra fazedes | a mi sempr' e ao méu
295:41Fillo, que é Déus e hóme; | e porên no reino séu
295:44e al Rei en outro día | llo contaron e de ren
295:45nada non lle faleceron; | e ele lógo porên
295:46chorou, muit' ant' a omagen | e fez tod' est' escrevir.
295:47E des alí adeante | serviu mais, com' aprendí,
295:48aa Virgen grorïosa | e loou-a mais des i;
295:49e ela fez-lle mercees | grandes, segund' éu oí,
295:50e de muitas de maneiras, | a queno ben comedir.
296Como Santa María apareceu a un monje na cibdade de Conturbél e mostrou-lle como a servisse.
296:5e fazendo tod' esto, | ar deve-a loar
296:7E dest' un gran miragre | óra vos contarei
296:9por un monge, sant' hóme; | e sõo cért' e sei
296:13os gẽollos ficados, | e mui de coraçôn
296:16e outra cousa nunca | lle quería pedir.
296:17E a Virgen non quiso | que en séu don falir
296:18foss', e aparecer-lle | foi, como vos dissér,
296:19mais fremosa e crara | que lũa nen sól é,
296:20e disse-ll': “O que pédes | praz-me, per bõa fé;
296:21e éu dizer-cho quéro | ca méu Fill', u el sé,
296:22ten por ben que cho diga, | e direi-cho, sennér.
296:25e sobre tod' aquesto | sempre me loarás,
296:28aquel frade de grado, | e quanto lle mandou
296:29fazer, todo foi feito; | e depois lle levou
296:32e quen servir a ela, | séu Fillo servirá,
296:33e pois que del for fóra, | Paraíso verá;
297:1Com' é mui bõ' a creença | do que non vee hóm' e cree, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
297:4e des que o entenderdes | fará-vos que ben creades
297:5en Déus e ena sa Madre, | per que séu amor hajades,
297:7E porên creer devemos | que Déus comprida vertude
297:8éste e que del os santos | la han per que den saúde
297:9a aqueles que o creen; | e porên, se Déus m' ajude,
297:11E pois a sa gran vertude | assí ést' aparellada
297:26e tenno que é mui cégo | o que aquesto non vee.”
297:29e demais contra un frade, | séu compannôn, se tornava
297:32e diss' aos que estavan | ant' el: “Muit' é atrevudo
297:33e sandeu aqueste frade, | e tenno-o por perdudo,
297:35E des hoi mais sa fazenda | nunca irá adeante,
297:36ante tornará a rédr', e | sempre será malandante;
297:37e a Virgen grorïosa | non querrá que s' el avante
297:41sempre dalí adeante, | e Déus quis fillar emenda
297:42del por si e por sa Madre | come d' hóme que non cree.
298:1Graça e vertude mui grand' e amor
298:4e graça de no-los érros perdõar;
298:7E porend' óra un miragre direi
298:10e de o oír haveredes sabor.
298:12demónio havía e per ren guarir
298:13dele non podía, e prometeu d' ir
298:15E Santa María tev' assí por ben
298:16de non tardar muito; e guisou porên
298:17candeas e cera e al que convên
298:20e saiu-s' entôn esta mollér assí
298:21e foi-s' a Seixôn. E depois que foi i,
298:22entrou na eigreja, e con gran pavor
298:27E poi-la assí ant' o altar fillou,
298:28gran péça a tev'; e pois se levantou
298:31e diz: “Grorïosa Virgen, que nacer
298:33de mi t' amercẽa e o téu poder
298:36e non quis catar ta eigreja nen al;
298:44E pois el tal honrr' aas molléres déu
298:50e seerei sempre túa servidor.”
298:54e des alí non foi dela tomador.
298:55E a bõa dona, pois se viu de pran
298:57déu loor a Déus, e a do bon talán,
298:58sa Madre, serviu e foi esmolnador.
299Como Santa María vẽo en visiôn a un freire e mandou-lle que désse ũa sa omagen que tragía a un rei.
299:4e de mio oírdes vos rogaría
299:5de bõa ment', e per el vos faría
299:9e en loá-la gran sabor prendía;
299:10e direi-vos que ll' avẽo porên.
299:15E ũa noit' en séu leito jazía,
299:21al Rei e dá-lla, ca me prazería
299:22se lla désses, e farías bon sen.”
299:24e o freir' a outros freires dizía
299:25est', e cada un deles respondía:
299:27E o freire, quand' aquesto oía,
299:31“E como fillaste tal ousadía
299:33que désses al Rei, e gracir-cho-ía?
299:38eno tardar, e a vós non convên
299:40E por aquesto vos conssellaría
299:42honrrá-la muit'; e vos buscad' alguên
299:43que vaa vósqu'”. E ele lógo s' ía,
299:44e achou el Rei que missa oía,
299:45e déu-ll' a omagen, que alegría
299:47E conas mãos ambas a ergía,
299:48e graças por aquesto lle rendía
299:49e o séu santo nome bẽeizía,
300:4e séu ben rezõar.
300:7quis, e seend' el séu Padre
300:8e ela filla e crïada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
300:9e honrrada
300:10e amada
300:13e loada
300:14e será quant' el durar.
300:17de Déus e ar perdõados
300:23e sabemos
300:27ben ante Déus, e padrõa
300:28é nóss' e por nós traballa;
300:29e baralla
300:30e contralla
300:31o dém', e faz-lo estar
300:35E por esto lle demando
300:39e que ando
300:41e por ela vou trobar,
300:42e cuidando
300:43e buscando
300:48méus cantares e méus sões
300:49e razões
300:50e tenções
300:55E ar haja pïadade
300:57carreiras buscand' e vías
300:58por dar haver e herdade
300:59u verdad' e
300:62mais maldad' e
301:3E daquest' un gran miragre | demostrou ũa vegada
301:7Ca el en mui grandes férros | e en cadẽas jazía
301:12chorou muito dos séus ollos | e fezo chanto mui fórte,
301:13dizend': “Ai, Santa María, | tu que és lum' e conórte
301:16mas ta mercee me valla | e non cates méu pecado,
301:17e se t' algún pesar fige, | que seja éu perdõado,
301:18e des hoi mais te prometo | que me guarde de loucura.”
301:21e fillou-o pela mão | e soltó-o muit' aginna
301:22dos férros, e disse lógo: | “Sal desta prijôn escura.”
301:23E lógo se sentiu livre | da prijôn o escudeiro
301:24u jazía, e aquesto | foi ao sono primeiro,
301:25e achou-s' en Vila-Sirga, | e foi ende ben certeiro
301:27E quantos ena eigreja | achou fezo ben certãos
301:29ant' o altar a desóra, | e todos séus nembros sãos;
301:30e porên loaron todos | a Virgen santa e pura.
302:3E dest' un mui gran miragre | vos direi que me juraron
302:4hómees de bõa vida | e por verdade mostraron
302:5que fezo Santa María | de Monssarrat, e contaron
302:8e acolleu-s' a un hóme | con que fillou companía;
302:9e quando chegou a noite, | os dinneiros que tragía
302:13mas el ên saír non pode, | e esto muitos o viron,
302:15atá que ben repentido | foss' e ben mãefestado
302:16e todo quanto furtara | houvéss' ao outro dado,
302:17e que disséss' ante todos | de com' havía errado,
302:18e saíss' ên con vergonna | por sas maas astruguezas.
302:20Madre de Déus pïadosa, | santa e mui justiceira,
303:2ca nóss' esforç' é nos medos | e nas coitas amparança.
303:4de Burgos, e se m' oírdes, | direi-vo-lo tod' enteiro,
303:5que mostrou Santa María | por toller med' e fazfeiro
303:10sejan e non façan cousas | per que cáian en errança.
303:13e castigava-a ende, | ca maior ben lle quería
303:14ca si nen a outra cousa. | E porende, sen dultança,
303:17E a freira dũa parte | a ferí' e castigava,
303:18e da outra lle fazía | muit' algu' e muita crïança.
303:21e buscou-a por ferí-la; | mas ela, por sa ventura
303:23E chorando e tremendo | diss': “Ai, Virgen grorïosa,
303:28Respôs-ll' entôn a omagen | manss' e en bon contẽente:
303:33e pois vẽo outro día, | sa tía a houv' achada,
303:34e depois que soub' o feito, | houve na Virgen fïança.
303:35E a sa sobrinna lógo | pera sa casa levou-a,
303:36e des alí adeante | amou-a muit' e honrrou-a,
303:37e en logar de com' ante | a fería, faagou-a,
303:38e do que sabor havía | fez-ll' end' amor e pitança.
304Esta é como Santa María de Ribéla non quér que arça outr' óio ant' o séu altar senôn d' olivas que seja ben claro e muit' esmerado.
304:1Aquela en que Déus carne | prendeu e nos déu por lume,
304:3E desto mostrou miragre | a Virgen Santa María
304:4grand' en ũa sa eigreja, | e demóstra cada día,
304:7d' ôrdin de San Bẽeto. | E óra chus da eigreja (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
304:11d' outr' óio senôn d' olivas | mui límpi' e muit' esmerado;
304:13non é que ant' o da Virgen | arça; e est' é provado
304:14muitas vezes eno ano, | e háno ja por costume.
304:16clérigos, monges e frades | descalços, preegadores;
304:19E porend' os dessa térra | non ousan seer ousados
304:21ende cada que o próvan, | e por esto son tornados
305:3E porên dizer-vos quéro, | se me mui ben ascuitardes,
305:4un mui fremoso miragre; | e se i mentes parardes,
305:8e confessou-s' a un frade | dos pecados que fezéra;
305:9e por haver perdôn deles | havía coita tan féra,
305:12E el déu-lla de tal guisa, | mandando-lle que fezésse
305:14e jajũass' as sas féstas | e oísse séus sermões.
305:15Tod' esto lle pos en carta, | e des i ar seelou-a;
305:16e a mollér mui de grado | a fillou e pois guardou-a
305:17en séu sẽo, e tan tóste | pera sa casa levou-a.
305:19e u quér que ela ía, | sempre sa carta levava
305:22sofrendo frío e fame | e muitas trebolações.
305:23E ela assí andando, | chegou a ũa cidade
305:24e viü seer na rúa, | com' éu achei por verdade, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
305:26esterlĩis e torneses, | burgaleses, pepïões,
305:27e inda daquestes nóvos | e dos prétos e da guérra;
305:28e ela pediu-lle algo | por aquela que non érra.
305:33E diss' el: “Veê-la quéro, | e meterei i femença
305:35El entôn leeu a carta, | e ante que lla tornasse
305:37e que esto lle faría, | e d' al non se traballasse
305:43Ela meteu na balança | a carta, e tan pesada
305:46e o cambiador con sanna | depenava séus grannões.
305:48e coidou aquela carta | per maior peso vencê-la;
305:51que meteü na balança, | chẽos de prata e d' ouro; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
305:53daquel que perdõar póde | crischão, judéu e mouro,
305:56mercee que se leixasse | do peso, e lle daría
305:58ben e avondadamente. | E molléres e barões,
305:60que o fezéss', e foi feito; | e lóg' a Virgen loaron
305:61por tan fremoso miragre, | e con gran prazer choraron
306Como Santa María fez converter un herége en Roma que dizía que Santa María non podía seer virgen e haver fillo.
306:3E com' é hóm' atrevudo | en querer saber razôn
306:4por que fezo Déus as cousas | que non éran ant' e son
306:7E daquest' un gran miragre | avẽo, per com' oí,
306:8a un herége en Roma, | e contan que foi assí, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
306:14mui nóbre e mui ben feita | e que costou grand' haver.
306:16pintada ena parede, | e como a saüdar
306:19E tan bon maestre éra | o pintor que a pintou,
306:22e porên lle fez o ventre | mui creçudo parecer,
306:23e fez que tevésse cinta | ven como prennada sól
306:26e disse aos crischãos: |Veede que ides creer: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
306:33juso com' a mollér virgen, | e lógo lle descreceu
306:36e aa Virgen bẽeita | pidiu chorando perdôn.
306:40con sa cinta abaixada, | e sempr' assí estará;
306:41e Déus miragres por ela | mostrou pois e mostrará,
307:3E dest' en Cezilla mostrou ũa vez
307:5que é madr' e filla daquel Déus que fez
307:6a térra e pos os céos en redor.
307:8rica e viçosa, com' oí contar,
307:10por haver avondo e viç' e sabor.
307:13que Mongibél chaman, e de fógos dá
307:17mui grande, e toda a térra tremeu,
307:18e choveu tan muito come no maior
307:20vólta con gran pédra, e ar outrossí
307:24e quarenta noites, que nunca quedou
307:27E disse-ll' a Reínna esperital:
307:35E segund' as paravlas lle fez o son,
307:36e depois cantó-o con gran devoçôn;
307:37e a tempestade quedou lógu' entôn,
307:38e perdeu ên lógo a gente temor.
308:3E dest' un mui gran miragre | vos quér' éu óra mostrar
308:5qu' é en térra de Sosonna, | e per com' oí contar,
308:7Aquesta mollér punnava | sempr' en servir e honrrar
308:8a Virgen Santa María | e mais d' al ren se guardar
308:10e porên na sa eigreja | ía candeas queimar.
308:11E ant' ũa sa omagen | a prézes s' ía deitar,
308:12rogando-lle que do démo | a guardass' e de pecar
308:13e de caer en grand' érro | e de mui mal enfermar.
308:18e comer ja non podía | nen sól a agua passar.
308:20e a quantos i estavan | começou muit' a rogar
308:23E lógu' entôn a fillaron | e fôrona i deitar,
308:24e chorando séus pecados | se fez lógo comungar;
308:25e des que foi comungada, | mantẽente sen tardar
308:31E lóg' a mollér foi sãa, | e fezo missa cantar
308:32a honrra da Virgen santa, | e as pédras fez furar
308:33e ant' o altar da Virgen | as fez lógo pendurar.
308:34E quantos aquesto viron | fillaron muit' a loar
308:36dos coitados que a chaman, | e sabe galardõar
308:37ben serviç' a quen llo faze, | e pois Paraíso dar,
309Esta é como Santa María vẽo en visôn en Roma ao Papa e ao Emperador e disse-lles en qual logar fezéssen a eigreja.
309:6por acrecentar a lee | de Déus, séu Fill' e séu Padre.
309:8e un Emperador bõo | per quant' ele mais podía (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
309:9servía muit' e amava | a Virgen Santa María,
309:10en que Déus quis prender carne | e fazer dela sa Madre.
309:13da Virgen Santa María, | e havía ben consigo
309:14a creença de séu Fillo | Jesú-Crist' e de Déus Padre.
309:15E porque en todo Roma | non éra entôn eigreja
309:17querían fazer end' ũa | mui grand' e nóbre sobeja,
309:18en que fosse Déus loado | e ela que é sa Madre.
309:20e porend' un hóme bõo | lles disse que se tevéssen
309:24en séu leito e dormindo, | e en sonando viía
309:26“Tu amas a Jesú-Cristo | muito e a mi, sa Madre;
309:27e porên te rógu' e mando | que digas a esta gente
309:30ca alí quér o méu Fillo | Jesú-Crist', e Déus séu Padre.”
309:32viu essa mẽesma noite | que o Papa; e sentindo
309:33que de Déus aquesto éra, | foi chorand' e non riíndo
309:34a el e falou con ele | a honrra da Virgen Madre,
309:36e en jazendo dormindo | a Santa María vira,
309:38en que foss' ela loada | e Déus, verdadeiro Padre.
309:39“E demais, por sinal déu-me, | por que éu esto creesse,
309:44e ben é que atendamos | aquel día sinaado;
309:45e quando virmos a néve, | ponnamos lógo recado
309:46como seja a eigreja | feita, do Fill' e do Padre.”
309:47Entôn ambos atenderon. | E quand' aquel día vẽo,
309:49e entôn comprar mandaron | aquel logar, que allẽo
309:54e deitaron os cimentos | ben per u nevou Déus Padre.
309:55E fezéron sa eigreja | grand' e rica e fremosa
309:56a honrra da Santa Virgen, | Filla de Déus e Esposa,
310:9E ar foi de Déus amada,
310:11e de todo ben comprida
310:13E porende saüdada
310:17E depois ficou prennada
310:18de Déus poderos' e fórte,
310:20e resorgiu mannaninna.
310:21E con Déus é eixalçada,
310:22e el lle déu tal vertude
310:25E porên, Sennor honrrada,
311Como Santa María de Monsarrat resuscitou un hóme que ía alá en romaría e morreu na carreira.
311:2aquest' é de mal recado | e hóme de maa fé.
311:5e quen aquesto non cree, | sa creença non val ren,
311:6ca descre' en Déus, séu Fillo, | e en ela que Madr' é.
311:7E de tal razôn miragre | vos quéro óra mostrar,
311:12no ano, e amizade | havía con un borgês;
311:13e rogou-lli que na fésta | qu' é en meógo do mes
311:17passaron per Barçalona; | e u quiséron saír
311:19E fezo ventos mui grandes | e começou de chover
311:20e alampos con torvões | des i coriscos caer,
311:25ía sempre, com' oístes; | e séu compannôn assaz
311:26chorou por el e ar disse | paravlas contra a fé,
311:28quanto a Santa María | servist', e pois te non val
311:30levou ja de ti a alma; | e, mal pecad', assí é.”
311:31E outro día por ele | ũa missa dizer fez,
311:33tornado daquel corisco; | e ar disse dessa vez
311:35indo con el aa cóva | chorand' e dizend' assí:
311:40e assentou-se no leito | e diss' aquesta razôn:
311:44e porend', enquant' éu viva, | sempre no coraçôn méu
311:45a terrei pera serví-la, | e nunca me será gréu
312:6e pïadad' e mercee | ca judéu dar a usura.
312:7E daquest' un gran miragre | fez apósto e fremoso,
312:9Déus e Rei, que por tirar-nos | do inférno tẽevroso
312:10deceu dos céos e carne | fillou ena Virgen pura.
312:11Esto foi dun cavaleiro | que apóst' e fremos' éra
312:12e grand' e muit' arrizado, | e a maravilla féra
312:13amava Santa María, | e por séu amor fezéra
312:15E rogou a un maestre | que mui ben a entallasse;
312:16e porên dentr' en sa casa | lle déu en que a lavrasse
312:17ũa cámara fremosa | e hórt' en que s' apartasse,
312:18por obrar mais a sa guisa | e non houvésse d' al cura.
312:21ben feita d' entallamento | e depois mui ben pintada;
312:22e pois pagou o maestr' e | diss': “Id' a bõa ventura.”
312:24e a un bon mõesteiro | que havía i levou-a,
312:25a que a el prometera, | e tan tóst' apresentou-a,
312:27Pois alí déu a omagen | e a sa casa tornado
312:28foi, viu ũa mui fremosa | donzéla, e namorado
312:30non podía, e por ela | foi coitad' a desmesura.
312:31E se a bever lle davan, | el bever sól non podía,
312:32e pero que se deitava | pera dormir, non dormía;
312:33e cuidand' en sa amiga | en como a havería,
312:34o sen a perder houvéra | e caer en gran loucura.
312:37e que buscasse carreira | per que a mui ced' houvésse,
312:38e desta guisa sería | quite de toda rancura.
312:39E entôn ergeu-se lógo | e buscou muitas carreiras
312:40per que a haver podésse, | e ar catou mandadeiras
312:41que ll' envïou, alcaiotas | véllas e mui sabedeiras
312:43Elas con ela falaron | e tanto ben lle disséron
312:44del, per que a poucos días | a venceron e vẽéron
312:45a el, e fezéron tanto | que a sa casa ll' a trouxéron. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
312:46E el deitou-se con ela | en ũa casa escura
312:48e quis i jazer con ela; | mas per neũa maneira
312:50éra muit' ende a donzéla | e el muito sen mesura. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
312:52e foron jazer a outra; | e lógo que se deitaron,
312:53compriron sas voontades | e séu prazer acabaron.
312:54Mais o logar foi pequeno | e de mui grand' angostura.
312:61omagen da Virgen santa, | e que a ela pesara
312:62daquel feito; e porende | caeu en mui gran tristura.
312:63E contou aqueste feito | aa dona, sen dultança;
312:64e lógo en outro día, | sen neũa demorança,
312:69e foi pois de bõa vida | e quitou-se de barata
312:70maa e de mao siso | e de toda travessura.
313Esta é da nave que andava en perígoo do mar, e os que andavan en ela chamaron Santa María de Vila-Sirga, e quedou lógo a tormenta.
313:3Ca razôn grand' e dereito | é de mais tóste prestar
313:5sa carn' e fazer-se hóme | por nos per ela salvar,
313:6e feze-a de vertudes | font' e déu-lle su poder.
313:7E porên dizer-vos quéro | dela un miragr', e sei
313:13poder; e parad' i mentes | e ren non vos seja gréu,
313:14ca éu de loar séus feitos | hei sabor e gran prazer.
313:16pelo mar en gran tormenta, | e quanta gent' éra i
313:17estavan en mui gran coita; | e, assí com' éu oí,
313:19começou tan fèramente | e engrossar cada vez,
313:20e volvendo-s' as arẽas; | des i a noite se fez,
313:23E porende braadavan | e chamavan “Sennor Déus”,
313:24e “San Pédr'” e “Santïago”, | “San Nicolás”, “San Matéus”,
313:25e santos muitos e santas, | outorgando que roméus
313:27Todos en perígoo éran | e en gran coita mortal, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
313:28e ben cuidavan que fossen | mórtos, non houvéss' i al;
313:30e oíra dos miragres | da Santa Virgen dizer
313:31que ela en Vila-Sirga | fez e faz a quantos van
313:32i mercee e ajuda | pedir das coitas que han,
313:34o séu córp' e os da nave | lle foi lógo ofrecer.
313:35E diz: “Varões, chamemos | óra de bon coraçôn
313:36a Virgen Santa María | de Vila-Sirga, e non
313:37se faça end' hóm' afóra, | e peçamos-lle perdôn,
313:39E os gẽollos ficaron | como podéron mellor,
313:40e o crérigo dizendo: | “Madre de Nóstro Sennor,
313:43te quéras de nós, coitados, | e valla-nos o téu ben
313:44e a ta virgĩidade, | per que s' o mundo mantên.
313:45Acórre-nos, Sennor bõa, | pois poder hás end' e sen,
313:48e ressuscita-los mórtos | pela vertude que hás,
313:52e lógo de mui bon grado | “Salve Regina” cantou
313:53a honrra da Virgen Madr'; e | ũa poomba entrou
313:55E a nav' alumeada | aquela hóra medês
313:56foi toda con craridade; | e cada ũu emprês
313:59E o mar tornou mui manso, | e a noit' escrareceu,
313:60e a nav' en outro día | en salvo pórto prendeu,
313:61e cada un dos da nave, | assí como prometeu
313:62oférta a Vila-Sirga, | e non quise falecer.
313:63E da oférta fezéron | un cález mui grand' assaz
313:66E porende lle roguemos | que nos faça ben viver.
314:2E desto vos dizer quéro | un miragre que éu sei
314:4e de como foi o feito | todo vo-lo contarei,
314:6En Segóvia est' avẽo, | e non há mui gran sazôn,
314:9e do que porên ll' avẽo | non vos ên negarei ren.
314:10Ela séu marid' havía | cavaleir' e caçador,
314:11e de se tẽer viçoso | havía mui gran sabor;
314:13de toda aquela térra, | e diss' a sa mollér: “Ven
314:14lógo comig', ai, irmãa, | e amostrar-ch-ei logar
314:17me veeredes andando, | e prazer-vos-á muit' ên.”
314:19e o cavaleiro foi-se | deante e fez ferir
314:20sa tenda cabo da fonte, | e des i mandou vĩir
314:22en poder e que é Madre | de Déus, fezo que decer
314:23foss' a ũa sa eigreja | e i oraçôn fazer.
314:24E ela orou tan muito, | que fillou ên desprazer
314:25séu marido u estava | e disso: “Há i alguên
314:27E un hóme lle respose: | “Sennor, per quant' aprendí,
314:28oraçôn faz na eigreja, | e semella que há i
314:29sabor.” E o cavaleiro | disse come en desdên:
314:31e demais que foi fazê-la | en un ávol muradal
314:32u non há nulla vertude; | e porên, lógo sen al
314:35o lume d' ambo-los ollos, | e en térra se tendeu
314:36volcando-s' e braadando | come se fosse sandeu,
314:38E lógo chegou a dona | aas vózes que oiu;
314:39e pois deceu ena tenda | e tal séu marido viu,
314:44e móstr' aquí ta vertude, | ca el e éu somos téus,
314:45e rogar polos coitados, | est' a ti muito convên.”
314:47lógo o lume dos ollos | e diss': “Este logar dou
314:48todo a Santa María | e outorgo-me por sou;
314:49e bẽeita seja ela | porque nos assí mantên.”
314:50Quantos derredor estavan | e viron como a luz
314:52sempr' a nós ben e saúde, | que guaanna do que na cruz (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:3E daquesto avẽo | miragre mui fremoso
315:4que fez Santa María, | e d' oír saboroso,
315:8ũa mollér mesquinna, | e séu fillo crïava
315:13a espigar con outras | e, com' oíd' havemos,
315:15E quand' entrou na messe | u outras espigavan, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:18e a Santa María | o houv' acomendado
315:19que llo guardass'. E lógo | o meninno achada
315:21de triígo, que na boca | meteu e que passada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:26maa; e a Madride | o levou muit' inchado.
315:27E cuidando que éra | de poçonna aquel feito
315:31E mentr' assí estava, | déron-lle por conssello
315:33de Tocha o levasse, | e esto per concello,
315:35A mollér fillou lógo | séu fill' e foi correndo
315:36con el, chorando muito, | braadand' e dizendo:
315:37“Virgen Santa María, | com' éu creo e entendo, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:40ela e sas vezinnas | e lógo o deitaron
315:41ant' o altar, e lógo | todo o desnüaron
315:43O moço desnüando, | cataron e cousiron
315:46tod' enteira e sãa | pelo sẽéstro lado.
315:48a Déus e a sa Madre, | a Sennor das sennores,
315:49que faz taes miragres | e outros mui maiores;
315:50e porend' o séu nome | seja grorificado.
316Como Santa María fillou vingança do crérigo que mandou queimar a ermida, e fez-lla fazer nóva.
316:4en Alanquér, un castélo, | e quéro-vos dizer qual;
316:5e vós punnad' en oí-lo | por aquel que pód' e val,
316:10mais que sempre a sabiades | servir, temer e amar.
316:13e éra daquela vila | dũa eigreja prïor,
316:14e Martín Alvítez nome | havía, se Déus m' ampar.
316:15E demais, sen tod' aquesto, | mui privad' éra del Rei
316:16Don Sancho en aquel tempo; | e com' en verdad' achei,
316:18vertudes se descobriron, | e fezéron i altar
316:22en guarir çopos e mancos | e cégos alumẽar.
316:25por est' outra que vos digo; | e mandou lóg' un tiçôn
316:26fillar e põer-lle fógo, | assí que a fez queimar.
316:28e Jesú-Cristo, séu Fillo, | lógo sa Madre vingou,
316:30estand' assí ante todos; | e fillou-s' a braadar
316:34toda de cal e de pédra.” | E lógo a fez lavrar.
316:35E des que foi toda feita, | fez missa dizer alí
316:36da Virgen, mui ben cantada, | e mandou-se levar i;
316:37e tan tóste que foi dita, | per quant' end' éu aprendí,
316:38viü lógu' e foi ben são, | e começou de chorar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
316:40que hóme con prazer chóra, | e diss' el: “Sennor, éu fól
316:46e des aquí adeante | quéro ja por ti trobar.”
317:9e foron alá
317:12de meant' Agosto. E pois chegou i
317:13gran gent', e des i
317:16e viu ũa moça, de que se pagou,
317:19E travando dela cuidou-a forçar;
317:20mais proug' a Déus e nono pod' acabar,
317:22e fogind' à eigreja se collía.
317:24e a mininna mercee lles pediu
317:29e chamando: “Val,
317:35E quando as pórtas sarradas achou,
317:37e lógo jurou
317:39E com' éra atrevudo e sandeu,
317:41e o pé ergeu
317:42e ena pórta gran couce dar ía.
317:47E d' al ll' avẽo aínda mui peior:
317:48esmoreceu con coita e con door,
317:49e Nóstro Sennor
317:52érgo “ai, Santa María.” E des ên
317:53tolleit' e sen sen
317:54viveu gran temp' e per pórtas pidía.
318:1Quen a Déus e a sa Madre | escarnno fazer quisér,
318:3E desto, se m' ascuitardes, | vos direi, per com' oí,
318:4un miragre mui fremoso, | e creo que foi assí;
318:6e tal miragre com' este | de contar é u xe quér.
318:8eno reino de Toledo, | e é logar fórt' assaz,
318:10con nósso ben e acórre- | nos cada u é mestér.
318:13e bõa paravl' havía, | mas dentro no coraçôn
318:16e furtou na sa eigreja, | per com' éu oí contar,
318:17ũa cruz grande cobérta | de prata e esfolar
318:18a foi toda, e a prata | déu a ũa sa mollér.
318:20e mostrou a cruz a todos | chorando, e enfengir
318:21se foi que ren non sabía | daquel feit' e a mentir
318:23de como foi este feito | e o non diz, dé-lle Déus
318:24compridamente sa ira, | e pérça lume dos séus
318:25ollos.” E diss': “Ai, bẽeita | Virgen, dos miragres téus
318:26móstra sobre quen tal feito | fez; e o que non dissér
318:28E poi-lo todos disséron, | a que o mundo mantên
318:31E outra lijôn mui fórte | sen esto lle conteceu:
318:33sobre la boca, e d' ambas | partes tanto s' estendeu
318:34que chegou aas orellas. | E quen verdade quisér
318:37e mil vezes eno día | desejava de morrer.
318:42e dereit' é que tal haja | quena en pouco tevér.
319:3Ca tan muitas graças déu e pïadades
319:5de muitas maneiras tóll'; e ben creades
319:8dizer, se m' oírdes; e poi-lo contado
319:13que chaman Teren'; e quen quér que deseja
319:21e ũa sa filla a que muit' amava
319:22doeceu de ravia, e foi tan raviosa
319:27Vivían en coita con ela mui fórt' e
319:34que saúd' houvésse. E porên trigosa
319:35foi desto sa madr' e levou-a correndo
319:37e pela carreira ind' assí dizendo:
319:49foi mui ben guarida; e diss' aa gente
319:54houve deste feito e foi mui goiosa.
319:59Séu padr' e sa madre gran prazer houvéron
319:60quand' a filla viron sãa, e fezéron
319:61alí sa vegía e ofértas déron
319:63que é de Déus Madr', e muito a loaron;
319:65sãa e guarid' e da virgen contaron
321:7Esta de Córdova éra | natural, e padecía
321:10e passara ja tres anos | que esta door tiínna.
321:14e maravedís quinentos | ou mais lles déu a mesquinna.
321:20e do haver e da filla | que consello i presésse;
321:22est' al Rei e lla levasse, | ca pera el conviínna.
321:23E disse-ll': “Ai, mollér bõa, | se Nóstro Sennor m' ajude,
321:26han. E porên vos consello | que sejades mannaninna
321:27ant' el Rei, e irei lógo | vósco, se Déus me defenda
321:28de mal, e de vóssa filla | lle contarei a fazenda;
321:29e des que llo houvér dito | ben sei lógo sen contenda
321:31El foi al Rei e contou-llo; | e respôs-ll' el Rei: “Amigo,
321:32a esto que me dizedes | vós respond' assí e digo
321:34pero que falades muito | e tóste com' andorinna.
321:36mais fazed' agora tanto | éu direi, e vos calade,
321:37e levarei a mininna | ant' a béla Magestade
321:39E pois for a missa dita, | lávena d' agua mui crara
321:40a ela e a séu Fillo, | tod' o córpo e a cara, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
321:41e beva-o a meninna | do cález que sobr' a ara
321:43E beva-a tantos días | quantas letras son achadas
321:44eno nome de María | escritas e feguradas;
321:45e assí no día quinto | serán todas acabadas,
321:46e desta enfermidade | guarrá lóg' a pastorinna.”
321:47Esto foi feit'; e a moça | a quatro días guarida
321:48foi do braç' e da garganta | pola Sennor que dá vida
321:49aos que aman séu Fillo, | e tal saúde comprida
322:1A Virgen, que de Déus Madre | éste, Filla e crïada,
322:5e punna en todas guisas | como non fiquemos fóra
322:8de doores e de cuitas | acórre con pïadades.
322:9E de tal razôn com' esta | vos direi, se m' ascuitades,
322:12muito e que cada día | a ela s' acomendava;
322:13e avẽo-ll' ũa noite | en sa casa, u cẽava,
322:15Ca el gran comedor éra | e metía os bocados
322:16muit' ameúde na boca, | grandes e desmesurados;
322:17e aa noite cẽava | dũus cõellos assados,
322:18atravessou-xe-ll' un ósso | na garganta, e sarrada
322:27Entôn todos séus parentes | e amigos o fillaron
322:28e aa egreja desta | nóbre Sennor o levaron,
322:29e tẽendo-o por mórto | ant' o altar o deitaron.
322:30E tev' i aquela noite; | e contra a madurgada,
322:37i estava; e tan tóste | loores de bõa mente
323:4ben o que ll' a guardar déren | e tẽer en sa comenda.
323:5E porend' un gran miragre | direi, se Déus me defenda,
323:9d' Algizira e a térra | de Sevilla tod' a eito
323:10correu, e muitas aldeas | foron dos mouros queimadas.
323:13a este déu ũa féver | e foi mórt' a tercer día.
323:15e depenou séus cabelos | e fez por ele gran dóo
323:19E el aquesto dizendo, | os mouros lógo deitaron
323:20sas algaras e correron | e roubaron quant' acharon;
323:21e os de Coira correndo | todo o logar leixaron
323:22e fugiron, e ficaron | as casas desamparadas.
323:25e aa Virgen bẽeita | lógo o acomendava
323:26e todo quant' el havía, | chorando a saluçadas.
323:27Foi-s' o hóme; e os mouros | tod' aquel logar correron,
323:29e pero todo-los outros | quant' havían i perderon,
323:32de todo ben, e tan tóste | déu ao mininno vida
323:33e guardou as outras cousas, | que non achou pois falida
323:35E achou séu fillo vivo | e preguntou-lle que éra,
323:36ond' e como resorgira, | ca por mórto o tevéra;
323:37e el lle disse que ũa | dona con el estedéra
323:38que o guardara dos mouros; | e sas cousas ben guardadas
323:42foi chamar a séus vezinnos; | e pois lles houve mostradas
323:44aa Virgen grorïosa; | e a quantos llo disséron
323:45bẽeizeron o séu nome | e gran fésta lle fezéron,
323:46e houv' i con alegría | muitas lágrimas choradas.
324:4mui fremos' e muit' apósto, | e saboroso d' oír,
324:6Déus e hóme Jesú-Cristo, | que por nós quis pois morrer.
324:11Esta éra tan fremosa | e de tan bõa façôn,
324:13e porend' el Rei e todos | havían gran devoçôn
324:14en ela, e amïúd' i | a ían porên veer.
324:17que o démo nos fazía | e ena graça meteu
324:18de séu Fillo Jesú-Cristo, | que quis hóm' e Déus seer;
324:23E el Rei con amor grande | que havía do logar,
324:24porque séu padr' e sa madre | fezéra i soterrar,
324:27E foi lóg' a sa capéla, | que se non deteve ren,
324:28e levou-lles a omagen | apòstament' e mui ben
324:30loand' a que é loada | e deve sempre seer.
324:31E tanto que a omagen | aa eigreja chegou,
324:33que ér'; e pois llo disséron, | a lingua se lle soltou
324:34faland', e a Virgen santa | começou a bẽeizer.
324:38E começou lóg' as mãos | contra os céos erger.
324:39El Rei e quantos i éran | déron porên gran loor
324:41porque a el e a todos | lles mostrou atal amor,
325:3Ca a que nos abr' os braços | e o inférno nos sérra,
325:5e quen aquesto non cree | maravillosament' érra
325:6e de Déus en nïún tempo | perdôn haver non devía.
325:7E de tal razôn com' esta | direi mui maravilloso
325:8miragre que fez a Virgen, | e d' oír mui saboroso;
325:9e quen parar i ben mentes | terrá-o por pïadoso
325:10e haverá mais fïança | eno séu ben todavía.
325:13con pouco pan e mui mao, | e mui mais mórta ca viva
325:16dun logar en que miragres | faz a de Déus Madr' e Filla,
325:17que Tudía é chamado; | e d' oír a maravilla
325:23E conssellou-lles que fossen | mouras e crischãidade
325:24leixassen, e fossen fóra | daquela catividade,
325:25e lles faría grand' algo | e dar-lles-ía herdade,
325:26e que con mouros mui ricos | a ambas casá-las faría. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
325:27E se fazer non quiséssen | esto, lógo nas cadẽas
325:28ambas metê-las faría | e dar-lles tan grandes pẽas
325:30e demais, sobre tod' esto, | escabeçá-las faría.
325:33ca mia alma e méu córpo | todo hei acomendado
325:37adormeceu, e a Virgen | lle disse: “Sal acá fóra
325:38deste logar e trei migo, | ca éu te porrei na vía.”
325:40ancho e chão, sen pédras, | e andou-o mui festinno,
325:43E ascuitou ũa péça | e oiu falar os mouros
325:45e oiu mogir as vacas | e oiu brüiar os touros,
325:46e diss': “En térra de Tánjar | me sõo como soía.”
325:49e entendeu que séus sonnos | non foron falssos nen vãos,
325:51E pois entrou ena vila, | foi-se lóg' aa eigreja
325:52da Virgen Santa María, | que é bẽeita e seja,
325:53e viu estar ajuntada | i mui gran gente sobeja,
325:54e de com' o feito fora | todo lle-lo retraía.
325:55E eles grandes loores | déron lógo da primeira
325:59Entôn a mollér lles disse: | “éu sõo póbr' e mesquinna,
325:60e se m' alg' a dar havedes | por Déus, dade-mio aginna,
325:61e ir-m-ei pera Tudía, | a cas da Santa Reínna
325:63Eles déron-ll' algu', e foi-se. | E lógo que foi entrada
325:66e o sancristán tan tóste | a gran campãa tangía.
325:67E quantos alí estavan | e este feito soubéron,
325:70e ela dend' adeante | ena eigreja servía.
326:7E daquesta razôn vos contarei
326:10e daqueles que foron i o sei.
326:12vẽen i as gentes e son roméus
326:14e dan i todos mui grand' ofreçôn.
326:18a eigreja muita cera e mél.
326:19E quen a verdade saber quisér,
326:21derredor da eigreja, e, com' oí, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
326:23E ladrões ũa noit' ant' a luz
326:24furtáronas todas e foron-s' ên,
326:29e lóg' a Santa María pedir
326:31E lóg' un cavaleir' alí chegou
326:33éra jostiça, e pois sabedor
326:35E el meesmo non foi i de dur
326:39E as colmẽas tiínnan atrás
326:40deitadas, e non podían de pran
327:7Mas este foi muit' apósto | e feito con gran razôn;
327:12e éra mui ben teçudo | e mui delgad' outrossí;
327:13e porend' a mollér bõa | fora-o põer alí
327:17e levou-o a sa casa | e mandou ende fazer
327:19E pois que os houve feitos | e con eles se cobriu,
327:23E con mui gran coita féra | que havía de door,
327:24braadou muit' e dizendo: | “Ai, Madre do Salvador,
327:26E do érro que fezéra | fillou-s' a mãefestar
327:27ante todos, e chorando | ar fillou-s' a repentir,
327:28e dun gran pano de lenço | fez lóg' o altar cobrir.
327:29E porende, méus amigos, | quen este miragr' oír
327:31E sobr' esto à eigreja | o levaron manamán,
327:32e todos por el rogaron | a Sennor do bon talán;
327:33e ela guariu-o lógo, | que non prendeu i afán;
328Esta é como Santa María fillou un logar pera si eno reino de Sevilla e fez que lle chamassen Santa María do Pórto.
328:3Ca se ela quér que seja | o séu nom' e de séu Fillo
328:5e corrudo del Mafomét' | e deitado en eixillo
328:6el e o dïab' antigo | que o fez séu avogado.
328:7E desto mui gran miragre | a que éste Madr' e Filla
328:8mostrou, e mui saboroso | d' oír a gran maravilla,
328:11Este logar jaz en térra | mui bõa e mui viçosa
328:12de pan, de vinno, de carne | e de fruita saborosa
328:13e de pescad' e de caça; | ca de todo deleitosa
328:15Ca este logar é pósto | ontr' ambos e dous os mares,
328:16o grand' e o que a térra | parte per muitos logares,
328:17que chaman Mediterrano; | deis i ambos e dous pares
328:20en que entran muitas aguas | e per que ven gran navío;
328:22e en cada un daquestes | há muito bõo pescado.
328:25que Çalé britaron toda, | gran vila e muit' honrrada,
328:26e o haver que gãaron, | de dur sería osmado.
328:27El pousand' en aquel lógo | e sa fróta envïando
328:28e indo muitas vegadas | a Cádiz e ar tornando,
328:29e do que mestér havía | a fróta ben avondando,
328:32de Xerez a ele vẽo, | mouro mui riqu' e sisudo,
328:35e ar dizer-ll' outro nome, | de que han gran desconórto
328:37de que ven a nós gran dano | e a vós fazen i tórto.
328:38E atal feito com' este | deve ser escarmentado.”
328:40e mandou a sa jostiça | que lógo sen detardada
328:42andass', e a quen oísse | tal nome, foss' açoutado.
328:44e outros a paancadas | os costados ben britados,
328:45e ar outros das orellas | porende foron fanados,
328:46e per tod' esto non pode | aquel nom' haver vedado.
328:47Ante quanto mais punnava | e provava e quería
328:53ontre mouros e crischãos; | mais a Virgen, que traballa
328:56con el Rei e por mercee | lle pediss' e lle rogasse
328:63e disso com' en sannudo | al Rei: “Non sáia dest' ano
328:65mas por meter paz na térra | e por desvïar gran dano
328:67E demais lle déu con este | logar toda a ribeira
329:3E com' é hóm' atrevudo | de penssar nen comedir
329:5e dar-nos de Déus sa graça, | tal é como quen cospir
329:6quér suso contra o céo, | e vai-lle na faz caer.
329:8en Tudía, na eigreja | da Virgen, e foi assí
329:10tod' en redor pela térra | e mui gran dano fazer.
329:11E con quant' entôn roubaron | foron ben alí pousar
329:12tod' en redor da eigreja, | e do séu foron fillar
329:13meallas d' our' e dinneiros | que poséron no altar
329:16ben creen mouros sen falla, | e desto dulta non han,
329:18prender nen dan' a sa carne, | e assí foi conceber
329:19virgen; e des que foi prenne | ar pariu fillo barôn
329:20e depois ar ficou virgen, | e demais houve tal don
329:22a fezo Déus mais honrrada | e de todos mais valer.
329:25e porend' alí oraron | u a sa eigreja sé,
329:26e cada un do que teve | foi sobr' o altar põer.
329:28mas un mour' avizimao, | atrevud' e de mal sen,
329:29leixou ir os outros todos | e foi en mui gran desdên
329:30fillar quant' ofereceron | e en sa bulssa meter.
329:31E pois los houve fillados, | atán tóst' ir-se cuidou;
329:33e perdeu todo o siso, | e tan irto se parou
329:36e acharon este mẽos, | e houvéron gran pavor
329:37de se for mórt' ou cativo; | e o alcaide maior
329:38mandou que buscá-lo fossen | e pera el o trager.
329:39Eles a buscá-lo foron | e chegaron ben alá
329:40aa eigrej', e un deles | lles diss': “Entremos acá;
329:41ca mui tóste os crischãos | o fillaron, e está
329:43o levaren.” E tan tóste | entraron, com' apres' hei,
329:44ena eigreja, e viron | estar aquele sen lei
329:45gu' e atal com' ũa pédra. | Diz un deles: “Que farei? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
329:47E un deles foi a ele | e falou-ll' e o tangeu,
329:49outros ao altar foron, | e de quant' ofereceu
329:53e catemos se a trage | e tornemo-la en paz
329:56foi todo escodrunnado, | e lógo aquela vez
329:57acharon-ll' a oferenda | e aa Sennor de prez
329:58a déron outra vegada. | E aquel mouro s' erger
329:59foi, e os ollos tan tóste | se ll' abriron, e a luz
329:61E o miragre sabudo | foi ben daquí atá Suz,
329:62e dos mouros os crischãos | o houvéron de saber.
330:2ant' e depois que foi nada?
330:5e Madre de nósso Salvador.
330:7Gabrïél e que sería
330:9pariu e ficou donzéla?
330:13foi e dos santos corõa?
331:1Ena que Déus pos vertude | grand' e sempr' en ela crece,
331:2poder há d' enfermidades | sãar e toda sandece.
331:9de sas graças e mercees, | e que por nósso ben vẽo
331:12boínno dũus doz' anos, | e sempre s' en el catava
331:13en com' éra fremosinno, | e mil vezes lo beijava
331:15e faagava-o tanto | quanto faagar podía.
331:17e o dóo que por ele | entôn sa madre fazía,
331:18e contar-vos de com' éra | grande, muito mi avorrece. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
331:19E braadava mui fórte, | depenando séus cabelos,
331:21e outrossí a séus braços | non leixava de metê-los,
331:24dizendo: “Sen ti mui sóa | fico, e tu sen mi sóo;
331:25e hoi mais jarás so térra | ben como jaz téu avóo,
331:26e muit' hei coraçôn fórte | que agora non perece.”
331:27E pois a missa foi dita, | o meninno soterraron,
331:28e a madre come mórta | de sobr' ele a tiraron;
331:29e ben assí séus parentes | a sa casa a levaron
331:31Assí jouv' aquela noit', e | outro día madurgada
331:33[..................] | achou e foi tan coitada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
331:36son. E assí fez aquesta | pelos séus maos pecados,
331:40e pois foi ena sa casa | de Rocamador, verdade
332Esta é como en ũu mõesteiro eno reino de Leôn levantou-se fógo de noite, e mató-o a omage de Santa María con o véo que tiínna na cabeça.
332:4e de queimar toda cousa | lle foi dar tan gran poder,
332:6e pois ena carne dela | foi os inférnos britar.
332:9un mõesteiro que éste | préto de Leôn, e sei
332:12e há i ũa omagen | que ten séu Fillo, mui bél
332:13meninno, ontre séus braços, | e sé en un chapitél
332:14fremos' e mui ben lavrado, | pósto sôbelo altar.
332:16han en aquesta omagen, | e van i de coraçôn
332:17cada noit' e cada día | e fazen grand' oraçôn,
332:18e vẽen con sas candeas | por o lóg' alumear.
332:20muita na eigreja toda, | e éra mestér assí
332:21por gran frío que fazía, | e ar deitaron lógu' i
332:23E un estadal daqueles | ũa monja encendeu
332:24ontr' o altar e o córo, | e o fógo s' aprendeu
332:25del aa palla, e lógo | tan fèramente correu
332:29e porend' a sa omagen | fillou lógo, sen mentir,
332:30o véo da sa cabeça | e ant' o fógo lançar
332:31o foi. E depois o fógo | sól non queimou nulla ren,
332:36podéss' amatar o fógo | e non sofrer que mais mal
332:40e pera tanger os sinos | dúas consigo levou
332:41monjas e aa eigreja | foi; e pois que dentr' entrou,
332:42viu tod' esto que ja dixe | e foi-o lógo contar
332:43ao convent' u durmía, | e disse: “Por esto vin,
332:45e sei que poi-lo oírdes, | diredes, par San Martín,
332:48foi alá, e o convento | ar foi i mui volontér;
332:49e pois viron o miragre, | disséron: “Muit' é mestér
332:53e pois deitaron-s' a prézes | cab' o altar en redor,
333:2en aqueles que a chaman | de coraçôn noit' e día.
333:5guariss' e enfermidades; | e daquesto sabedores
333:7E porên vos direi óra | un miragre que há feito
333:11Este tiínna os braços | tórtos atrás, e as mãos
333:12tórtas assí e os dedos, | e os pées non ben sãos,
333:13ca éran outrossí tórtos | atrás; e esto crischãos
333:14viron e judéus e mouros, | daquest' enquisa darí'. A
333:17pera a sa Madre Virgen | que o guariss'; e rogava
333:19lle désse por sa bondade | saúd'. E assí andado
333:22ca ela é dos coitados | esforço e luz e vía.
333:25foss' e diss': “Ai, Virgen Madre, | se algũa vez servida
333:28na eigreja sa carreta | e no coraçôn gemendo
333:29fèramente séus pecados | e sa oraçôn fazendo
333:31As gentes que o viían | assí tolleit' e perdudo,
333:33foss' ante que fosse são, | e de todos i veúdo,
333:35Jazend' assí na eigreja | sempre gemend' e chorando
333:36à Virgen Santa María | e de coraçôn rogando
333:40atá setembro meado | a conssell' e a abrigo
333:41da Virgen Santa María; | e el jazend' i mendigo,
333:43Aquela noite fezéron | vegía grand' e honrrada;
333:45De noit' a aquel mesquinno | foi e lógu' essa vegada
333:47Des i estirou-ll' os nembros | todos, e per sa vertude
333:48foi tan tóst' o córpo todo | guarid' e houve saúde,
333:50e ergeu-s' o hóme lógo | da carreta u jazía,
333:51loando a Grorïosa. | E as gentes s' espertaron
333:52todos a aquestas vózes; | e poi-lo são acharon,
334Como Santa María de Terena resorgiu ũu hóme que morrera de sandece e tornó-o são.
334:2a sa Madr' e toda cousa | guardar de se non perder.
334:3E desto fez en Terena, | ond' haveredes sabor,
334:9servía muit' e amava; | e polo guardar entôn
334:12Bartoloméu a aqueste | chamavan, e doeceu;
334:13des i o hóme, séu amo, | pesou-ll' ên muit' e prendeu
334:15séu mancebo non podía; | e porende o leixou
334:16e que mui ben del penssassen | a sa companna mandou.
334:17E sa mollér con maldade | entôn vinno temperou
334:19e disse a o mancebo: | “Se óra podésses ir
334:21e levasses-ll' este vinno, | pódes el e mi servir
334:22muit'; e sei óra con ele, | por Déus, ante de comer.
334:23E dar-ll-ás aqueste vinno, | e fas como te direi:
334:24non bevas ên nemigalla, | e ven-t' e éu te darei
334:25algo, se esto fezéres, | e demais gracir-cho-ei,
334:26e a mi e a téu amo | farás óra gran prazer.”
334:27O manceb' oiu aquesto | e foi lógo sospeitar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
334:28que no vinno mal havía, | e diz: “Pero me mandar
334:30o quéro.” E pois provou-o | e foi lógu' enssandecer.
334:31E assí andou un ano | tolleit' e fóra de sen,
334:32que siíra non havía. | E séus parentes porên
334:34e indo pela carreira, | houve mórte de prender.
334:35E atal mórto com' éra | levárono ben assí
334:36dereitament' a Terena | e posérono lógu' i
334:37ant' o altar da mui nóbre | Virgen; e, com' aprendí,
334:38resorgiü e foi são | como soía seer. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
335Como Santa María converteu un gentil que adorava os ídolos, porque havía en si pïadade e fazía caridade aos póbres.
335:5que fez os montes mui grandes | e fez o grão do millo,
335:6por mostrar en nós sas óbras | quaes son e sa bondade.
335:7E por dar a cada ũu | segundo o que merece,
335:8fez todo quanto veemos | e o al que non parece;
335:9e o que non cree esto | muito per faz gran sandece
335:10e que a cabeça toda | ten chẽa de vãidade.
335:11E de tal razôn com' esta | mostraron gran maravilla
335:12Jesú-Cristo e a Virgen | que é sa Madr' e sa Filla,
335:14que rico e avondado | éra d' haver e d' herdade.
335:15E pero que gentil éra | e que en Déus non criía,
335:17Esto muit' a Jesú-Cristo | prougu' e a Santa María,
335:18e a provar o vẽéron | por saber ên mais verdade.
335:19Onde foi que aquel hóme | bõo e sen tod' engano
335:21e caro todo a póbres, | que non catou pról nen dano
335:25e disse-ll': “Ai, hóme bõo, | pora esta creatura,
335:26por Déus, dade-lle que cômia, | e a nós mentes parade
335:34e fillou-a pela mão | e disse-ll': “Acá entrade,
335:35e irei catar as arcas | se me ficou i farinna.”
335:36E achou ende mui pouca | e fillou-a muit' aginna
335:37en sas mãos, e foi lógo | dereito aa cozinna
335:38e diss' entôn a séus hómes: | “Da agua me caentade.”
335:39Eles fezérono lógo; | e des que foi ben caente,
335:40fillou-s' aquel hóme bõo | e non quis outro sergente,
335:41mas el per si fez as papas | mui ben e apòstamente
335:42e levou-as en sa mão | de mui bõa voontade.
335:43E a bõa mollér lógo | foi catar u a leixara,
335:45e achar sól nona pode, | e cuidou que se mudara
335:46por pedir a outras pórtas, | e diss' aos séus: “Buscade
335:48Eles se partiron lógo, | e cada un a buscava
335:52entôn tornaron a ele | e disséron: “Verdadeira-
335:56e achou-a toda chẽa | de triígu' e de cevada,
335:57e as arcas de farinna | chẽas, e tan avondada
335:60de como viu este feito, | e muito mentes parando;
335:61e fez chamar os gentiles | e esteve-lles rogando
335:65que ll' a verdade disséssen, | e fezo-lles gran promessa.
335:66E eles lle responderon: | “Atal allur a catade.”
335:68e mostrou-lles este feito | e disse-lles: “Ai, irmãos,
335:72que de Déus foi Madr' e Filla, | e crïada e esposa,
335:73e pariu e ficou virgen, | cousa mui maravillosa.”
335:76e a omagen da Virgen, | Madre de Déus, ll' amostraron,
335:77con séu meninno en braços, | e o feito lle contaron
335:78de séu Fillo Jesú-Cristo, | hóm' e Déus en Trĩidade.
335:80e esto foi lógo feito; | e ar rogou que rogassen
335:81a Virgen e a séu Fillo, | e consigo o levassen,
335:83E deste miragre todos | déron mui grandes loores
335:86por fazer que sejan bõos | e se partan de maldade.
336:4pera mal fazer no mundo, | falssas e mui mentireiras,
336:5assí ar busca a Virgen | santas e mui verdadeiras,
336:7E daquest' un gran miragre | que oí dizer-vos quéro,
336:8que fezo ũa vegada | maravillos' e mui féro
336:10e se ben nos ascuitardes, | de grado vo-lo diremos.
336:12a esta mui Grorïosa | e que sempre a loava
336:13quant' el mais loar podía, | e por séu amor ar dava
336:14a póbres e a mesquinnos, | esto de cérto sabemos.
336:15Este cavaleiro éra | grand' e apóst' e fremoso,
336:16mansso e de bon talante, | sen orgull' e homildoso
336:17e mesurad' en séus feitos; | pero tan luxurïoso
336:20quedava-ll' aquela coita | e éra de bõa vida;
336:22e que non é en séu siso, | e de taes connocemos.
336:23El aquest' assí fazendo | e cono démo luitando,
336:24non estand' en un estado, | mais caend' e levantando,
336:25viu en vijôn a Reínna | dos céos, e el chorando
336:28rógo que m' hajas mercee | e pola ta pïadade
336:30éu e os mais deste mundo | por pecados que fazemos.”
336:32e disse-ll: “A esperança | que hás en mi é perduda
336:34e non leixas aquel érro | que nós muit' avorrecemos.”
336:36e a vós per nulla guisa | mentir non devo nen pósso;
336:40“Porque téu ben connocemos | e entendes ta loucura,
336:43Entôn foi-s' a Virgen santa; | e lógo en outro día
336:47E viveu depois sa vida | quamanna Déus quis e quanta,
337:3E daquest' un gran miragre | direi, onde devoçôn
337:5que a Ultramar quería | ir, e foi i en vijôn
337:6e vira i muitas cousas, | mais fôrono espertar.
337:7E colleu tal antollança | polo fazer entender,
337:8que con todos contendía; | e macar ll' ían dizer
337:10ant' ía travar en muitos, | e dos panos lles tirar,
337:12E esta door havía | tan fórte, creed' a mi,
337:14travava dela de grado, | e depois a braadar
337:16E este barôn havía | un meninno fillo séu
337:19E ind' en aquel cavalo, | houv' assí de contecer
337:21e o cavalo con ele, | e houvéron de morrer.
337:22Mais o padr' abriu a boca | e a Virgen foi chamar,
337:27E mandou a esses santos | que o fossen acorrer
337:28que i estavan, e ela | foi o séu Fill' asconder
337:30Rei Herodes, e porende | foi lógo passar o mar.
337:32a Virgen Santa María | e guariu acá mui ben
337:33o meninn' e o cavalo, | que se non feriron ren;
337:34e o padr' a boc' abérta | fillou-se Déus a loar.
338:5que nos dá saúd' e siso | e ao démo quebranta,
338:10e a que muitas vegadas | dizía: “Vai e adú-me
338:11tal ou tal cous';” e el lógo | mui de grado o fazía.
338:12E porend' o hóme bõo | atán gran ben lle quería
338:16con séus bois ena arada | e mui de grado lavrando,
338:17que cegou d' ambo-los ollos, | e foron-se-ll' apertando
338:20e a casa de séu amo | adestrado o levaron;
338:21e poi-lo viu tan maltreito, | el e os outros choraron,
338:29entôn viu aquel mancebo | e diz: “Non son estas feas.”
338:30E jurou que en tal día | non comess' érga legume.
339:3Ca acórre en coit' e en pesar
339:4e en door a quena vai chamar,
339:5e acórre nas tormentas do mar;
339:8mui fórte e mui nóbre e que sé
339:9sôbelo mar, e jur' en bõa fé
339:12e hómes per mar muitos van alá
339:13e per térra, ca en logar está
339:16ũa nave, e éu vi quena viu;
339:17e ind' alá, pelo fondo s' abriu
339:24que sempr' ajuda e acórr' os séus;
339:25e porend' óra, ai, amigos méus,
339:27E eles o fezéron lóg' assí,
339:28e pois cataron a nave des i
339:29per u entrara a agua, e i
339:31E o consello deles foi atal
339:32que sacassen, e non fezéssen al,
339:40quand' esto viron, e déron porên
339:43en Alecant'. E lógo que chegou
339:45per u entrara a agu' e achou (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
339:52e os dous que éran mórtos comeu;
339:53e o que ficava vivo tendeu
339:57por que a loo sempr' e loarei
340:2de Déus filla e esposa,
340:6Ca Déus que é lum' e día,
340:13e sacado du jazía
340:14e jaría,
340:15e de que non saïría;
340:18nacer, e fez de ti alva.
340:22e connoscan sa folía,
340:35carreira maa e dura
340:43téu ben e ta gran mesura?
340:47e lume dos que non veen
340:48a Déus, e que por mal teen (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
340:52e Déus non há destes cura;
340:56ante Déus e escrareces
340:57os céos, e que mereces
340:59E querría
340:62e metudo na folgura
341:6ant' aquel que as maldades | e os érros se desfazen.
341:7Alí foi un cavaleiro | grand' e apóst' e fremoso
341:8e emparentado muito | e rico e poderoso;
341:9mais casou con ũa dona, | e foi dela tan ceoso
341:12e muitas vezes maltreita | éra del e mal ferida;
341:13e de comer pouc' havía, | ar andava mal vestida,
341:16e mui coitada chorando | con ele falou un día
341:17e disse-ll' assí: “Marido, | de grado saber querría
341:21e de saber por que éste, | ren tan muito non desejo,
341:22e os que me mezcran vósco, | par Déus, mui gran tórto fazen.”
341:24e tan gran pesar hei ende | que querría seer mórto;
341:26e maa ventura venna | a quantos en esto jazen.”
341:28e non há no mundo salva | que éu sobr' esto non faça;
341:29e sequér en un gran fógo | en meo daquela praça
341:33que tórto non me fezéstes, | e ar quéro que saltedes
341:37E pera o Poi se foron, | e de cérto ben sabiades
341:39E pois disséron a missa, | sobr' o altar pos as mãos,
341:45e diss' a mui grandes vózes: | “Madre daquel que non mente,
341:48ficou, sen null' outro pano, | e catou e viu o geito
341:49muit' alt' e muit' espantoso; | mais pavor per nïún preito
341:51E leixou-se caer lógo | sen niũa deteença,
341:57e o logar que esquivo | éra, tornou-se-lle chão,
341:58pero o logar é duro | e muitas pédras i jazen.
341:60e foi mui corrend' ant' ela | lógo ficar os gẽollos
341:61e disse-ll': “Ai, santa dona,” | muito chorando dos ollos,
341:63Ela perdõou-lle lógo, | e déron todos loores
341:65e tan tóste o miragre | meteron ontr' os maiores
342:7E porende, se nas pédras | faz feguras parecer,
342:10e dá-lles muitas coores | por a nós ben semellar.
342:13fazer eigreja mui nóbre; | e mármores, com' oí,
342:14mandou trager de mui longe | e per meo asserrar
342:17E u serravan un deles, | viron dentro de coor
342:22e pois que viu a omagen, | tan tóste a aorou
342:23e fez-la põer na pórta | per u havían d' entrar,
342:24e alí sé hoge día, | en que han gran devoçôn
342:25todos. E a Santa Virgen | fez esto por tal razôn,
343Como Santa María de Rocamador guariu ũa manceba demonïada de demónio mudo e fez que falasse.
343:5toda-las enfermidades | e mórtos ressucitava,
343:7de falar e que dissésse | todo quanto que sabía.
343:8E del aquesta vertude | houve pois Santa María,
343:14e dizía toda cousa | a quen lla empreguntasse.
343:16e ao capelán disse: | “Por Déus mercee vos seja
343:19El fillou agua bẽeita | e foi alá mui de grado;
343:20e lóg' o démo lle disse: | “Ai, crérigo escomungado, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
343:21e como sól falar ousas? | Ca agora tal pecado
343:23E demais que trages agua | bẽeita e és maldito,
343:29ond' havían gran vergonna | e porên se receavan
343:31A madre, pois viu aquesto, | con pesar e con vergonna
343:33e diss': “Ai, Santa María, | róga téu Fillo que ponna
343:37mas tu que és verdadeira | Madre de Déus e amiga,
343:38mandasses-lle que se fosse | dela e se desterrasse.”
343:40e fezo calar o démo, | e foi a moça guarida;
343:41e déron porên loores | aa Sennor mui comprida,
344Como Santa María de Tudía fez a ũa cavalgada de crischãos e outra de mouros que maséron ũa noite cabo da sa eigreja e non se viron, por non haveren ontr' eles desavẽença.
344:3Ca a que éste comprida | de ben e de santidade,
344:4ama paz e avẽença | e amor e lealdade.
344:5E dest' un mui gran miragre | direi, e ben m' ascuitade,
344:6que ela fez en Tudía; | e meted' i ben femença.
344:9conteceu ũa vegada; | e mui gran sabor me filla
344:12correr e fazer-lles dano, | e passou sérras e chãos
344:13e chegaron a Tudía, | todos sas lanças nas mãos,
344:14e ben a par da eigreja | pousaron sen deteença.
344:16e d' outra parte crischãos | sa cavalgada fezéron,
344:17e cabo dessa eigreja | bẽes os outros maséron,
344:19E tan cerca essa noite | ũus d' outros albergaron,
344:20que mais cerca non podían; | e na font' abeveraron
344:21séus cavalos a beveren, | e tanto non braadaron
344:28e depois que cavalgaron | e sen sospeita se viron,
344:31Pois que a trégua houvéron | e eles todos juntados
344:32foron e de com' o feito | fora, foron acordados
344:33en como fora miragre; | e partiron-se pagados,
344:34e foron-s' ũus a Élvas, | os outros a Olivença.
345Como Santa María mostrou en visôn a ũu Rei e a ũa Reínna como havía gran pesar porque entraron mouros a sa capéla de Xerez.
345:3E desta gran maravilla | un chanto mui doorido
345:9contra mouros e crischãos | maos, e demais trobando
345:12Xerez e que o castélo | de crischãos ben pobrara;
345:14e avẽo que por esto | a houvéra pois a perder. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
345:16estava deles, e tóste | foron fazer outro muro
345:17ontr' o castél' e a vila, | muit' ancho e fórt' e duro;
345:18e dalí os do castélo | fillaron-s' a combater
345:20muito, que dentro jazía, | e Don Nun' éra chamado,
345:24mover, e ar mandou lógo | sacar séu pendôn mui tóste
345:25de Sevilla, e sa tenda | e cozinna e repóste,
345:27E el estand' en aquesto, | ar vẽo-ll' outro mandado
345:29e que per séu córpo fosse | ll' acorrer; se non, pagado
345:30per outr' hóme non sería. | E el Rei foi aprender
345:34que per dereit' e per fóro | non devía a seer.
345:36con que ll' andava, e lógo | fillou sas cavalerías
345:37que ll' envïou en acórro, | e foron i en dous días;
345:38e tan tóste que chegaron, | foi-os lógo a veer.
345:39E el disse-lles que grande | prazer con eles havía,
345:41e que per nulla maneira | en el morrer non quería,
345:42e a eles rogou muito | que o fossen receber.
345:44que leixassen no castélo | poucos hómes; e leixaron
345:45maos e tan mal guisados, | e assí o aguisaron
345:47E prenderon quantos éran | en ele sen demorança,
345:48e britaron a capéla | da que é nóss' amparança,
345:49e fillaron a omagen | feita a sa semellança
345:50e foron pola queimaren, | mais sól nunca pod' arder.
345:52jazía el Rei dormindo | na sésta; e maravilla
345:53viu en sonnos, com' aquela | que é de Déus Madr' e Filla
345:55E tragía en séus braços | un tan fremoso mininno
345:57e correndo aa pórta | da capéla mui festinno
345:59dentro e de grandes chamas | arder toda a capéla.
345:60E porend' ela changendo | se chamava: “Ai, meséla,
345:63E a el Rei semellava | que lle dizía: “Uviade
345:64e, por Déus, este mininno | que tragu' en braços fillade
345:65que o non queim' este fógo, | e sequér a mi leixade;
345:68ao menínn' e à Madre | do fógo que muit' ardendo
345:69estava a grandes chamas. | E el chorand' e gemendo
345:70despertou daqueste sonno | e fillou-o a dizer
345:72cabo del, e este sonno | lle contava tod' a eito.
345:73E ela lle respondía | ben de dereit' en dereito:
345:75E entôn lle contou todo | aquel sonno que sonnara,
345:76e como a Santa Virgen | ben do fógo a chamara
345:77que lle tirass' o mininno, | e que ela os tirara
345:78ambos do fógo e 'n salvo | os fora entôn põer.
345:79Lógu' el Rei e a Reínna | por aquesto entendudo
345:81e a omagen da Virgen | havía mal recebudo,
345:82e porende se fillaron | daquesto muit' a doer.
345:84Xerez este Rei houvésse | e de crischãos pobrada,
345:85e a omagen da Virgen | ena capéla tornada
345:87E el Rei e a Reínna | e séus fillos, que vẽéron
345:89E quantos aqueste feito | oíron pois e soubéron,
346Como Santa María guariu ũa mollér d' Estremoz do braço e da garganta que ll' inchara.
346:5que no día do joízo | verrá mui brav' e mui féro
346:6e juïgará o mundo | tod' en mui pequena hóra.
346:9naceu por salvar o mundo, | que foi connosçud' e visto,
346:11Aquesta mollér manceba | éra e grand' e fremosa,
346:14de o perder e o córpo. | Mais a inchaçôn foi fóra,
346:15e en mui pequeno tempo | foi o braço tan inchado
346:16que mais seer non podía, | e vermell' e ampolado
346:17muit' e de maa maneira; | e sól carne nen pescado
346:26e o dém' avezimao | eno avisso ancóra.
347:4e porrei-o con os outros, | ond' un gran livro é chẽo,
347:11E con gran coita d' havê-lo, | foi fazer sa romaría
347:13e des que foi i chegada, | teve mui ben sa vigía
347:14i con mui grand' homildade | e non mostrand' ufanías.
347:15E os gẽollos ficados | ant' o altar e chorando
347:16estev' ant' a Virgen santa | e muito lle demandando
347:17que fill' ou filla lle désse, | e prometeu-lle que quando
347:18o houvésse, llo levasse | e tevéss' i sas vegías.
347:20E lógo con séu marido | albergou, e foi prennada
347:21e houve del ũu fillo, | con que foi mui conortada;
347:31Quando chegou a Tudía | e o meninno poséron
347:32ant' o altar, lóg' a madre | e séus parentes fezéron
347:33gran dóo por el sobejo; | e pois a missa disséron,
347:34rezaron sobr' ele salmos | muitos e pois ledãías.
347:37e fez viver o meninno | e chorar do ataúde,
347:39E o ataúd' abriron | e sacaron o mininno,
347:40de quatro días ja mórto, | são e tan fremosinno;
347:41e pediu-lles que comesse, | e déron-lle pan e vinno;
348Como Santa María demostrou a ũu rei que trobava por ela gran tesouro d' ouro e de prata.
348:1Ben parte Santa María | sas graças e séus tesouros
348:2aos que sérven séu Fillo | ben e ela contra mouros.
348:6por honrrar a fé de Cristo | e destroír a dos mouros.
348:12e os que o séu guardavan | non ll' acorreron tan tóste,
348:16viu a Virgen grorïosa | e foi contra ela indo,
348:17chorando muito dos ollos | e mercee lle pedindo
348:23Quando ll' aquest' houve dito, | foi-se. E el rei pagado
348:24ficou muito daquel sonno, | e chamou un séu privado
348:25e disse-ll' o que sonnara; | e pois llo houve contado,
348:27E ja ante lle disséron | que aquel haver sen falla
348:29e disso con mui gran coita: | “Santa María me valla,
348:33e indo pera a hóste | fez per alí sa passada;
348:34e mostrou-lle d' outra parte | a Virgen grandes tesouros
348:35de prata, d' our' e de pédras | mui ricas e mui preçadas,
348:36e panos muitos de seda | e citaras ben lavradas
348:37e outras dõas mui nóbres | de prata, todas douradas,
348:40e bẽezeu muit' a Virgen, | que é de Déus Madr' e Filla;
348:41e tan tóst' est' haver dado | envïou pera Sevilla
348:42pera servir Déus e ela | dest' e dos outros tesouros.
349:5e de que quér que lle róguen | entôn con séu ben recude,
349:8mui fremos' a maravilla; | e se i mentes parardes,
349:9sa mercee haveredes | dela, e se a guardardes,
349:10do inférno seeredes | quitos e de sa tormenta.
349:14que achar non poderían | tal ontre mil e setenta.
349:15Aquesta fazía muitos | miragres e maravillas,
349:16sãand' hómes e molléres, | e séus fillos e sas fillas. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
349:17E os que aquest' oían | de mais longe ca cen millas
349:20en sãar enfermidades; | e esta se lle dobrava
349:23sõo do Sennor que dizes | e estou aparellada
349:24de receber a sa graça.” | E por aquesto dobrada
349:26esta saúde tan nóbre; | e porên ben quareenta
349:27sãou d' hómes e molléres | enfermos e mal coitados (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
349:28en prazo de poucos días. | E loores porên dados
350:3E val-nos, Santa María,
350:5ca tu por nós noit' e día
350:7e ar punnas todavía
350:9e por nos dar alegría
350:17e porend', ai, pïadosa,
350:20do démo, e nos ajude;
350:23E val-nos, nóbre Reínna,
350:25e sei nóssa meezinna
350:27e nóssa carne mesquinna
350:31e por ti Nóstro Sennor
350:35fuste, e o da altura
350:37e fez de ti, Virgen pura,
350:38Madre e nóss' avogada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
350:41e te fez dos santos fror
350:42e guarda do pecador.
350:43E val-nos por ta bondade
350:47e mantên-nos con verdade,
350:49e de mui gran falssidade
350:51e quéres, e hás sabor
351:2ben pód' avondar as outras | cousas e fazer crecer.
351:3E desta razôn miragre | mui fremoso vos direi,
351:6que é préto de Palença; | e oíde-m' a lezer.
351:8por oír toda-las hóras, | e é costumad' assí
351:9que tragen i pan e vinno | en carretas, e ben i
351:12gran gent' a aquela fésta, | e cada ũu punnou
351:14e quen soube chacotares | bõos, i os foi dizer.
351:16que cozían en caldeiras | grandes e íanas dar
351:19E pero que ben comían, | non tiínnan que éra ren, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
351:21e porende foi minguando, | ca aquesto sempr' avên:
351:22que du tóllen e non põen, | que é sempr' a falecer.
351:27E porend' aquela gente | se quiséra ir entôn;
351:29“Vaamos catar a cuba | e tiremo-ll' o tapôn
351:30mais de fond', e per ventura | pód' i algún pouc' haver.”
351:32e o que lles diss' aquesto | ben per cima a catou
351:33e achou-a toda chẽa | e a todos la mostrou,
351:34e porend' a Virgen santa | fillaron-s' a bẽeizer.
351:35E os que ante choravan | começaron de riír
351:36e beveron daquel vinno | e juraron, sen mentir,
351:37que nunca atal beveran; | e os enfermos guarir
351:38foron, quantos del beveron, | e pois mui sãos seer.
352:2e grandes, ca há vertude | do mui gran Déus sen mesura.
352:4que fezo Santa María; | e se i mentes parardes,
352:6e veredes com' a Virgen | há poder sobre natura.
352:8dun fi de rei, e por ele | fazía jostiça féra,
352:9e que un açor mui bõo | ũa vegada lle déra
352:11Est' açor fillava garças | e ãades e betouros
352:12e outras prijões muitas; | e nen crischãos nen mouros
352:13atal açor non havían, | e davan de séus tesouros
352:19E el con el cada día | muit' a sa caça andava
352:20e quantas aves podía | fillar, con ele fillava;
352:22e o cavaleir' havía | desto pesar e tristura. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
352:23E meteu muitos dinneiros | en lle fazer meezinnas,
352:27E quando chegou a Touro | houv' outro gran desconórto
352:28do açor, que non quería | comer e tal come mórto
352:29éra, e o biqu' inchado | muito e o cólo tórto,
352:32do açor e foi con ela, | havendo grand' esperança
352:33ena Virgen grorïosa | e creendo sen dultança
352:34que séu açor lle daría | viv' e são sen laidura.
352:35E foi-se lógo con ela | quanto pod' aa eigreja
352:36da Virgen Santa María | que é bẽeita e seja,
352:38Ca tornou o açor são | e a el tolleu loucura.
352:39E demais fez-ll' outra cousa, | que as penas que mudadas
352:41e meteu outras tan bõas | e atán ben cooradas,
352:44os céos maravillosos | e ar pos a térra juso,
352:45que miragres mui fremosos | fez sempr', e há-o por uso,
352:46por nos fazer ben creentes | e guardar-nos de loucura.
353Como un meninno que crïava un abade en sa castra tragía de comer ao meninno que tiínna a omagen enos séus braços, e disso-ll' a omagen que comería con ele mui cedo.
353:1Quen a omagen da Virgen | e de séu Fillo honrrar,
353:3E de tal razôn com' esta | vos direi, se vos prouguér,
353:8Déus que per ren non comesse, | e porque dela comeu
353:9e fez comer séu marido | Adán, lógo lles tolleu
353:10o reino do Paraíso | e foi-os end' eixerdar.
353:11Mas depois Santa María, | en que há bondad' e sen,
353:12buscou e busca carreiras | com' hajamos aquel ben
353:13de Déus, séu Padr' e séu Fillo, | que el pera os séus ten,
353:14en que vivan con el sempre | sen coita e sen pesar.
353:19E con mui gran pesar desto, | un deles, que lle ficou,
353:21o déu-llo que llo crïasse, | e tan muito o rogou,
353:22que o fillou por séu rógo | e feze-o ben crïar
353:23consigo no mõesteiro; | e, per com' aprendí éu,
353:25e dizía-ll' ameúde: | “Quant' aquí há, tod' é téu.”
353:26E mandava-lle que fosse | pela claustra trebellar.
353:27Andand' assí trebellando, | na eigreja 'ntrou e viu
353:28omagen da Virgen santa | con séu Fillo, e cousiu
353:29com' éra mui fremosinno, | e cató-o e rïiu,
353:30e lógu' en sa voontade | o fillou muit' a amar.
353:31E tan gran ben lle quería | que ameúde veer
353:35E lógu' en aquela hóra | pos eno séu coraçôn
353:37e des i foi comer lógo, | e apartou da raçôn
353:38súa a maior partida | e foi-lla lógo guardar.
353:39E pois comeu, trebellando | começou-se lógo d' ir
353:40aa eigreja correndo, | e eno altar sobir
353:41foi de pées, e daquelo | que lle davan a servir
353:42se fillou ant' o meninno | e começou-ll' a rogar
353:43que comesse, e dizendo: | “Cada día t' adurei
353:44desta raçôn que me déren | e tigo a partirei;
353:45e porên te róg', amigo, | que cômias, ca mui ben sei
353:50se cras migu' e con méu Padre | non quiséres ir jantar.”
353:52e ar enmagrecer muito, | e disso com' en solaz
353:55Entôn respôs o meninno: | “Carne e vinno e pan
353:56vóssos hómees, ai, padre, | me dan ben e sen afán;
353:58dou end' a maior partida | e vou-llo sempre levar.”
353:59Quand' est' oiu o abade, | disse-ll': “Ai, fill' e sennor!
353:60E qual é aquel meninno | a que fazes ess' amor?”
353:62a que non dan ren que cômia, | e vejo-o lazerar.”
353:67que con el e con séu padre | éu fosse a jantar cras.”
353:69e creo certãamente | que con eles jantarás,
353:71Entôn se foi o abade | e chamou os monges séus
353:72e disse-lles: “Ai, amigos, | cras me irei éu, par Déus,
353:73esto sei certãamente; | e porend' a Don Matéus,
353:75E contou-lles en qual guisa | esto sabía e qual
353:76razôn ên con séu crïado | houvéra, e diss': “Atal
353:80o abad' e o meninno | enfermaron, com' aduz
353:81o feito deste miragre; | e à sésta, quand' en cruz
354:1Eno pouco e no muito, | en todo lles faz mercee
354:6pesar e prazer mui grande | dũa ren por sa mercee.
354:8el Rei, que sigo tragía | e a que mui ben crïava,
354:9a que chaman donezinna | os galegos, e tirava
354:10con ela aves das cóvas, | e de taes hóme vee.
354:11Pero esta outras cousas | muitas e bõas fazía
354:12trebellando e saltando, | onde gran prazer havía
354:13aquel Rei; e por aquesto | atán gran ben lle quería
354:15E por esto lle fezéra | de fust', en que a guardava,
354:16ũa arca mui ben feita, | e dentro a ensserrava
354:20que a quis tirar da arca; | e com' ela é ligeira,
354:21caeu ontr' os pés das bestas, | e foi en atal maneira
354:24E quantos alí estavan | houvéron gran desconórte;
354:26sobr' ela, e el Rei disse: | “Ai, varões, quena vee?
354:28e conortar-m-ei con ela | come quen se mal conórta.”
354:31Entôn quantos alí éran | e viron tal maravilla
354:32que fezo a Grorïosa, | que é de Déus Madr' e Filla,
354:34nona matasse. E esto | fez aquel que todo vee
354:37Porên seja el bẽeito | e ela seja loada,
354:38e sempr' ambos de nós hajan | pïedade e mercee.
355:5ca lle dá por ũu cento, | como Sennor nóbr' e bõa,
355:6e nas coitas deste mundo | pon-lle conssello guisado.
355:7E porend' un séu miragre | vos direi de bõa mente
355:10o miragr' é mui fremoso | e bõo e muit' honrrado.
355:12e ũa moça da vila | fèramente o amava;
355:16a Vila-Sirgu', e guisou-se | e foi-se lógo sa vía;
355:17mais soube-o a manceba | e depós el se saía
355:18por comprir sa voontade | e o meter en pecado.
355:19El catou e a manceba | viü vĩir e pesou-lle,
355:20e estev' e atendeu-a; | e pois chegou, preguntou-lle
355:21e disse-ll' a que viínna. | E ela entôn rogou-lle
355:23E diss' el: “E non iredes | comigo, se Déus me valla,
355:25demais vou en romaría, | e non querría en falla
355:29O mancebo foi mui triste | e non soube que fezésse,
355:32rogou-ll' ela que quisésse | séu amor e sa companna.
355:33El foi mui maravillado | e disse-ll' en mui gran sanna:
355:38e atá en Vila-Sirga | non llo ar houv' enmentado.
355:39Quando foron na igreja | da Madr' e Virgen honrrada,
355:41e dormiü na igreja | e aa nóssa avogada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:42pediu mercee e ajuda | que ll' houvésse perdõado. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:43E comprou en outro día | por séus dinneiros un canto
355:44de pédra pera a óbra | de Vila-Sirga, e quanto
355:45s' atreveu fez sa oférta | e sas orações ant' o
355:46altar de Santa María; | e pois que houve jantado,
355:47tornou-se pera sa térra. | E indo pela carreira,
355:50mente dixe mia fazenda | e vos dei todo recado.
355:53mais digo-vos gran verdade; | e porend' outro consello
355:57e a entrante da vila | ond' ele natural éra,
355:58meteu mui fórt' apelido | e houv' o rostro rascado.
355:59E meteu mui grandes vózes | e disse que a forçara
355:60o mancebo na carreira | e ferir' e desonrrara
355:61e a força per cabelos | do caminno a sacara,
355:64queixume; e eles lógo | aquel mancebo preséron
355:65e, sen saber a verdade, | aa forca con el déron.
355:66E el, pois viu que sería | de tod' en tod' enforcado,
355:67fezo a oraçôn lógo | muit' e dos ollos chorando,
355:68e diss': “Ai, Santa María | de Vila-Sirga, e quando
355:80as mãos atrás e lógo | aginna o enforcaron;
355:81e séus parentes por ele | mui fèramente choraron.
355:82E assí sev' aquel día | o mancebo pendorado.
355:84e que ela mui de grado | acórr' aas sas doores,
355:85lóg' a santa verdadeira | Madr' e Sennor das sennores
355:88e pose-llo a séus pées, | como por verdad' achamos;
355:89e teve-o viv' e são | esta Sennor que chamamos
355:90aquel día e a noite, | e de todo mal guardado.
355:92polo decenderen dela, | e da vila outras gentes,
355:93e viron so el o canto; | des i, estando presentes,
355:94oíron como falava | e dizía: “Déus loado
355:97que todo o mund' avonda | e nósso ben sempre avanta, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:98e per ela hei éu vida, | pero que estou colgado.”
355:100tallaron-lle lóg' a soga; | e pois que foi decendudo,
355:101preguntaron como fora, | e el houve retraúdo
355:105e déron todos loores | aa que nos faz de tristes
355:106seer lédos e pagados, | ca est' há ela usado.
356:2a Madre do que o mundo | fezo e é del Sennor.
356:5paixôn e ena cruz mórte | por nós, e que nos tolleu
356:8daquel logar; e havían | avondo, com' aprendí,
356:9de cal, de pédra, d' arẽa | e de agua outrossí.
356:12ca de tod' avond' havían; | e porend' a como quér
356:15E por fazer que a óbra | s' acabasse ben sen al,
356:17passou e troux' ũa ponte | de madeira, toda tal
356:19E per Guadalet' o río | a fez lógo, sen mentir,
356:20chegar assí com' estava | e bẽes alí vĩir
356:27E quando viron a ponte | vĩir a aquel logar
356:29e pois a Santa María | ar foron loores dar
357Como Santa María do Pórto guareceu ũa mollér que vẽéra a sa casa en romaría e havía a boca tórta e os nembros; e começa assí:
357:3E desto fez un miragre | a que é chamada hórto
357:6muit' havía e a boca, | e os ollos mal torvados.
357:7Dona Sancha nom' havía | esta mollér, e vẽéra
357:8alí por cobrar saúde, | e que mui gran coita féra
357:12chorando muit' e dizendo: | “Sennor, acórre-m' aginna,
357:15E quand' aquest' houve dito, | pos ant' o altar candeas
357:16e teve i nóve días. | E pois compriu sas noveas,
357:19assí que o rostro todo | e a boca com' ant' éra
357:20lle tornou fremos' e são | como nunca mais houvéra.
357:21E entôn aquela gente | toda que alí vẽéra
358:8e tragían muitas pédras | pera fazer fundamentos;
358:15mui tóst':” E lóg' amostrou-llo, | e sacárono de fondo
358:16de térra; e pois lo viron | quadrado, ca non redondo,
358:17cavaron, e d' outros taes | acharon tan grand' avondo,
358:22foran pera lavrar tóste | e mais ca pédra mẽuda.
358:24aqueles cantos so térra, | grandes e mui ben quadrados,
358:25por que a lavor foi feita | tóst' e os muros iguados
358:26e as torres acabadas, | est' é cousa connoçuda,
358:28que quis pera si igreja | fazer nóbr' e mui fremosa
358:29e fórt', en que s' acollesse | a gente, que pavorosa
359Como Santa María do Pórto se doeu dũa mollér que vẽo aa sa igreja en romaría, a que cativaran un séu fillo; e sacó-o de cativo de térra de mouros e poso-llo en salvo.
359:3E daquest' un gran miragre | avẽo en un logar
359:5a un hóme que vẽéra | a Xerez e i morar
359:6fora con mollér e fillos, | que el mui de coraçôn
359:7amava mais d' outra cousa. | E des que chegou alí
359:9e éra mui bõo vizinno | a quantos moravan i
359:11Este dous fillos havía, | e Domingo o maior
359:12chamavan, e ao outro | Pedro, que éra mẽor.
359:14havía o hóme bõo, | e fazía gran razôn.
359:17e o moç', alá estando, | avẽo que cativou,
359:18e levárano a Ronda | por haver del remissôn.
359:19E lógo na almoeda | o meteron essa vez;
359:21de por quanto llo venderon, | e mantenent' al non fez
359:22e envïou-o na réqua | a Aljazira entôn.
359:23E alá u o levavan, | a Virgen que nos mantên
359:24o foi fillar pela mão | e disse: “Non temas ren,
359:25ca éu te porrei en salvo, | e esto verás tu ben,
359:26mui cedo en cas téu padre, | e sen mal e sen lijôn.”
359:27Mais o padre e a madre | cuidaron morrer sen al
359:28con coita daquele fillo; | e fezéron estadal
359:29e foron lóg' ao Pórto | da Sennor espirital
359:30e pediron-ll' aquel fillo, | chorando con devoçôn.
359:31E eles assí estando, | viron séu fillo vĩir
359:32Pedro, o mẽor; e lógo | lles foi contar, sen mentir,
359:33que Domingo éra vẽudo | a sa casa, e se ir (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
359:34quiséssen i, o veerían. | E eles de gran randôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
359:35foron lógo sen tardança, | e acharon con mui gran
359:36par de férros a séu fillo; | e tornaron manamán
359:37con el a Santa María | e déron loores tan
360:2amor de Déus e que punna | de nos guardar de sa sanna.
360:3Ca enquant' é de Déus filla | e crïada e amiga,
360:5e enquant' el é séu Fillo, | pero o mundo jüíga,
360:7E pois Déus quis seer hóme | fillando a carne dela,
360:9e per esta razôn mesma | dev' el a perder querela
360:10de nós e guardar do démo, | que nos engana per manna.
360:13e as chagas eno córpo | que pres pera dar conórte
360:15E demais, como Déus póde | seer contra nós irado
360:17e dissér: “Fillo, por estas | te rógo que perdõado
360:18este méu póboo seja | e contigu' en ta companna.”
360:19E por aquesto te rógo, | Virgen santa corõada,
360:20pois que tu és de Déus Filla | e Madr' e nóssa vogada,
361:3E dest' un mui gran miragre, | méus amigos, vos direi
361:4que avẽo na cidade | de Burgos, e mui ben sei
361:5que foi e é gran verdade, | ca por assí o achei
361:6provad'; e porende quéro | del un bon cantar fazer
361:14éra dela, e porende | a mandou alí põer.
361:18lles comprisse sas demandas, | e non lle davan lezer
361:19de pedir-llas; e tan tóste | a Reínna espirital (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
361:21ca lles dava séu conórte | e guardava-as de mal
361:22e fazía-lles saúdes | de sas doores haver.
361:23Demais éra tan ben feita | e de tan hômil faiçôn,
361:26a honrravan e servían | a todo o séu poder.
361:29fezéron mui rico leito, | e come mollér que jaz
361:30deitaron i a omagen | e fezéron-na jazer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
361:31come mollér que parira. | E as monjas arredor
361:32do leito pousaron todas, | e seend' a gran sabor
361:34na face e dũu lado | ao outro revolver.
361:38e en tal noite com' esta | por nós sen door nacer.
361:39E entôn toda-las monjas | s' ergeron cantando ben:
361:40“Santa Virgen sen mazéla, | que per bondad' e per sen
361:42e en que os céos caben, | que podéss' en ti caber.”
362:3E de tal razôn com' esta | vos quér' éu óra dizer
362:9e en servir sempr' a Virgen | havía mui gran sabor;
362:10e porend' ũ' arca d' ouro | fora mui rica lavrar
362:12E porên vendê-la fora | ena Sée de Leôn
362:13e déra dela por algo | e dela déra en don,
362:18outrossí, e a igreja | toda senôn o altar
362:19u estas reliquias éran. | E tan tóste manamán
362:21e levou-as pelas térras | e sofreu mui grand' afán
362:23la igreja que perderan. | E grandes miragres fez
362:26e quería Déus por elas | grandes miragres mostrar.
362:28u aquel ourívez éra | cégo; e pois foi oír
362:31E mandou-se levar lógo | alá a hómees séus,
362:33e na sa Madre bẽeita | que veerei destes méus
362:35E pois que foi ant' a arca, | se deitou e lle pediu
362:36mercee muito chorando; | e da agua que saiu,
362:37con que a arca lavaran, | trouxe pelo rostr' e viu
362:38mui mellor que ante vira. | E fillou-s' a braadar,
362:41e pois m' este ben feziste, | quando me for mestér, u
363:3Un trobador en Gasconna éra, e trobava
363:4al Con Simôn e a muitos, si que se queixava
363:7El Con Simôn éra conde rico e poderoso (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
363:8e diss' a un séu hóme, que non foi preguiçoso: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
363:10e busca fórtes prijões en que o metamos.”
363:12chegou aquel mandadeir' e fillou-o privado
363:13e adusse-o al cond'; e foi lógo deitado
363:19El se viu nas prijões e cuidou que morresse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
363:20e chamou Santa María que lle socorresse,
363:21e jurou-ll' alí jazendo, que mentre vivesse
363:26e o guardou de tal mórte que todos dultamos.
364Como Santa María do Pórto guardou triínta hómees que cavavan térra pera sa igreja, e caeu ũa torre sobr' eles e non lles empeeceu.
364:5éste e cabo do Grande, | que ten a térra no sẽo
364:6e cerca todo o mundo, | según diz a escritura.
364:9e fazían fondamentos | fondos, per que mais tẽente
364:10foss' a óbra e mais firme, | todo de pédra mui dura.
364:11E havíana tan fonda | feita, que quena ben visse
364:14ca o logar éra fondo | muit' e a cóva escura.
364:17e a torre, que estava | pósta sobre terronteiros,
364:27E se ante ben lavravan, | mui mellor depois lavraron,
364:29mui fremosa e mui fórte, | tal que quantos la cataron
365Esta tricentésima e sesagésima quinta é como Santa María tirou de dulta un frade noviço que dizía que a alma non éra nada, no mõesteiro de Fontefría en Narbona.
365:2ao pecador de dulta | e de maa torpidade.
365:3E sobr' aquest' un miragre | óra contar-vos querría
365:8sempre a noit' e o día | en séu coraçôn dultava
365:10tóst' e que se desfazía | come fum'; e en verdade
365:13que o metía en dulta, | e cuidava i mui féra-
365:14mente a noit' e o día | por súa gran neicidade.
365:15E est' andava cuidando | tanto, que disse sen falla
365:18quér' hoi mais andar viçoso | e comprir mia voontade.”
365:20do mõesteir' e da ôrdin | que o nengũu non visse;
365:21vistiu-se lógu' e calçou-se, | ca atá que non comprisse
365:22séu cuido non folgaría. | E por fazer tal maldade
365:24que levavan ũa alma | dun póbre mans' e sen sanna
365:25a céos, con claridade | e alegría tamanna
365:26que contar non sabería. | E diss' ela: “Estad', estade, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
365:27e verá aqueste monje | que anda en gran loucura
365:29deceu méu Fill' e pres mórte | por ela fórt' e mui dura;
365:30e quen non cree aquesto | ment' e faz gran falsidade.”
365:32e tornou-s' ao dormidoiro | e foi mui léd' aficado (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
365:33daquela visôn que vira | e de sa dulta tirado,
365:34e viveu sempr' en sa orden | con ben e con homildade.
366Esta tricentésima e sesagésima sésta é como Santa María do Pórto fez cobrar a Don Manüél un açor que perdera. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
366:3E de tal razôn com' esta | ũa maravilla féra
366:5el Rei, e que de Grãada | de fazer guérra vẽéra
366:7e outros muitos genetes | que d' África i passaran;
366:9en pães, hórtas e vinnas | e en quanto lles acharan.
366:10E pois aquesto foi feito, | el Rei con séus lidadores,
366:12E el Rei mui mal doente | foi i a gran maravilla,
366:13mais guariu pela mercee | da que é Madre e Filla
366:15E enquant' el guarecía, | Don Manüél, séu irmão,
366:16vẽo i e foi enfermo; | e pois guariu e foi são,
366:19E ind' a aquela caça, | levou poucos cavaleiros,
366:21que levavan séus falcões | de garça, e ar grüeiros;
366:24de guisa que foi perdudo. | E andárono buscando
366:25ben préto de tres domaas | e sempre apregoando,
366:27que os achan a vegadas | e os tẽen ascondudos
366:28e os van vender a furto | por non seeren connosçudos. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
366:30séus falcõeiros, e lógo | fillou dos mais sabedores
366:31e foi con eles a caça | ao Chão de Tablada,
366:33e viron da outra parte, | no Exarafe, coitada
366:35por fillá-la. E tan tóste | aquel falcôn connosceron
366:36que éra o que perderan, | e en el mentes meteron,
366:37e o falcôn e a ave | viron como se mergeron
366:38e foron caer en térra. | Mais os que connoscedores
366:40E Don Manüél e todos | lógo mercee pidiron
366:44e que ena sa igreja | ant' o séu altar porrían;
366:45e pois est' houvéron dito, | chamaron quanto podían
366:53e chamou o mui de rijo; | e maravilla estranna
366:57e pos-lo ant' o Infante, | que loou muit' a Reínna
367:2e fremosos a quen s' en ela fía.
367:4e a sérv' e a loa e a ama,
367:9todos mercee e u a achades
367:10en todo tempo, de noit' e de día.
367:12e de Santïago de Compostéla
367:17e de torres e de muro cercada,
367:23E pois guariu desta enfermidade,
367:26há com' alí; e el en romaría
367:27foi alá lógo per mar e per térra.
367:28E macar ll' o tempo fez mui gran guérra,
367:31E ind' el Rei per mar, tanto ll' incharon
367:32as pérnas ambas e se lle pararon
367:38e agua amaréla ên saía.
367:43E chegou vérnes aa sa igreja
367:45e con est' enfermidade sobeja
367:47E quand' os madudinnos começaron
367:50e guareceu daquela maloutía.
367:51E el Rei lógu' e toda sa companna,
367:54de Déus saúd' e nos dá alegría.
368Como Santa María do Pórto guariu ũa mollér dũa coobra que tragía eno ventre, e havía ben tres anos.
368:5éu ena sa companna | e ao démo mande
368:8de Córdova, a Grande, | e o séu nom' havía;
368:9e dentro no séu córpo | cuidava e creía
368:11E con aquesta coita | ben per Estremadura
368:12passou e a Castéla | foi; e tal aventura
368:15que fomos end' abade; | e dar-t-emos consello
368:18de nós todo-los santos | e por Sennor catamos,
368:20E ela foi-s' a Silos; | e pois que fez sa ida,
368:23Mais se tu perder quéres | doores e pesares,
368:25que chaman o Gran Pórto; | e pois que i chegares,
368:28e quando foi no Pórto | da Sennor verdadeira,
368:29tevo i sa vigía, | e jazendo senlleira
368:34e haverás saúde, | ca nós por ti rogamos.”
368:36e lógu' en ũa barca | entrou, e pois entraron
368:37no mar ela e outros; | e pois Cáliz cataron
368:38e viron a igreja, | disséron: “Déus loamos
368:39e a Virgen, sa Madre, | a que non há parella.”
368:40Entôn abriu a boca | a mollér, e vermella
368:44e a Déus e sa Madre | foron loores dados;
368:45e pois foron de Cáliz | ao Pórto tornados,
369:2un pex' en que achou ouro | que por si e el peitasse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:4a ũa mollér mesquinna, | e de gran coita tirasse.
369:5E de tal razôn com' esta | vos direi un gran miragre, | sól que me ben ascoitedes,
369:8e que llo a Santa Virgen | pois ben non gualardõasse.
369:10e dizía ameúde: | “Aquel é de mal guardado | que guarda Santa María.”
369:11E collera-o por uso | en que quér que razõasse
369:12e en toda merchandía | que vendess' e que comprasse.
369:13Un alcaid' éra na vila, | de mal talán e sannudo, | soberv' e cobiiçoso,
369:15e cobiiçava muito | por achar en que travasse
369:18daquela mollér, dizendo | que a tiínnan por louca, | e muit' ende posfaçavan.
369:20e que daquela paravla | por mentiral ên ficasse!
369:22fillad' esta mia sortella: | e dade-lla por cevada, | que me lóg' aquí tragades.”
369:23E envïou, dous, dizendo | a cada un que punnasse
369:25E eles assí fezéron; | ca foron alí correndo | e compraron-ll' a cevada
369:26e ar déron-ll' a sortella, | que en pennos a tevésse | atá que fosse pagada.
369:31E tornaron-s' a séu dono | dizendo que s' alegrasse,
369:32e a sortella lle déron, | mais que os non mesturasse.
369:34que fossen lógo correndo | a aquela mollér bõa | e lle déssen séus dinneiros,
369:36e se non, que quant' havía | a mollér que llo fillasse.
369:37Eles foron muit' aginna | e pagaron séus dinneiros, | ben e mui compridamente
369:38a aquela mollér bõa, | e pediron-ll' a sortella | d' ouro fin, ca non d' arente,
369:39ond' a pédra foi vermella: | e quen quér que a catasse
369:42mas non achou nemigalla, | pero a andou buscando; | e foi en gran coita féra
369:43e rogou a un daqueles | que o alcaide rogasse
369:46de que o vinqu' éra d' ouro, | mui ben feito e fremoso, | e a pédr' éra vermella;
369:47e se lle lógo non désse, | que quant' havía ll' entrasse,
369:50aquel é de mal guardado, | mia Sennor, a quen tu guardas; | e porend', ai, pïadosa,
369:53E ela dizend' aquesto, | o alcaide mui sobervio | cavalgou en séu cavalo
369:54e deceu-se pera Tejo, | por dar-ll' a bever no río | e o topete lavá-lo.
369:55E 'n lavando-o de rejo, | quis Déus que ll' escorregasse
369:56aquel séu anél do dedo | e ena agua voasse.
369:57O alcaide, pois viu esto, | tornou-se trist' e coitado | pera sa casa aginna
369:59e mandou a u séu hóme | que tan muito a coitasse,
369:62de si nen ar que fezésse, | e diss': “Ai, Santa María, | tu que és lum' e espello
369:65Ela havendo gran coita | e fazendo mui gran dóo, | vẽo a ela sa filla
369:66dizendo: “Madre, comede | e haved' algún conórto; | ca sería maravilla,
369:70e preguntou os dos barcos | que lle disséssen verdade | se algún pexe tragían.
369:73Disse-ll' ela: “E son muitos?” | Respôs el: “Par Déus de céo, | non é mais dũu senlleiro,
369:74que fillei óra no río, | u andavamos pescando | éu e un méu companneiro.”
369:76e que quanto x' el quisésse | dinneiros por el fillasse.
369:78e disse-ll': “Ai, madre bõa, | mais val de cẽar daqueste | ca jazer assí gemendo.”
369:80e o lavasse de dentro | e de fóra escamasse.
369:81Entôn fillô' a meninna; | e pois lavou aquel peixe, | quando foi que o abrisse,
369:82en abrindo catou dentro | e viu jazer a sortella, | e lóg' a sa madre disse
369:83como aquel anél achara. | E ela que llo mostrasse (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:84mandou; e poi-lo viu, lógo | ar mandou que se calasse.
369:85Outro día o alcaide | vẽo irad' e sannudo | a sa casa por prendê-la,
369:90e déu-llo. E ele, lógo | que o houve connosçudo, | fillou-se-ll' ên mui gran medo;
369:91e ant' o póboo todo | lle rogou que lle contasse
369:93E ela contou-llo todo | en qual guisa o houvéra; | e pois llo houve contado,
369:94ar disse-ll' el a verdade | en como a enganara, | e déu-s' ende por culpado
369:95e ante toda a gente | rogou que lle perdõasse,
369:96e do séu, que lle tollera, | déu quena apoderasse.
369:99e dando vózes dizían: | “Quen foi quen te semellasse
370:2Madre de Jesú-Crist', a noit' e o día.
370:5que dela pres carn' e as nóssas doores
370:7E de a servir sól non nos enfademos,
370:8outrossí temer e loar, ca sabemos
370:10perdôn pera sempr' e vid' e alegría.
370:12quando fez dela Madr' e Filla juntada;
370:13e porên deve seer de nós loada,
370:14e atal Sennor, quen-na non loaría?
371Como Santa María do Pórto guariu ũa mollér que perigoara dũa pinaça e caera no mar.
371:4mui grande e mui fremoso | esta Reínna de prez
371:6e polo mellor saberdes, | oíde-mio a lezer:
371:8do Pórto da Santa Virgen | e fezéra ja lavrar
371:9a igreja, e vẽéra | i de Sevilla per mar
371:10por veer como pobravan | e haver ende prazer,
371:13os outros pera pobraren | e por haveren quinnôn
371:15Outros viínnan per lavraren | e gãar i séu jornal
371:18e porên de muitas partes | viínnan i guarecer.
371:19Porên per mar e per térra | punnavan i de vĩir
371:20muitos e de longas térras, | e por quant' ían oír
371:21que os mórtos resurgía | e os doentes guarir
371:22fazía alí a Virgen, | e ían-no i veer.
371:24carregada de farinna, | e d' hómees i entrou
371:25companna e de molléres, | e tanto se carregou
371:26que feriu en ũas penas | e houve de perecer,
371:28mais ũa mollér i éra | e chamou, segund' oí,
371:32dun gran saco de farinna | e deitou-s' en el de pran
371:33de peitos; e macar éra | mui pesado, tornou tan
371:36e ela encima dele, | chus liviãa que froxél,
371:39as gentes aa ribeira. | E pois que soubéron ben
371:42e ela foi-s' ao Pórto | aa Virgen ofrecer. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
372Como vẽo ũa mollér de Névra, que raviava, a Santa María do Pórto, e apareceu-lle Santa María de noit' e guareceu-a.
372:3E dest' un gran miragre | direi, se vos prouguér,
372:5na igreja do Pórto; | e quen mi oír quisér
372:10que mordía as gentes | e come can ladrar
372:11se fillava de rijo. | E por esta razôn
372:12foron-ll' atar as mãos | e os pées entôn;
372:15E pois foi na igreja | e o altar catou,
372:17e pois dormiu un pouco, | a Virgen a fillou
372:18pela mão e disse-ll': | “éu te venno sãar.
372:19E des hoi mais non hajas | medo de mal haver,
372:20mais há mestér que cômias | e que queiras bever;
372:24e leixou ben guarida | a mollér daquel mal;
372:25e pediu que comesse | e bevess' outro tal,
372:26e os que i estavan | foron-llo lógo dar.
372:28sa mollér e que éra | ja guarida mui ben
372:31dela. E quantos éran | eno logar loor
372:33Virgen e grorïosa | Madre do Salvador
374Como ũus almogavares, que sempre entravan a térra de mouros e éran desbaratados, tevéron vigía na capéla do alcáçar de Xerez e prometeron-lle ũa dõa, e entraron en cavalgada e gannaron mui grand' algo.
374:7aos que a haver quéren. | E porend' ũus peões,
374:11ca sempr' éran descubértos | e mui mal desbaratados.
374:14e en correger cuidavan | muito depois en sa vida.
374:15E houvéron séu acórdo | que fossen tẽer vegía
374:17e lógo en cavalgada | movessen en outro día,
374:18e se gãassen, a Virgen | houvéss' ên de sa partida
374:19a cousa que mais fremosa | e mais rica i fillassen.
374:20E porend' a Glorïosa | lles fez que desbaratassen
374:21ũa récova mui grande | de mouros, e que achassen
374:23E tan tóste que a viron | non houv' i quen non dissésse
374:25e lóg' oferer-llo foron | e déron queno posésse
374:26ant' o altar, e tamanno | foi com' ele per medida.
374:27E lógo dessa companna | foi a Virgen mui loada,
374:28e des alí adeante | non fezéron cavalgada
375:4nos faz, e por sa bondade
375:9grandes e mui connosçudas
375:11E de tal razôn fremoso
375:14fez; e comprida mercee
375:17mostrou a Madr' e a Filla
375:20séu caval' e lle morría.
375:29mui gran coita e soubéra
375:30que morría; e mercee
375:35E u jazía tendudo
375:36ja come mórt' e perdudo,
375:39E tan tóste déu levada
375:40e comeu muita cevada.
375:41E porên foi mui loada
376Como un hóme levava un anél a Don Manüél, irmão del Rei, e perdê-o na carreira, e fez-llo Santa María cobrar.
376:7E dest' un mui gran miragre | avẽo ũa vegada
376:9el Rei por guardar a térra | e que fosse ben pobrada
376:10e houvésse per mar fróta, | per que fosse mais temuda.
376:13e o ben que ll' el fezéra | non lle saíra en vão,
376:15Porend' el Rei o amava, | e gran dereito fazía.
376:16E u estavan falando | el Rei e ele un día,
376:19e disse que lla daría. | E pois foi en sa pousada
376:22per un hóme de sa casa | e diz: “Muito me saúda
376:23Don Manüél e dá-ll' este | anél que ll' hei prometudo.”
376:24E o hóme foi-se lógo; | mais non foi apercebudo
376:25de o guardar com' houvéra | a guardá-lo, e perdudo
376:26o houve ena carreira. | E com' ũa cousa muda
376:29Santa María do Pórto, | e prometo-ch' en verdade
376:31seja, Sennor, e tu val-me | a esta coita tan féra.”
376:33achou aquela sortella | e viu ben que súa éra
376:34daquele que a levava; | e pois que houv' entenduda
376:36se aquel anél perdera, | e dessí que o fillasse.
376:37E o outro tornou lógo, | dizendo-lle se achasse
376:38tal sortella, que lla désse | e non lle foss' asconduda.
376:39E o outr' o anél lógo | lle déu, dizendo-lle: “Amigo, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
376:43esta sortella.” E lógo | foi-se con ela correndo
376:45e déu-lla; e pois lo feito | lle contou, com' éu aprendo,
376:46tornou-s' al Rei. E pois ll' houve | esta cousa retraúda,
376:47el Rei e quantos i éran | déron porende loores
376:48aa Virgen glorïosa | que mercees e amores
376:50e d' acorrer-nos nas coitas | está sempr' apercebuda.
377Como un rei déu ũa escrivanía dũa vila a un séu crïado, e havía muitos contrarios que o estorvavan contra el Rei, e prometeu algo a Santa María do Pórto, e fez-ll' haver.
377:2ajuda-o per que vença | gran braveza e perfía.
377:3E de tal razôn com' esta | fez un miragr' a Reínna
377:5con ela e os séus livros | pintava ben e aginna,
377:7E porend' ũa vegada | ũa óbra mui fremosa
377:9e el Rei, cuj' hóm' el éra, | por amor da precïosa
377:15El Rei entôn outorgou-lla | e mandou que sen tardada
377:21e que lle déss' outra tóste, | se non, pẽa connosçuda
377:25aquele outro a carta | e que dela se quitasse,
377:28e que per nulla maneira | de dar non lla detevéssen,
377:29e se non, que a sa ira | haverían, se fezéssen
377:33que se el a cart' houvésse | e per ela a gãava,
377:37e fez contra o notario | que el Rei cara sannuda
377:38lle mostrou, e lóg' a carta | houv' aquel que a pedía.
377:41e teve por de mal siso | quen contra ela contende;
377:42e fillou lógo sa carta | e foi con ela sa vía.
378Como un hóme bõo con sa mollér, que morava na colaçôn de San Salvador de Sevilla, tiínna ũa sa filla doente pera mórte, e jouve tres días que non falou; e prometêrona a Santa María do Pórto, e guareceu.
378:2u fez sa Madr' avogada | e séu Fillo Salvador.
378:3Ca pois ela avogada | é e nóssa razôn ten,
378:9e faz mal aos meninos | polo séu poder mostrar
378:13daquel astroso nos guarde | e nos livre d' ocajôn
378:14e que nos día saúde | cada que nos mestér for.
378:16qual vos óra contar quéro; | e des que oírdes qual
378:17foi, por grande o terredes, | ca ela que pód' e val
378:19E porend' atal miragre | é d' oír, se vos prouguér,
378:20que fezo Santa María | do Pórto, e quen quisér
378:25que per narizes e ollos | e da boca outrossí
378:27E esteve ben tres días | e noites que non falou;
378:28e tẽendo-a por mórta, | a mortalla lle mandou
378:29tallar séu padr' e aginna | as candeas ar comprou.
378:31e disse: “Se vós fezérdes | o que vos quéro dizer,
378:33da Virgen Santa María, | e se sãar, ofrecer
378:34lla ide, e mantenente | perderá esta door.
378:37a fez; e porên vos rógo | que me queirades oír,
378:38e prometede-ll' a filla, | e seede sabedor
378:40E eles lle prometeron | que a levassen alá
378:41con sas ofértas mui grandes; | e a moça lóg' acá
378:42viveu e abriu os ollos | e catou enderredor.
378:43E pois pediu que comesse, | e déron-lle manamán
378:44un óv' assado mui móle, | e comê-o con do pan.
378:45E todos entôn loaron | a Sennor do bon talán,
378:47Entôn a moça fillaron | e foron-se dessa vez
378:48dereitament' ao Pórto | e passaron per Xerez;
378:49e pois foron na igreja | da Raínna de gran prez,
379:6grande per mar e per térra, | ca logar é dos mellores
379:8E el Rei de veer esto | havía gran soïdade;
379:11E por aquesto sas cartas | lles mandava que vẽéssen
379:12alí salvos e seguros | con quanto trager quiséssen,
379:13e que non houvéssen medo, | enquant' alí estevéssen,
379:19E roubavan aos mouros | que alí per mar querían
379:20vĩir, e muitos matavan | deles e muitos prendían;
379:21e neũa reverença | aa Virgen non havían
379:24a mouros que i viínnan, | e a todo-los preséron,
379:25e quiséran-s' a sa térra | tornar-se; mais non podéron,
379:26pero tiínnan navíos | ligeiros e corredores.
379:29du estavan, con mal tempo, | e todo-los séus chufares
379:33a tornar o que fillaran | a pesar da Madr' e Filla
379:34de Déus, a que dessonraran. | E daquesto fïadores
379:35déron al Rei en Sevilla; | e depois que entregaron
379:38tornar daquela vegada. | E desto déron loores
379:43nen outros que a sa casa | vennan per mar e per térra;
379:44e, empéro que os mouros | a vezes lle fazen guérra,
380:5e loar
380:9e da prijôn sacou
380:12e cuidar
380:15e levar
380:17E amar outrossí
380:19e, com' éu vej' e vi,
380:22e deitar
380:25e buscar
380:32e pecar
380:43ést'. E quen diría
380:49mercee, e rogar-ll-ei
380:51quér e dar
380:55e poiar
381:8de San Marcos, e Joane | havía nom'; e entôn
381:10con que muito s' alegrava | e prendía gran prazer.
381:12e amava aquel fillo | atanto, segund' oí,
381:13que mais amar non podía | outra ren; e foi assí
381:16e o padre e a madre | con coita del, non por al,
381:18e tẽendo-o a madre | nos braços, lle foi morrer.
381:22eno mundo.” E con coita | foi lógo esmorecer.
381:25Lázaro de quatro días | e per nome o chamou,
381:26fez levantar o menino | tan tóst' e vivo seer
381:27mui são e muit' alégre. | E quantos eno logar
381:28estavan e esto viron, | começaron de chorar,
381:29e en chorando a Virgen | ar fillaron-s' a loar
382Como un ric-hóme pidía un herdamento al Rei que lle havía a dar por outro que lle fillara, e nono podía haver dele; e prometeu algo a Santa María, e fez-llo haver lógo mui bõo.
382:3E ele assí as cambia | como lle ven a prazer,
382:4ca segund' é Déus e hómen | e Rei, póde-o fazer;
382:5Déus porque há gran vertude, | e Rei por séu gran poder, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
382:6e hóme porque há siso, | entendement' e razôn.
382:7E de tal razôn com' esta | vos quéro contar que fez
382:11E al Rei muit' aficava | que lla désse sen tardar;
382:14sen fazer tórt' e pecado. | Porên lle respôs entôn:
382:18per que sejades herdado | mui ben e vos dé bon don.”
382:21muit' e o séu despendendo; | e, segundo que oí,
382:23u el Rei entôn morava. | E porend' ameúd' ir
382:24havía muit' a sa casa | o ric-hóm' e lle pedir
382:25que lle déss' o herdamento, | e se non, que s' espedir
382:26quería dele e ir-se | ao reino d' Aragôn.
382:27Mais al Rei muito pesava | e tiínna-o por mal,
382:28porque ele o crïara | e éra séu natural
382:29e en Toledo casara | e leixara i sinal
382:30de fillos que lle naceran. | E aquel ric-hóm' entôn
382:32mais porque o non colleron, | acordou-s' e fez bon sen,
382:33e en térra os gẽollos | ficou e disse: “Per ren
382:37que dé aos monges cambio | por Alvaça; e assaz
382:38haverei se me dér esto, | e será bon gualardôn.
382:39E se m' aquesta mercee | Santa María fezér
382:41déz livras de bõa cera, | e fille-as quen quisér;
382:42demais irei a sa casa | e levarei méu bordôn.”
382:44Don Manüél, séu irmão, | e con el se consellou
382:46en sa oraçôn, e disse | a un séu de crïaçôn:
382:47“Vai e chama a Reimondo | de Rocaful, se non for
382:48ido.” E el vẽo lógo | e diz: “Que vos praz, Sennor?”
382:50pera vós ca outr' herdade, | ca val muit' e sen mixôn.”
382:52e loores aa Virgen | do Pórto, porque meteu
382:53al Rei est' en voontade; | e o que ll' el prometeu
383Como Santa María de Segónça guardou ũa mollér que quería entrar en ũa nave e caeu no mar, e guareceu e sacó-a Santa María.
383:3Dest' avẽo un miragre | grand' e mui maravilloso,
383:6de a servir noit' e día. | E foi en Estremadura,
383:8e cabo da grand' igreja | há un logar apartado
383:10ía essa mollér bõa, | e en est' éra sa cura.
383:12e a cada ũa delas | ena voontad' entrava
383:13d' iren veer o Sepulcro | de Jerusalên, e dava
383:15E pois aquest' houve feito, | foi-se lógo sa carreira
383:16e levou sigo sa filla | por que non fosse senlleira,
383:18E passou per muitas térras, | e atal foi sa ventura
383:21e des que foron en Acre, | sen outro delongamento
383:23E poi-lo houvéron visto, | ar fezéron romarías
383:25Jesú-Cristo, Déus e hóme, | andou; e a poucos días
383:28mais aginna se colleron | ao pórto e rogaron
383:29a aquel cuja nav' éra | que as levass', e punnaron
383:31d' i entrar, e en querendo | sobir per ũa escaeira (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
383:33mente, e depois a madre | cuidou a seer arteira
383:34de sobir tóst', e na agua | caeu con sa vestidura.
383:35E en caendo, chamando | a grandes braados ía:
383:37de Segónça, en que fío, | e fais que mia romaría
383:38acabe compridamente.” | E tan tóste da altura
383:39dos céos a Virgen santa | acorreu-a e passou-a
383:40bẽes per fondo da agua | so a nave, e sacou-a
383:41mui longe da outra parte | eno mar, e pois tornou-a
383:42arriba viva e sãa | con fremosa catadura.
383:44e os gẽollos en térra | houvéron lógo ficados
383:45e aa Virgen mui santa | porende loores dados,
383:47E pois esta mollér bõa | pela Virgen foi guardada
383:48assí como ja oístes, | e a sa térra tornada,
383:49teve na Vélla igreja | noveas, e mui loada
383:50foi lógo Santa María | per ela, e fez cordura.
384:4que avẽo a un monge | bõo e ben ordinnado
384:6e maior sabor havía | desto que d' outras sabores.
384:7Este mui bon clérigu' éra | e mui de grado liía (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
384:8nas Vidas dos Santos Padres | e ar mui ben escrivía;
384:11A primeira éra ouro, | coor rica e fremosa
384:12a semellante da Virgen | nóbre e mui precïosa;
384:13e a outra d' azur éra, | coor mui maravillosa
384:17aa Virgen que é rica, | mui santa, e que parella
384:25e pero assí jazía, | viínna-lle sempre a mente (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
384:27O abade e os monges | todos veer-o vẽéron,
384:28e poi-lo viron maltreito, | un frade con el poséron
384:29que lle tevésse companna; | e pois alí estevéron
384:32e viü que ao leito | se chegava passo indo,
384:33e dizía-lle: “Non temas, | ca te farei ir sobindo
384:37e eno Livro da Vida | escrit' ontr' as escrituras
384:40E o frad' espertou lógo | e foi ao leit' aginna;
384:41e pois que o achou mórto, | fez sõar a campaínna
384:45e aquel monge lles disse: | “Sennores, por cousimento
384:48e o abade tan tóste | o fez meter en escrito
384:51E pois soubéron o feito, | loaron de voontade
384:53e se en algũa cousa | ll' erraran per necidade,
385Como Santa María do Pórto guareceu un hóme dũa pedrada mui grande de que nunca cuidara a guarecer, ca tiínna a tela sedada e tornou-se paralítico, e guarecê-o Santa María.
385:1De toda enfermidade | maa e de gran ferida
385:6pera guardar os creschãos | dos mouros e ser bastida (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
385:7pera guerrejar os mouros | d' Espann' e os afriçãos.
385:8E porend' en aquel lógo | mostrou miragres certãos
385:9de muitos que i vẽéron | enfermos e foron sãos,
385:11E tan gran sabor havían | os hómes de que sãava
385:13“Santa María do Pórto, | val-me” e s' acomendava
385:14a ela; e pois guarían, | fazían alá su ida.
385:17ll' houvéron toda a fronte | e a tea assedada,
385:19E pois viu que non sãava, | prometeu que ao Pórto
385:22e que de cera levasse | un estadal sen falida.
385:26houve a seer dun lado, | e foi daquela partida
385:28E el, quando viu aquesto, | teve-se por escarnido;
385:29mais acomendou-se lógo | ao Pórt', e foi guarido
385:30e são, ben com' aqueles | que tórnan de mórt' a vida.
385:31E porende déu loores | aa Virgen e noveas
385:32foi tẽer ena sa casa | e levou i sas candeas
386:9tornou da hóste da Veiga | de Grãada, e tallando
386:10a andou enredor toda, | o chão e a montanna.
386:11E pois que se partiu ende, | vẽo a Sevilla cedo,
386:13ben atá en Santïago | e depois dalên d' Arnedo
386:15Des que todos i chegaron | e el Rei lles houve dito
386:16por que os vĩir fezéra | por paravr' e por escrito,
386:20en fazer vósso mandado, | e demais que seeremos
386:23E pois aquest' outorgaron, | foi deles el Rei pagado
386:24e ar outorgou-lles lógo | quant' houvéron demandado
386:28todos del Rei que comessen | con el, e que avondados
386:29serían de quant' houvéssen | mestér; e dest' acordados
386:31Mais sábado aquel día | éra, e muitos cuidavan
386:33a vendê-lo en Sevilla; | e porende se queixavan
386:36en convidar tan gran gente, | e pescado non tẽedes.”
386:37E respôs-lles el Rei lógo: | “Asperad' e veeredes
386:40E por aquesto vos mando | que vaades tod' a fita
386:42e se algo i achardes, | nono paredes per manna,
386:47Eles foron mantenente | a un canal, e acharon
386:48de pescado carregadas | quatro barcas, e chegaron
386:49con elas lóg' a Sevilla | e a todos avondaron,
386:51E quand' el Rei viu aquesto, | houve mui grand' alegría
386:52e chorando loou muito | a Virgen Santa María
389:2poder há de sãar véllos | e mancebos e meninnos.
389:4e outro tal o mancebo | se faz bõa mancebece,
389:7E daquesto en Sevilla | mostrou miragre mui grande
389:8a Virgen Santa María, | que róg' a séu Fill' e mande
389:14foi ja e tornou-se leigo; | e dous fillos fremosinnos
389:16E o mẽor foi enfermo; | ond' a el muito pesava,
389:18el e sa madr', e con coita | del chamavan-se mesquinnos.
389:19E con gran coita sobeja | que a madre del havía
389:22a sa casa o levasse, | e espécïas e cominnos (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
389:27E tal promessa com' esta, | como quér que pequeninna
389:29fez que o moço pedisse | de comer, e foi aginna
389:30guarid' e trebellou lógo | conos outros mocelinnos.
389:33dous capões que crïava, | que fez assar, e sabores
389:34fillou mui grand' en comê-los | e en bever bõos vinnos.
390:5e a Déus que nos queira perdõar
390:6e eno séu paraíso nos dar
390:9e a el que nos faça repentir
390:10dos érros e a emenda vĩir
390:13e a ele que queira receber
390:17e a ele que nos tenna por séus,
390:21e a ele que nos guarde de mal
390:22e do fógo do inférno mortal
391:7E esta en tal maneira | os pées tórtos assí
391:10a troux' e teve noveas | por daquel mal guarecer.
391:12aos pées en dormindo, | e tan tóste despertou;
391:13e a door foi tan grande, | e tan fórte braadou,
391:15E séu padre, que jazía | cabo dela, preguntar
391:17me foi os pées a Virgen | e tornou-s' a séu altar,
391:18e houve door tan grande | qual nunca cuidei haver.”
391:20e os pées lle cataron | e víronos de feiçôn
391:21que os a tẽer devía, | e tan ben sãos que non
391:22podían mellor seê-lo. | E porende bẽeizer
391:24e cada ũu chorando | poso en térra sa faz,
391:26en ti e toda mercee | pora nos sempr' acorrer.
391:28que perdõas os pecados | e sãas toda door;
391:29e porende te rogamos | que, se ta mercee for,
392:5e que dentro no inférno | o tormente e o dome,
392:7E dest' un mui gran miragre | avẽo eno gran Pórto,
392:8dun hóme que con dereito | foi enforcado e mórto
392:11Est' hóm' éra pastorinno | entôn, e barvas pungentes,
392:13senôn furtar quant' achava | a vezinnos e parentes;
392:14e macar o castigavan, | sól non havía ên cura.
392:16un alfamar, e vendê-lo | foi a casa da Reínna,
392:18e ant' o alcaide vẽo | por sa gran malaventura,
392:20aquela mollér mesquinna. | E el todo-o negava,
392:21e ela nono podía | provar. E porên mandava
392:23de jurar sobre tal feito. | E el a jura fazía,
392:24e o alcaide meesmo | del a jura recebía.
392:25E el meteu-lle na jura | a Déus e Santa María,
392:27e que ante tercer día | enas sas mãos tornasse
392:30e el foi-s' e fez un furto, | en que passou a postura.
392:31E lógo que fez o furto, | tan tóste foi recadado
392:32dentro na vila do Pórt', e | ant' o alcaide levado
392:35E respôs ao alcaide: | “Por Déus e por caridade,
392:40Jesú-Cristo e sa Madre, | Sennores dereitureiros;
392:41e lógo aquel astroso | fillárono os monteiros
392:42e posérono na forca | suso na maior altura.
393:1Macar é door a ravia | maravillosa e fórte,
393:4ven que é negra e fórte | e dura e de perfía.
393:5Tod' aquesto há no démo, | e porên Santa María,
393:6que éste dele contralla, | a tólle e dá conórte.
393:9d' Arcos, e que ja raivoso | séu néto alí trouxéra
393:13e chegaron ao Pórto | mércores, primeiro día
393:14d' abril, e ena igreja | entraron con gran conórte,
393:18e tan fórte se torcía | come quen coita a mórte.
393:20cousa que de bever fosse, | e tan gran coita sofrera,
393:22mas non quis a que nas coitas | acórre e dá conórte.
393:23E ena primeira noite | que teve ena igreja
393:27E des alí adeante | foi guarid' e mui ben são;
393:28e pois desto Don Afonso, | séu avóo, foi certão,
393:31E porend' el e os outros | todos quantos i estavan
393:33e lóg' a Santa María | porende loores davan,
398:5serían, ca pastor éra | bõo e que séus gãados
398:11Alí el Rei Don Afonso | de Leôn e de Castéla
398:12fez fazer ũa egreja | muit' apósta e mui béla,
398:13que déu a Santa María | por casa e por capéla,
398:15E enquanto a lavravan, | demostrou i mui fremosos
398:16miragres Santa María, | e d' oír mui saborosos,
398:20e Don Domingo havía | nom', e triínta cordeiros
398:21que i tiínna perdera; | e per vales e outeiros
398:25e diss': “Ai, Santa María, | pela ta mercee seja
398:27E séu marido, con coita | de os achar, non quedava
398:28de buscá-los pelos montes, | e pero nonos achava;
398:30de consũu, e de lobos | tod' en derredor cercado.
398:31E do pesar que houvéra | grande houv' entôn conórto,
398:32e foi fillar séu gãado | e levó-o ao Pórto,
398:38os lobos. E porên seja | séu nome sempr' eixalçado.
399Esta tricentésima nonagésima novena é como ena vila d' Élvas ũa mollér quiso matar séu fillo e meteu-lle ũa agulla pela cabeça, e apareceu-lle Santa María ante que o matasse e disse-lle que tomasse pẽedença.
399:1Quen usar na de Déus Madre | falar e amiga,
399:5e porend' o poder dela | e u del recude (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
399:6a creceren en ben sempre | e toller nemiga.
399:8que mostrou na vila d' Élvas, | e maravilloso,
399:9a ũa mollér mui póbre, | e des i astroso,
399:12e havía un séu fillo, | béla creatura;
399:19E pois cuidou muit' aquesto, | fillou eno braço
399:20o menino e deitó-o | eno séu regaço,
399:21buscando redor si pédra; | e achou un maço,
399:22e fillou ũa agulla | longa com' espiga,
399:23e diss' assí: “Par Déus, fillo, | mui pouco me présta
399:24de perder por ti méu tempo.” | E lógo na tésta
399:25lle foi põer a agulla, | e diss': “Hoge fésta
399:27os póbres e os coitados | pareceu-lle lógo,
399:28seend' as pórtas serradas, | e diss': “éu te rógo
399:32e levaría o démo | ta alma en sórte;
399:35E porên fill' a téu fillo | nos braços privado
399:36e vai lóg' aa igreja | dizer téu pecado,
399:37e tan tóste nas tas coitas | porrei éu recado;
399:38e come mollér non faças | maa que se triga
399:39a fazer mal sa fazenda.” | E foi-s' a Reínna
399:40dos céos, pois ll' esto disse. | E lóg' a mesquinna
399:41maenfestou-s' e en orden | entrou muit' aginna,
399:42e contra o démo fróque | vestiu por loriga.
399:46e a madre polo démo | non déu ũa figa.
400:17e cuid' end' haver gualardôn
400:18mui grand' e muit' honrrado.
400:26e a mia mingua comprirá
400:28E porên lle quéro rogar
400:30receb' e o queira fillar
400:33e se fez hóm' e nos salvou
400:35e pois consigo a levou,
400:36e foi i de bon siso.
401:1Macar poucos cantares | acabei e con son,
401:5e do séu paraíso | non me diga de non,
401:8e tu, mia Sennor, róga- | ll' agora e entôn
401:10e por este serviço | dá-m' este galardôn.
401:14me perdôn e me queira | recebir ontr' os séus
401:16San Pédr' e Santïago, | a que van os roméus,
401:17e que en este mundo | queira que os encréus
401:21E al te róg' aínda | que lle queiras rogar
401:25e que el me dé siso | que me póss' amparar
401:26dele e das sas óbras, | con que el faz obrar
401:27mui mal a queno cree | e pois s' ên mal achar,
401:28e que contra os mouros, | que térra d' Ultramar
401:29tẽen e en Espanna | gran part' a méu pesar,
401:30me dé poder e força | pera os ên deitar.
401:33per que serví-lo póssa, | e que me dé poder
401:34contra séus ẽemigos | e lles faça perder
401:36e me guarde de mórte | per ocajôn prender,
401:37e que de méus amigos | veja sempre prazer,
401:38e que póssa mias gentes | en justiça tẽer,
401:39e que sempre ben sábia | empregar méu haver,
401:41E aínda te rógo | Virgen, bõa Sennor,
401:44per que del e dos bõos | sempr' haja séu amor;
401:45e, pois Rei me fez, queira | que rein' a séu sabor,
401:46e de mi e dos reinos | seja el guardador,
401:47que me déu e dar póde | quando ll' ên prazer for;
401:48e que el me defenda | de fals' e traedor,
401:49e outrossí me guarde | de mal consellador
401:50e d' hóme que mal sérve | e é mui pedidor.
401:51E pois hei começado, | Sennor, de te pedir
401:57e de quen dá jüízio | seno ben departir
401:59e d' hóme mui falido | que outro quér cousir,
401:60e d' hóme que mal jóga | e quér muito riír.
401:63móstra sempr' en séus feitos, | e daqueles que dan
401:64pouco por gran vileza | e vergonna non han,
401:65e por pouco serviço | móstran que grand' afán
401:68e d' hóme que assaca, | que é peor que can,
401:69e dos que lealdade | non preçan quant' un pan,
401:71E aínda te rógo | Sennor espirital,
401:74e que non haja medo | do gran fógu' infernal,
401:75e me guarde méu córpo | d' ocajôn e de mal
401:76e d' amigu' encubérto, | que a gran coita fal,
401:77e de quen ten en pouco | de seer desleal,
401:78e daquel que se preça | muit' e mui pouco val,
401:79e de quen en séus feitos | sempr' é descomunal.
401:80Esto por don cho peço, | e ar pidir-ch-ei al:
401:83porên te rógu' e peço, | pois que téu Fillo Rei
401:89perdend' el e méu tempo | e aos que o dei;
401:90mas des hoi mais me guarda, | e guardado serei.
401:96no paraíso, veja | a ti sempr' e acá
401:97mi acórra en mias coitas | por ti, e haverá
401:98me bon galardôn dado; | e sempre fïará
401:99en ti quen soubér esto | e mais te servirá
401:100por quanto me feziste | de ben, e t' amará.
402:2e daquelo pouco que vos serví.
402:5e por un mui pouco que de loor
402:17ést' e de como Déus a perdõar
402:18nos há por vós; e sei que ést' assí.
402:23E querede que vos veja alí (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
403:19tres días, e cuidando
403:21llo tiínnan, e osmando
403:23foss', e por el chorando,
403:25E o pesar terceiro
403:30Jesú-Crist', e lïado
403:36cruz, e el mal ferido
403:37d' açoutes e messada
403:38a barva e cospido,
403:39e a gent' assũada
403:43na cruz e por conórte
403:44azed' e fél lle déron;
403:46deitaron e fezéron
403:51da cruz e con mortalla
403:53e temendo baralla
403:60e de gran dóo chẽo
403:63e ficou con rancura
404:3Toller deve mal e aduzer ben
404:5en séu poder e nos fez de non ren
404:6e desfará quando lle semellar.
404:12e mui fremoso de córp' e de faz,
404:13e leterado e de bon solaz,
404:15Cantar sabía el ben e leer
404:16e ar dava de grado séu haver;
404:19E pero fazía tan muito mal,
404:21e en aquesto éra tan leal,
404:30que fez o céo e térra e mar.
404:34por salvar-nos e por a ti honrrar.
404:35E as tas tetas que el mamar quis
404:45e ar os beiços desfez e mordeu,
404:46e comera se lle déssen vagar.
404:47E porend' a boca e o nariz
404:51E assí jazendo pera fĩir,
404:54se podésse; e fillou-s' a chorar,
404:55e dizend' a grandes vózes: “Sennor,
404:59E ja sa lengua, que de bon talán
404:61e os séus beiços que feos están,
404:65ángeo, e acomendad' é méu,
404:66e porên te venno por el rogar.
404:67E que non quéras que aquesta vez
404:73chegou e disse-lle: “Porque tardei
404:75E entôn a sa teta descobriu
404:76e de séu leit' o rostro lle ungiu
404:77e os peitos, e assí o guariu
404:79E pois dormiu com' hóme são sól
404:81e entendeu que fezéra sa pról
405:6e polas nóssas maldades
405:11e que nos faz perdõar,
405:13e que é nóssa lentérna,
405:17da Virgen santa e pura,
405:25se vai e aparecendo
405:26a omagen, e correndo
405:28E diz un a outr': “Aqué o
405:31e faz no aire parar.”
405:32Tod' essa noit' e o día
405:34ven i e gran crerezía
405:36E pois veen descobérta
405:48ant' a omagen. E isto
406:1Ben vennas, Maio, | e con alegría; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
406:4que el nos guarde | d' érr' e de folía.
406:9contra o dém' e | dessí nos escude.
406:10Ben vennas, Maio, | e con lealdade,
406:13e que nos guarde | de toda maldade.
406:15e nós roguemos | a que há nobrezas
406:17guard' e de coitas | e ar d' avolezas.
406:19e nós roguemos | a que sempre duitas
406:21que nos defenda | do dém' e sas luitas.
406:23e nós roguemos | e demos loores
406:26Ben vennas, Maio, | con vacas e touros;
406:27e nós roguemos | a que nos tesouros
406:29cedo cofonda, | e brancos e louros.
406:30Ben vennas, Maio, | alégr' e sen sanna;
406:31e nós roguemos | a quen nos gaanna
406:35e nós roguemos | a que os pecados
406:39e nós roguemos | a Virgen de chão
406:41e d' atrevud' e | de torp' alvardão.
406:42Ben vennas, Maio, | con pan e con vinno;
406:43e nós roguemos | a que Déus mininno
406:46Ben vennas, Maio, | manss' e non sannudo;
406:47e nós roguemos | a que nóss' escudo
406:49e d' hóm' ẽaio | e desconnoçudo.
406:50Ben vennas, Maio, | alégr' e fremoso;
406:53hóm' e de falsso | e de mentiroso.
406:55e nós roguemos | en nóssos cantares
407:3Santa María e valer
407:4e del defender.
407:6escrit' en livro, e dizía assí
407:11foi e doeu-se; e porên braadar
407:12começou e descreer:
407:15e pois que póde tan muit', a el mi dou
407:16e non quér' en Déus creer.”
407:18e lóg' alí o prendeu un tan gran mal,
407:21E demais la vista dos ollos perdeu,
407:22e o poder do córpo si ll' ar tolleu,
407:23e con mui gran coita en térra caeu
407:26e o levaron a sa casa, e i
407:27o deitaron en un leito e assí
407:29E pidindo por Déus jouv' i gran sazôn,
407:30chorand' e rogando-lle de coraçôn
407:32e que lle foss' ên prazer.
407:35e ũa dona cabo si estar viu,
407:36e começou-ll' a dizer:
407:37“Porque sofriste téu mal e ta door
407:39que cedo sães e recebas sabor
407:41E cre' i óra esto que ti digu' éu: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
407:43e pois i fores, saúd' o córpo téu
407:46E feze-s' entôn levar i manamán,
407:47e tornou são, pela do bon talán,
408:12e foi en ũa fazenda | bõo, ardid' e ligeiro;
408:16baesta fora tirada; | e colleu tal desconórte,
408:20e tiraron-ll' a saeta | ben pelo outro costado;
408:23E desto Santa María | de Salas quantos estavan
408:25e a aquel conssellavan
409:1Cantando e con dança (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
409:6e dereito faremos,
409:8e d' haver o tẽemos
409:11e de cérto sabemos
409:13perdôn e guannaremos
409:17a nós e dá carreiras
409:27há, e por que peleja
409:29ment', e non gãa nada;
409:32e dá-nos del vingança.
409:33Reis e emperadores,
409:40e cada ũu sente
409:42mercees e amores;
409:43e macar pecadores
409:48e os religïosos,
409:51seer e sabedores
409:54cantares e fremosos
409:57d' outros e mui mellores,
409:62e as donas honrradas,
409:65seer, e mercẽeiros
409:66e demais deanteiros
409:68cousas e mui preçadas
409:71lles son e prazenteiros,
409:74e guardados d' errança.
410:3E porque éu gran sabor hei
410:5e quanto podér punnarei
410:9mui nóbres, e direi razôn
410:17nacend' ela, naceu e sé
410:22Déus e hóm', iría parir.
410:25sa virgĩidad' e guardou
411Esta é a primeira, da nacença de Santa María, que cae no mes de setembro; e começa assí:
411:1Bẽeito foi o día | e benaventurada
411:3E daquesta nacença | falou muit' Isaía,
411:4e profetando disse | que árvor saïría
411:5ben de raíz de Jésse, | e que tal fror faría
411:8e os Evangelistas | desta Sennor falaron
411:9com' éra de gran guisa, | e dos Reis ar contaron
411:12foi, e sa madre Ana, | direi-vos séu estado:
411:15Ca Joaquín e Ana | tal acórdo preséron,
411:24E porên fillou ele | ofértas e presentes
411:26mas Rubên e Simeôn | vedaron-ll' a entrada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:31El houve dest' embargo | e vergonna tamanna,
411:33mais fillou séus gãados | e foi-s' aa montanna,
411:37e de grado morrera; | mas non ll' houve proveito,
411:39E alí u jazía | gemend' e sospirando
411:40e sa desaventura | a Déus muit' ementando
411:43E disse-lle: “Non temas, | Ana, ca Déus oída
411:44a ta oraçôn houve; | e porên sen falida
411:46será de todos bẽes | mais d' outra e preçada.”
411:47E pois ll' est' houve dito, | foi-s' o ángeo lógo
411:49dũas grandes montannas, | e disse-ll': “éu te rógo
411:59E por esta vergonna | e por este dẽosto
411:60fogí a esta térra, | e hei ja assí posto (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:61que nunca alá tórne; | e eno mes d' agosto
411:66fazer entre mias gentes, | vergonnos' e viltada.”
411:71E se esto que digo | tẽes por maravilla,
411:75entre Déus e as gentes | que foren pecadores.
411:76Porên vai-te ta vía | e leixa téus pastores
411:80caeu e jouv' en térra | fóra de séu sentido,
411:83e que lle preguntaron | lógo o que houvéra,
411:85E el contou-lles quant' o | ángeo lle disséra;
411:86e eles lle disséron: | “De vós ir é guisada
411:87cousa, e non passedes | de Déus séu mandamento,
411:88e id' a vóssa casa | lógo sen tardamento;
411:91Tanto ll' esto mostraron | e per tantas razões,
411:95E pois lles esto disse, | meteu-s' aa carreira
411:99e que a el saísse | recebê-lo aginna;
411:101e lle daría filla | dele tal que Reínna
411:102sería deste mundo | e dos céos chamada.
411:104e sospirand', ergeu-se | e foi alá correndo,
411:105e levou séus parentes | sigo, com' éu aprendo,
411:107E pois viu séu marido, | obridou séus pesares
411:108e con muitas saúdes | e muitos abraçares
411:109o acolleu mui léda, | e pois muitos manjares
411:110lle guisou, e sa casa | mui ben encortinnada,
411:115E lógo que foi viva | no córpo de sa madre,
411:120e abriu paraíso, | que per malaventura
413Esta terceira é da virgĩidade de Santa María, e esta fésta é no mes de dezembro, e feze-a Sant' Alifonsso; e começa assí:
413:4e foi-o na carne con tan gran bondade,
413:12fossen e en córpo de mollér achadas,
413:14e pariss', e fosse virgen todavía?
413:18e ben semella de Déus tal drudaría.
413:19E desto vos móstro próva verdadeira
413:26foi madre e virgen, ca Déus xo quería.
414:3éste, cousa cérta e mui provada,
414:4tres pessoas e ũa Deïdade.
414:10e ena carn' ante que fosse dada
414:12e foi virgen tẽendo castidade,
414:13e ar foi-o en aquela sazôn
414:14que foi prenn' e pariu fillo barôn,
414:15e ficou virgen como xe soía;
414:16e assí foron tres en unidade.
414:17E porend', amigos, mentes parade
414:18e veredes óbra muit' ordinnada
414:21comprida de todo ben, e d' al non,
414:23e morrer, e viver a tercer día
414:24e destrüír o dém' e sa maldade.
414:25E macar é Sennor, quis igualdade
414:27ca seendo sa filla e crïada,
414:30d' hóme na carne dela, e entôn
414:32e da filla fez madr', est' é verdade.
414:33E tant' houv' ela en si homildade
414:38e déu sa graça e demais tal don,
414:45que nos non nuza, e ar d' ocajôn
414:46e do démo chẽo de traiciôn,
414:48que nos enarta, e con falsidade.
415Esta quinta é de como o ángeo Gabrïél vẽo saüdar a Santa María, e esta fésta é no mes de março.
415:6foi lógo Déus e pres encarnaçôn.
415:9e macar el atán poderos' é,
415:11E u “Gracía plena” lle dizer
415:15E u lle disse “Contigo é Déus”,
415:19E u lle disse “Bẽeita és tu
415:23E u lle disse: “Bẽeito será
417Esta séptima é como Santa María levou séu fillo ao templo e o ofereceu a San Simeôn; e esta fésta é no mes de febreiro.
417:1Nóbre don e mui preçado | foi Santa María dar
417:9e porên segund' a lee | no templo o oferiu
417:10con dúas tórtores mansas | e de paombas un par.
417:16e beijando-lle os pées, | con alegría chorou
417:20daqueles que t' asperamos | e d' Irraél guardador,
417:21e que Déus comprid' e hóme | és e do mundo Sennor,
418:3E daquestes séte dões | vos quér' óra departir
418:5foren punnen en serví-la | e se guarden de falir,
418:13por que fez dela sa Madre | Déus, e cabo dele sé
418:15O terceiro de consello | ést', e con mui gran razôn
418:19O quarto é fortaleza; | e aquesta houv' en si
418:21u Déus en ela pres carne | e foi hóme, ca des i
418:22foi britad' e mal apreso, | e ja mais non cobrará.
418:23O quinto don é cïente, | que houve grand' e bon sen
418:26sería Madr', e diss' ela: | “Por sérva me achará.”
418:27O sésto don pïadade | é que houv' e há de pran
418:28a quantos nas grandes coitas | a chaman e chamarán;
418:29e porên Santa María | os pecadores la han
418:30ante Déus por avogada, | e por sempr' assí será.
418:33e por aquesto foi ela | Madre de Nóstro Sennor
418:34Jesú-Cristo, Déus e hóme, | que por sempre regnará. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
418:36loores e ar rogar-lle | que nos faça perdõar
418:37a séu Fillo os pecados, | e que nos guarde d' errar,
419Esta novena é da vigilía de Santa María d' Agosto, como ela passou deste mundo e foi levada ao céo.
419:4e el fillou por madre, | mostrou-nos que amor
419:8vos quér', e en qual guisa | a vẽo Déus levar
419:13na cruz por nós; e lógo | tal pesar recebeu
419:15E depois morou sempre | dentr' en Jerusalên,
419:16e non vinna a ela | enfermo que lógu' ên
419:23E un ramo de palma | lle déu lógu' en sinal
419:27Disso-ll' a Santa Virgen: | “Sennor, e qual nom' hás?”
419:31por honrrar-t' en ta mórte.” | E foi-se lógu' entôn
419:32o ángeo. E ela | foi fazer oraçôn
419:34morava, e tan tóste | en séu banno entrou.
419:35E vestiu os mellores | panos que pod' haver,
419:36e San Joán fez lógo | chamar, e a dizer
419:39E disse-lle chorando: | “Nembre-te, San Joán,
419:43E com' éu hei oído, | estes maos judéus,
419:45meaçan de queimaren | a carn' e estes méus
419:49os Apóstolos onze; | e non vẽo alí
419:51E lógo que chegaron, | com' a 'scritura diz, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
419:53e disso-lles: “Amigos, | este día fiíz
419:54foi que Déus vos adusse | aquí e vos juntou.
419:55E pois juntados sodes, | esto vos rogarei
419:61E rezaron séus salmos | com' ena lee jaz,
419:62e ela en séu leito | ant' eles se deitou.
419:64que lles diss': “Aquí sõo | vósqu'.” E lógo sentiu
419:65tod' aquela companna | mui bon odor e viu
419:68Déus, que foi Padr' e Fillo | desta Virgen de prez:
419:71E disso a San Pedro: | “Direi-ch' o que farás:
419:77e o córpo San Pedro | fillou con sét' e tres
419:78Apóstolos e en Jo- | safas lo enterrou. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
419:79E pois la enterraron | en sepulcro mui bél,
419:82d' ángeo que vẽéron, | e cada un cantou.
419:85e viu Santa María | entr' eles todos ir,
419:86e por saber quen éra, | lógo lles preguntou.
419:87E ela respondeu-lle: | “Tomás, amigo méu,
419:89e méu córp' óra lévan | pera o reino séu
419:90estes ángeos santos, | e con eles me vou.”
419:91E San Tomás lle disse: | “Sennor, mui m' é mestér,
419:94que éu amostrar póssa.” | E ela lle lançou
419:96ant' éra mui ben feita | e d' óbra mui sotil.
419:97E el déu end' a ela | porên loores mil,
419:98e sa cinta na mão, | aa vila chegou.
419:100e que te Déus non ama | gran móstra ch' ên feit' há,
419:106ca éu a vi na nuve | sobir, e me chamou.
419:107E por que me creades | esta cinta me quis
419:108dar, e que de séu feito | sejades todos fis;
419:110ir sobind' aos céos, | e mui pouqu' i tardou.”
419:113e se non for verdade, | ũa folla de cól
419:116E cataron a fóssa | daquela que na cruz
419:118nulla ren non acharon. | E muito se sinou
419:119San Pedro, e os outros | todos a ũa vóz
419:121perdôn a Santo Tomás; | e diss' el: “Ũa nóz
420:1Bẽeita és, María, | Filla, Madr' e crïada
420:2de Déus, téu Padr' e Fillo, | est' é cousa provada.
420:4fuste e a ta alma | de Déus santivigada,
420:5e bẽeito, o día | en que pois fuste nada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
420:6e d' Adán o pecado | quita e perdõada,
420:7e bẽeitos los panos | u fust' envurullada
420:8e outrossí a teta | que houviste mamada,
420:9e bẽeita a agua | en que fuste bannada
420:10e a santa vïanda | de que fust' avondada,
420:11e bẽeita a fala | que houviste falada
420:12e outrossí a letra | de que fust' ensinada.
420:13E bẽeita a casa | u feziste morada
420:14e outrossí o tempro | u fuste presentada,
420:15e bẽeita a seda | que houviste fïada
420:16e outrossí a óbra | que end' houviste obrada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
420:17e bẽeita u fuste | con Joséf esposada,
420:19e bẽeita a hóra | u fuste saüdada
420:20pelo ángeo santo, | e ar de Déus prennada,
420:21e bẽeita a culpa | de que fust' acusada,
420:22onde ficaste quita | e santa e salvada,
420:23e bẽeit' a ta carne | en que jouv' enserrada
420:24a de téu fillo Cristo | e feita e formada.
420:25E bẽeita u fuste | a Beleên chegada
420:26e por parir téu Fillo | ena cóva entrada,
420:27bẽeita u pariste | hóm' e Déus sen tardada,
420:29e bẽeita a túa | virgĩidad sagrada
420:30que ficou como x' éra | ant' e non foi danada;
420:32a carne de téu Fillo | e creçud' e uviada,
420:34a sa pessõa santa | e benaventurada,
420:36houviste, macar fuste | mui póbr' e lazerada.
420:37E bẽeita, bẽeita, | u houvist' acabada
420:38a vida deste mundo | e del fuste passada,
420:39e bẽeita u vẽo | a ti a ta pousada
420:40téu Fillo Jesú-Cristo, | e per el foi tomada
420:41a ta alma bẽeita | e do córpo tirada,
420:45e bẽeita a outra | d' arcángeos honrrada
420:47e bẽeita a hóste | que Tronos é chamada
420:48e Dominatïones, | que te foi envïada.
420:51bẽeita u Querúbin | e Serafín achada
420:53e bẽeita u fuste | das vertudes cercada
420:54dos céos, e per eles | a ta loor cantada;
420:60e tu con pïedade | sobr' el fust' acostada.
420:66fosse cona ta alma | e per el corõada.
420:67Bẽeita és por esto, | amiga e amada
420:68de Déus e ar dos santos, | e nóssa avogada.
420:69E porende, Bẽeita, | te rógu' éu aficada-
420:72haja en este mundo, | e me dês por soldada
421Esta undécima, en outro día de Santa María, é de como lle venna emente de nós ao día do jüízio e rógue a séu Fillo que nos haja mercee.
421:6e és aquela que nos guía,
421:8sempre noit' e día
421:15e nóssa folía,
421:26e poiaría
421:27e compriría
421:28e 'ncimaría
422:4E u el a todos | parecerá mui sannudo,
422:6E en aquel día, | quand' ele for mais irado,
422:12U leixarán todos | os viços e as requezas,
422:14U queimará fógo | sérras e vales e montes,
422:20U será o aire | de fógu' e de sufr' aceso,
422:22U verrá do céo | sõo mui fórt' e rogido,
422:26E quando s' iguaren | montes e vales e chãos,
422:28E u o sól craro | tornar mui negro de medo,
422:29di-ll' o que sentiste | u beveu fél e azedo.
422:30E du o mar grande | perderá sa semellança,
422:32E u as estrelas | caeren do firmamento,
422:34E du o inférno | levar os que mal obraron,
422:36E u todo-los reïs | foren ant' el homildosos, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
422:38E u mostrar ele | tod' estes grandes pavores,
422:41séu, u alegría | hajamos por sempr' e riso.
423Esta primeira é de com' el fez o céo e a térra e o mar e o sól e a lũa e as estrelas e toda-las outras cousas que son, e como fez o hóme a sa semellança.
423:3Por nós fez el céo, térra e mar,
423:5e quen aquesto creer non quisér,
423:7De com' el fez a luz e a crïou,
423:11E u os céos fez e estendeu,
423:15E u a térra fez, mostrou ben qual
423:18andou en ela e sofreu gran mal.
423:19E u a lũa e o sól qu' é luz
423:20crïou, grand' óbra e mui nóbre fez;
423:23E u as strelas fez, de cérto sei (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
423:27E u os peixes, per com' aprendí,
423:31E u as aves, com' el por ben viu,
423:35E u bestias, per com' o 'scrito diz, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
423:39E u fez hóme apóst' e mui bél
423:40a que déu entendiment' e razôn,
423:42polo salvar e mórte mui crüél.
424Esta segunda é de como os tres Reis Magos vẽéron a Beleên aorar a Nóstro Sennor Jesú-Cristo e lle ofereron séus dões.
424:7e a treze días des ên
424:11com' éra Déus Rei; e porên
424:14e de Tarsso, que son no mar,
424:15e d' Arabia, u gran gent' há
424:16e muitas térras de passar.
424:22com' éra hóm' e Rei e Déus;
424:25E a estrela os guïou
424:32Sennor dos judéus e da lei.”
424:35id', e pois tornardes des i,
424:38e viron a estrela ir
424:40e começárona seguir;
424:46sofreu con el e muito mal.
424:47E eles lógo manamán
425Esta terceira é como Nóstro Sennor resurgiu e como se mostrou aos apóstolos e aas tres Marías.
425:5por nós e a mórte vencer
425:9Déus por sa mórt' e resurgiu
425:13o ángeo, e que tremeu
425:21e Jacóbe con aloé
425:22e Madalena María.
425:25ao mõiment', e achar
425:33quis Jeso-Crist', e se vos ir
425:40houvéron elas; e entôn
425:41foron alá, e Simeôn
425:45que resurgiu, e gran sabor,
426:4en térra por nós e da Virgen nacer,
426:5e depois paixôn e mórte quis prender
426:9con sa companna; e pois comeron ben,
426:14quis, segundo conta Marcos e Matéus.
426:17e quantos crevéren e se batiçar
426:21dos hómẽes e lenguages falarán
426:24e guarrán de todo mal e de lijôn
426:25aos enfermos.” E aqueste sermôn
426:28e a gent' aos céos subí-lo viu,
426:33joïgá-lo mund' e os mórtos fará
427:7e connocendo, amar e temer,
427:8e demais dá-nos grand' esforço de prender
427:10E porende vos quér' óra dizer
427:18E porend' os dicípolos meter
427:19se foran de sũu e atender
427:21e estand' alí, direi-vos éu o que lles conteceu:
427:23a térra, e son come de caer
427:24o aire fez; e entôn viron decender
427:26de Spírito. E dalí sen lezer
427:28e pela vila se fillaron a correr;
427:29e dizían por eles: “Aquesta gent' enssandeceu;
427:32e falan todos lenguages, e responder
427:34E por esto non devemos creer
427:42E dalí adeante sen temer
427:43soubéron preegar e retraer
427:44os dicípolos e as gentes converter
427:45a Jesú-Crist', e cada un deles muitos converteu.
427:46E muitas coitas ar foron sofrer
427:47por el e encima mórte padecer; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
427:48e en tal guisa quis Nóstro Sennor vencer
427:49o démo pelos séus, e aqueste mundo conquereu.
427:50E nós roguemos a que gran prazer